Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 8,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xəqani ABASOV 348 :“Get odun kəs, sat. Səni 15 gün buralarda görməyim” buyurdu. O şəxs deyiləni etdi və 15 dirhəm qazandı. Qazandığı pulun bir hissəsinə ərzaq, bir hissəsinə də paltar aldı. Bunu görən Həzrəti Peyğəmbər (s) : “Bax, bu sənin üçün qiymət günündə üzü ləkəli gəlməyindən daha xeyirlidir” buyurdu. 21 1) Hekayə ilə öyrətmə metodu Məlumdur ki, Qurani Kərimdə öyüd və nəsihətlə dolu, tərbiyələndirici hekayələr çoxluq təşkil edir. Cənabi Allah belə ibrətamiz hekayələrlə insanları düşünməyə, doğru yola gəlməyə təşviq edir. İslam Peyğəmbəri (s) də müsəlmanlara bəzi məsələləri izah etməkdən ötrü Qurani Kərimin prin- sipləri əsasında bəzi hekayələr danışmış, ibrətamiz misallar çəkmişdir. Bu- nun özü də öyrətmək üçün tətbiq edilən metodlardan biri idi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, sadə və avam kütləyə bəzi mətləbləri aydın başa salmaq üçün bu metod olduqca səmərəli idi. Məhz hekayələr, misallar sayəsində ca- van, yaşlı, kişi, qadın, hər təbəqədən olan insanlar tərəfindən dini ehkamlar daha asan mənimsənilirdi. Hekayələrdəki bəzi sözlər və ifadələr hekayənin məqsədinin daha asan başa düşülməsi üçün bəzən dəfələrlə təkrar edilirdi. Müsəlmanlara ibrət olsun və keçmişdə ata-babalarının düşdükləri səhv yola sapmasınlar deyə Həzrəti Peyğəmbər demək olar ki, mütəmadi olaraq keçmişlə, tarixlə bağlı hekayələr danışardı. 2) Duyğulara təsiretmə metodu Həzrəti Peyğəmbər (s) mükəmməl insan, gözəl müəllim olmaqla yanaşı, həm də insanların duyğularına hakim ola bilən əla psixoloq idi. O, ilahi duyğuların tərbiyəsində, şübhəsiz ki, insanların ən güclüsü idi. Məhz bu bacarığından məharətlə istifadə edən Rəsulallah (s) bir çox hallarda kiçik anlaşılmazlıq üzündən müsəlmanlar arasında çıxa biləcək fitnə-fəsadın qabağını ala bilmişdi. Hədis kitablarında bu mövzu ilə bağlı zikr edilən hadisələrdən birini misal gətirmək olar. Məlum olduğu kimi Həzrəti Peyğəmbərin (s) Məkkə- dəki çətin günlərində ona qucaq açan, onu bir peyğəmbər və rəhbər kimi qəbul edərək şəhərlərinə dəvət edən mədinəlilərə Rəsulallah (s) həmişə hörmətlə yanaşmış, onlara ənsarlar adını vermişdi. Peyğəmbər (s) onları 21 əl-Münzir, a.k.ə. I, 591 Məhəmməd Peyğəmbərin (s) təhsil metodları 349 Allahı sevmək, dini qorumaq kimi xüsuslarda tərbiyələndirdi, onlara təkrar küfrə və cəhalətə dönməyin pisliyindən bəhs etdi, bir sözlə onlara İslamı öyrətdi. Yəni, Peyğəmbər (s) Ənsar münasibətləri qarşılıqlı hörmət və sevgi üzərində qurulmuşdu. Lakin bir dəfə bu sevgi bağları az qala təhlükə altına düşəcəkdi. Belə ki, Məkkənin fəthindən az sonra, 630-cu ildə Həvazin və Qatafin qəbilələri ilə aparılan Huneyn döyüşündə qalib gələn İslam ordusunda əldə olunan qənimətlərin bölgüsündə anlaşılmazlıq yarandı. Ənsardan olan döyüşçülər onlara digər müsəlmanlardan az qənimət payı bölünməsindən narazılıq edirdilər. Ordu arasına dedi-qodu düşdüyünü eşidən Məhəmməd Peyğəmbər (s) Sad bin Ubadəyə ənsardan olan döyüşçüləri bir yerə toplamasını əmr etdi. Toplanan döyüşçülərə Onun belə xitab etdiyi rəvayət edilir: “Ey ənsar topluluğu, mənə çatan bu dedi-qodu nədir? Nəfslərinizdə mənə duyduğunuz hirsin səbəbi nədir? Halbuki, siz yolunuzdan sapmışlardandınız. Allah sizə hidayət etmədimi?” Onlar hamısı bir yerdə: “Bəli, Allah və Rəsulu daha etibarlı və daha üstündür”, dedilər. Peyğəmbərin (s) bu qısa, lakin təsirli çıxışından sonra təsirlənən və ağlayan döyüşçülər sonra dedilər: “Bizə Allah və Rəsulu yetər”. 22 Misaldan da göründüyü kimi, duyğulara təsiretmə ilə öyrətmək üsulu Rəsulallahın (s) məharətlə istifadə etdiyi növbəti mühüm metodlardandır. Bu misalı təhlil edərək belə qənaətə gəlmək olur ki, lazım gəldiyi anda və ya bəzi kritik vəziyyətlərdə ilahi duyğulara toxunaraq, beləcə həmsöhbətləri həyəcanlandırdıqdan sonra məlumatı vermək daha məqsədəuyğundur. Ənsarlar üçün Allah və Rəsulu mal və mülkdən daha üstün olduğundan Peyğəmbərin (s) onlara bu xitabı effektli olmuşdu. 3) Razı salaraq öyrətmək metodu Təhsildə təmin edici cavab vermək, öyrənəni razı salan bir tutum sərgiləmək də Məhəmməd Peyğəmbərin (s) tədrisdə istifadə etdiyi metodlardandır. Bir mövzunu həmsöhbətə başa düşə biləcəyi şəkildə izah edərək onu razı salmaq, xüsusilə mədəni səviyyəsi aşağı olan adamlara etdiyi hərəkətin çirkin olduğunu anlada bilmək üçün bu metod çox səmərəlidir. Qaynaqlarda buna dair misallar çoxdur. Onlardan birini qeyd etmək yerinə düşərdi: 22 Müslüm, , a.k.ə. zəkat, 46 Xəqani ABASOV 350 Bir gün Qureyş tayfasından olan bir gənc Məhəmməd Peyğəmbərin (s) hüzuruna gələrək: “Ey Allahın Rəsulu, şəhvətimə hakim ola bilmirəm. Mənə zina etmək üçün izn ver”, dedi. Bunun eşidən məclis əhli hiddətlənərək ona öz həddini bildirmək üçün onun üstünə yeridi. Lakin çox təmkinli olan Həzrəti Peyğəmbər (s) gəncin onun yanına gətirilməsini buyurdu. Yanına gələn gənclə Allah Rəsulu arasında belə bir dialoq yaşandı: - Ananın zina etməsini istərsənmi? - Xeyr, ya Rəsulallah. - Bəs, qızınla bir başqa şəxsin zina etməsinə razı olarsanmı? - Xeyr, olmaram ya Rəsulallah. - Eləsə, heç kim anasının, bacısının, qızının, digər yaxınlarının zina etməsinə razı olmaz. Söhbət əsnasında gəncin artıq öz səhvinin anladığını görən Məhəmməd Peyğəmbər (s) əlini onun çiyninə qoyaraq: “Allahım, bu gəncin günahını bağışla, qəlbini təmizlə və iffətini qoru”, deyə dua etdi. 23 Nəticə olaraq qeyd etməliyik ki, Peyğəmbərlik missiyası çərçivəsində Cənab Allah tərəfindən insanları öyrətmək üçün də vəzifələndirilən Allah Rəsulu (s) Ulu Tanrıdan aldığı bu müqəddəs tapşırığı ən yüksək səviyyədə yerinə yetirmək üçün çalışmış, o dövrün imkanları daxilində əlindən gələni əsirgəməmişdir. Məhz onun sayəsində yazıb-oxumağı bilməyən ərəb toplumu öyrənməyə təşviq edildi, məscidlərdə məktəblər açıldı. Xüsusilə Mədinədə inşa edilən Peyğəmbər Məscidində təşkil olunan Suffada elm öyrənən səhabələrin sayı onlarla, bəzi qaynaqlara görə yüzlərlə idi. Həmin Suffa məktəbində yetişən, İslamı hərtərəfli qavrayan səhabələr idi ki, sonralar dinin təbliği üçün İslamın yeni yayıldığı bölgələrə göndərilir, yeni müsəlman olan toplumlara cəhalətdən qurtulmağa kömək edirdilər. Bütün bunlar Allah Rəsulunun (s) uzaqgörənliyinin, müdrikliyinin nəticəsində mümkün olmuşdu. Onun təbliğ etdiyi İslam dini əbədi olduğu kimi, insanları öyrətmək üçün istifadə etdiyi prinsip və metodlar da daim işlək və aktualdır. 23 Əhməd bin Hənbəl, Müsnəd, V, 256-257 Yüklə 8,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|