Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnnəhu ləQuranun Kərim. Fi kitabin məknun. La yəməssuhu illəl- mutahhərun
Aslan HƏBİBOV 414
bənzəri" deyirlər. O da, subhanəllah, Allahın bənzəri yoxdur. Çünki Allah, "Allah üçün nümunələr göstərməyin" deyə buyurmaqdadır. (5, II, 103) III. Rəvayət Qummi öz sənədiylə Abdullah b. Cundəb kanalıyla İmam Rızadan belə nəql etməkdədir: İmam Rıza Əhl-i Beyt İmamlarından bəhs etdikdən sonra belə demək- dədir: Biz Allahın Kitabındakı "içində lampa olan şam"a bənzərik. Biz içində lampa olan şamıq. Lampa Rəsulullahdır; (lampa şüşə içindədir) pak bir maddədəndir, (şüşə, sanki incidən bir ulduz. Nə şərqə nə də qərbə mənsub olmayan bir zeytun ağacından yandırılar) nə yalançı nə də inkarçıdır (ki, haradasa atəş dəyməsə də yağı işıq verər) yəni, Quran (nur üstünə nurdur. Allah dilədiyi kimsəni nuruna çatdırar. Allah insanlara misallar verər. Allah hər şeyi bilər) Nur Əli (ə)dir. Allah sevdiyi kəsləri bizim vəlayətimizə çatdırar. (5, II, 104-105) Yuxarıda təqdim etdiyimiz nümunələrlə birlikdə son üç rəvayətdə də görüldüyü kimi ilk dövr Şiə təfsirçilərin bütün mübhəmləri eyni şəkildə açıqladığını söyləmək doğru deyildir. İlk dövr Şiə müfəssirləri bir qisim mübhəmləri Əhl-i Sünnə müfəssirlərinin də etdikləri bir metodla təfsir etmişlərdir. Bu qisim ayrıca dəyərləndirilməlidir. Diğər qisim mübhəmlər vardır ki, məzhəbi tərəfkeşliklə təfsir edilmişdir. Bizcə bunun əsas səbəbkarı Şiə içərisindəki Ğulatdır. İlk dövrdə Cərh və Tədil metodunu işlətməyən təfsirçilər əllərinə keçən bütün rəvayətləri əsərlərinə nəql etdikləri üçün, çox sayda zəif və uydurma rəvayət ilk dövr Şiə təfsirlərində yer almışdır. Ancaq orta dövrdə başlayan tənqid mədə- niyyəti bu cür rəvayətlərin böyük əksəriyyətini Şiə təfsirlərindən dəf etmiş- dir. Ancaq İkinci Rəvayətçilər təkrar bu kimi rəvayətləri əsərlərində nəql et- mişlər. Müasir dövrdə isə bənzəri rəvayətlərin bir qismi "tətbiqi təfsir" şək- lində bir təfsir metodu ilə açıqlanmış, digərləri isə təfsirlərə alınmamaqla rədd edilmişdir. Umumilikdə baxdığımızda ilk dövr Şiə təfsirçilərin bu metodu, “tətbiqi təfsir” vəya İbn Teymiyyənin ifadəsiylə “örnəkləmə” metodudur. Bu metod məzhəbi və subyektiv olduğu səbəbiylə tənqid oluna bilər. Ancaq bütün Quran təfsirlərinin subyektiv yanının olduğunu bir həqiqətdir. Eyni zamanda məzhəb, qrup və firqələrin bir birlərinə hücum etmələri üçün əsasa çevrilə
İlk dövr İmamiyyə şiəsi müfəssirlərinə görə Qurandakı mübhəmlər 415
biləcəyi təhlükəsi olduğu üçün qarşı çıxılabilər. Yenə tarixdə olduğundan daha dar mənada cərəyanlara, reqyonlara, zamana xas təfsirlər ortaya çıxa- cağı və Müsəlmanların birliyinə daha çox zərər verəcəyi üçün də tənqidə mə- ruz qala bilər. Quranı endiyi nüzul mühitindən çıxararaq çağlar ötəsinə daşı- ma mənasına gələn bu metod, yuxarıdakı etirazlar diqqətə alnaraq sağlam bir “təfsir üsulu” tərtib edilmək surətiylə tərəfsiz bir şəkildə ortaya qoyula bilsə, fikrimizcə təfsir elminə yeni bir çöhrə qazandıracaqdır.
Aslan HƏBİBOV 416
QAYNAQLAR
1. ATEŞ, Süleyman, “İmamiye Şîasının Tefsir Anlayışı,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl 1975, sayı XX. 2. AYOUB, Mahmoud, “The Speaking Qur’an and Silent Qur’an: A Study of the Principles and Development of Imami Shi’i Tafsir”, Ap-
drew Rippin), Oxford 1988. 3. ÇALIŞKAN, İsmail, Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci, Ankara 2003, s. 90.
4. ƏYYÂŞÎ, Məhəmməd ibn Məsud, Təfsirul-Əyyaşi, Beyrut 1991. 5. QUMMİ, Əli b. İbrahim b. Haşim, Təfsirul-Qummi, Qum 1404. 6. İBN TEYMİYYE, Ahmed b. Abdilhalîm, Tefsir Usûlüne Giriş, (çev. Yusuf Işıcık), İstanbul 1997. 7. NƏCAŞİ, Əbu’l-Abbas Əhməd ibn Əli ibn Əhməd, Rical, Qum 1424.
8. NEYSABURİ, Əbu Abdillah Hakim, əl-Mustədrək ələs-Səhiheyn, Beyrut trs. 9. ÖZTÜRK, Mustafa, “Mübhemâtü’l-Kur’ân ve İmâmiyye Şîası,”
XII-XIII. 10. RAZİ, Fəxruddin, ət-Təfsirul-Kəbir, Tehran trs. 11. SERİNSU, Ahmet Nedim, Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Rolü, İstanbul 1994. 12. SUYUTİ, Cəlaluddin Əbdürrəhman ibn Əbi Bəkr, əl-İtqan fi Uluml-Quran, Beyrut trs. 13. TƏBƏRİ, Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Cərir, Camiul-Bəyan ən Təvili Ayil-Quran, Misir 1954. 14. ZƏRKƏŞİ, Bədruddin Məhəmməd ibn Abdillah, əl-Bürhan fi Ulumil- Quran, y.y. 1972. 15. CƏRRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Usûlü, Ankara 1991.
Quranın Quranla təfsiri 417
QURANIN QURANLA TƏFSİRİ Əliyev Elnur Bakı Dövlət Universiteti İlahiyyat fakültəsinin aspirantı “Təfsirul-Quran bil-Quran” adlanan bu növ, başqa təfsirlərdən fərqli ola- raq Qurani-Kərimin ayələrini hədis, rəvayət və lüğətlərə əsasən deyil, Qura- nın digər ayələrinə əsaslanaraq yazılan təfsirlərdir. Doğrudan da maraqlıdır, görəsən, Qurani-Kərimin bir ayəsini digər bir ayə ilə açıqlamaq, bəyan (təfsir) etmək mümkündürmü? Bu barədə yaxşı olar ki, Qurani-Kərimin özünə müraciət edək. Allah təala Qurani-Kərimdə buyu- rur:
" ﻪَﻧﺎَﻴَﺑ ﺎَﻨْﻴﻠَﻋ ّنإ ّﻢﺛ " Summə innə aləyna bəyanəh “Sonra onu (sənə) bəyan etmək də Bizə aiddir.” 1
Bir çox alim və müfəssirlər Mütəal Allahın nazil etdiyi məhz bu ayəyə istinad edərək Qurani-Kərimin bəzi ayələrinin digər ayələrini təfsir (izah) etdiyini söyləyirlər. 2 Müfəssirlər təfsirin bu növündə mütəşabih ayələri möh- kəm ayələrlə izah etməyə çalışırlar. Yəni, müəllif Qurani-Kərimin çətin başa düşülən ayələrini (mütəşabih ayələri), mənası aşkar olan ayələrlə (möhkəm ayələrlə) izah edir. Məsələn, Allah Təala Qurani-kərimdə buyurur:
∗
∗
3
Mütəal Allah burada Qurani-Kərimin şərəfli bir kitab olmasından, onun “lövhi-məhfuzda” (qorunmuş bir kitabda) yer almasından xəbər verir və
1 “Qiyamət” surəsi, ayə:19 2 “Təfsir tarixi”, Dos. dr. Möhsün Dəmirçi, səh.128 3 “Vaqiə” surəsi, ayə:77-79 Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|