Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №3 Sosial-siyasi elml
Yüklə 207,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
Seçkiqabağı təşviqat üçün nəzərdə tutulan radio və televiziya verilişlərinin konkret h əcmini və vaxtını Azərbaycan Respublikasının dövlət radio və tele- v iziyasının rəhbərliyi ilə razılaşdırmaqla Mərkəzi seçki komissiyası müəyyən edirdi. Seçkiqabağı təşviqat kampaniyasının gedişində ayrı-ayrı namizədlərin v ə siyasi partiyaların (siyasi partiyaların bloklarının) göstərdikləri namizədlərin reytinqi haqqında ictimai rəy sorğularının nəticələrini elan etmək qadağan olunurdu. Qanunun 74-cü madd əsində birmandatlı seçki dairələri üzrə seçkilərin n əticələrinin müəyyən edilməsi qaydası nəzərdə tutulurdu. Orada göstərilirdi ki, b irmandatlı seçki dairələri üzrə seçkilər o zaman baş tutmuş sayılır ki, seçkil ərdə müvafiq seçki dairəsinin seçicilər siyahısına daxil edilmiş seçicilə- rinin 50 faizind ən çoxu iştirak etmiş olsun. Seçkilərdə iştirak etmiş seçicilərin yarıdan çoxunun lehinə səs verdiyi namizəd seçilmiş sayılır. Konstitusiya hü- quq n
əzəriyyəsindən bəlli olduğu kimi bu seçki sistemi mütləq majoritar seçki sistemidir v ə sistemin tələblərinə görə seçkilər o zaman baş tutmuş hesab olunur ki, seçici siyahılarına daxil edilmiş seçicilərin yarıdan çoxu səsvermədə iştirak etmiş olsun. Namizədlərdən isə o namizəd seçilmiş hesab edilir ki, səs- verm
ədə iştirak etmiş seçicilərin yarısından çoxu (50%+1 səs) onun lehinə səs vermiş olsun. Nəzəri cəhətdən o namizəd deputat seçilmiş olur ki, o seçici siya- hısına daxil edilmiş ümumi seçicilərin 25%+1-nin səsini toplamış olsun [14, 403-404; 6, 321-322]. Parlamentl ərin formalaşdırılması üçün mütləq majoritar sistemin t ətbiqi o qədər də səmərəli deyil. Çünki bu sistemin tətbiqi zamanı heç d ə həmişə birinci turdan seçkilər baş tutmur və ya namizədlərdən hər hansı biri seçilmir. Bu, xüsusil ə o zaman baş verə bilir ki, ya seçicilər həmin seçki dair əsində daha passivdirlər, ya seçki dairəsi üzrə qeydə alınmış namizədlərin sayı çoxdur və ya da namizədlərin reytinq göstəriciləri bir-birlərinə təxminən yaxındırlar. Seçkilərin baş tutmaması halında təkrar seçkilər, namizədlərdən heç birinin 50%+1 s əs – mütləq səs çoxluğu toplaya bilmədiyi və seçilmədiyi hallarda is ə təkrar səsvermə keçirilir. Təkrar səsvermə hüquq ədəbiyyatında ikinci tur da adlandırılır. Təkrar səsverməyə birinci turda ən çox səs toplamış iki namiz əd çıxarılır və bu zaman nisbi majoritar seçki sistemi tətbiq olunur, namiz ədlərdən o namizəd seçilmiş hesab olunur ki, o digər namizədə nisbətən daha çox s əs toplamış olsun [6, 322]. Qanuna gör ə seçki dairəsi üzrə ikidən çox namizəd səsə qoyulmuşdursa v ə onların heç biri deputat seçilməmişdirsə, Mərkəzi seçki komissiyası bu Qanunun t ələblərinə əməl etməklə uzağı iki həftə ərzində təkrar səsvermə ke- çirm əli idi. Təkrar səsvermədə birinci səsvermə zamanı ən çox səs toplamış iki namiz əd iştirak edirdi. Lehinə daha çox seçicinin səs verdiyi namizəd təkrar səs- verm ədən sonra seçilmiş hesab edilirdi. Hər iki namizədin lehinə bərabər sayda s əs verilərdisə, Qanuna görə təkrar seçkilər keçirilməli idi. Qanunda həmçinin o da n əzərdə tutulurdu ki, birmandatlı seçki dairəsi üzrə səsvermədə seçicilərin əlli faizind ən azı iştirak etdikdə və ya iki namizəd səsə qoyulduqda və onların heç biri seçilm ədikdə, üç aydan gec olmayaraq təkrar seçkilər keçirilir. 11
«Az ərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seçkilər haqqında» Azərbay- can Respublikasının 12 avqust 1995-ci il tarixli 1082 saylı Qanununun 75-ci madd
əsində isə müəyyən olunurdu ki, çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə seçkilər o zaman baş tutmuş sayılır ki, seçkilərdə bütün seçicilərin 50 faizindən çoxu iştirak etmiş olsun. Qanuna gör ə siyasi partiya (siyasi partiyaların bloku) yalnız o halda deputat mandatı ala bilərdi ki, seçkilərdə iştirak etmiş seçicilərin azı 8 faizi onun t əqdim etdiyi namizədlər siyahısının lehinə səs vermiş olaydı. Siyasi partiyalar (siyasi partiyaların blokları) arasında mandatlar kvota v ə qalıq metodu tətbiq edilməklə hər bir siyasi partiyanın (siyasi partiyaların blokunun) topladığı səslərin sayına proporsional surətdə bölüşdürülürdü. Bundan ötrü əvvəlcə, səs vermiş seçicilərin ümumi sayını çoxmandatlı seçki dair
əsi üzrə mandatların sayına bölmək yolu ilə seçki kvotası, yəni bir man- datın verilməsi üçün tələb olunan səslərin sayı müəyyən edilirdi. Daha sonra siyasi partiyaların (siyasi partiyaların bloklarının) hər bir əsas namizəd siya- hısının topladığı səslərin sayı seçki kvotasına bölünürdü, alınan rəqəm onun payına düşən mandatların sayını göstərirdi. Qalan mandatlar ən böyük qalıq metodu
əsasında verilirdi, yəni ardıcıl olaraq əvvəlki bölgüdən sonra səs qalığı daha çox olan namiz əd siyahıları arasında bölüşdürülürdü. Hər bir siyahıdakı namiz
ədlər siyasi partiyanın (siyasi partiyaların blokunun) bildiriş sənədlərində göst
ərilmiş növbə sırasına uyğun mandatlar alırdılar. Çoxm
andatlı seçki dairəsi üzrə səsvermədə seçicilərin əlli faizindən azı iştirak etdikdə və ya seçkilərdə iştirak edən siyasi partiyaların (siyasi par- tiyaların bloklarının) heç biri seçicilərin 8 faizindən çoxunun səsini toplamaz- dısa altı aydan gec olmayaraq təkrar seçkilər keçirilməli idi. Deməli, birman- datlı və çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə səsvermədə seçicilərin əlli faizindən azı iştirak etdikdə və ya seçkilərdə iştirak edən siyasi partiyaların (siyasi partiya- ların bloklarının) heç biri seçicilərin 8 faizindən çoxunun səsini toplamazdısa seçkil
ər baş tutmamış sayılırdı. Qanunda, h əmçinin seçkilərin etibarsız sayılması şərtləri də müəyyən olunmuşdur. Belə ki, Qanunun 82-ci maddəsində təsbit olunurdu ki, əgər seç- kil ərin gedişində seçki sənədləri saxtalaşdırılmışsa, yaxud seçkilərin nəticələ- rin ə ciddi təsir göstərən digər qanunsuz hərəkətlərə yol verilmişsə, seçkilər etibarsız sayılır. Baxmayaraq ki, «Az ərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seçkilər haqqında» Azərbaycan Respublikasının 12 avqust 1995-ci il tarixli 1082 saylı Qanununda Milli M əclisə seçkilər zamanı birmandatlı seçki dairələri üzrə müt- l əq majoritar seçki sisteminin mürəkkəb mexanizmləri, o cümlədən seçkilərin baş tutması üçün səsvermədə seçicilərin 50%-indən çoxunun iştirakı, namizə- din seçilm əsi üçün səsvermədə iştirak etmiş seçicilərin yarıdan çoxunun onun lehin
ə səs verməsi, çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə proporsional seçki sistemi- nin t
ətbiqi əsasında seçkilərin baş tutması üçün səsvermədə seçicilərin ən azı əlli faizinin iştirak etməsi və seçkilərdə iştirak edən siyasi partiyaların (siyasi 12
Yüklə 207,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|