127
Ə
lavə № 6: Sosialist aqrar təsərrüfatının çatışmazlıqları
Ə
sas atributları
Neqtiv nəticələri
stehsal məqsədlərinin mərkəzi qaydada
təyin edilməsi
stehlakçı oriyentasiyası və bazar siqnallarının nəzərə alınmaması
Yumuşaq büdcə məhdudiyyətləri
Mənfəətə yönəlmənin zəifliyi, borcların silinməsi və subsidiyalara bel bağlamaq
stehsalın kollektiv təşkili
Sərbəst
hərəkət
etmə,
mənəvi
məsuliyyət,
şə
xsi
maraqların
zəifliyi:
mükafatlanmanın şəxsi uğurlardan asılı olmaması
Təsərrüfatların iri miqyaslı olması
Xərclərə nəzarətin zəifliyi, gizlilik, şəffaflığın olmaması
Təsərrüfat
üzvlərinə
həyat
boyu
məşğulluq təminatının verilməsi
ş
çi qüvvəsi sayının tənzimlənməsinin qeyri-mümkün olması və bununla bağlı
xərclərə nəzarət edilməməsi
Torpaq və digər istehsal vasitələri
üzərində
effektiv
fərdi
mülkiyyət
hüququnun yoxluğu
Torpaq və digər istehsal vasitələri üzərində mülkiyyət hüquqlarının ötürülməsinin
qeyri-mümkünlüyü və mülkiyyət hüququnda birləşmiş stimullaşmanın yoxluğu; işçi
öz əməyinin meyvələrinə sahib ola bilmir
Ə
lavə № 7
:
Sosialist və bazar aqrar iqtisadiyyatlarının bəzi
göstəriciləri (1980-cı illər üzrə)
62
Göstəricilər
SSR
Transqafqaz Azərbaycan ABŞ
AB
Kənd əhalisi
44,4%
42,1%
46,5%
25,1% 25,9%
Məşğulluqda aqrar sektorun payı
27,4%
27,3%
33,0%
3,2%
8,4%
ÜDM-də aqrar sektorun payı
23,8%
18,0%
12,5%
2,0%
3,5%
Ə
kinə yararlı ərazilər
43,8%
32,4%
36,6%
43,5% 52,6%
Adambaşına düşən ÜMM
2266$
1727$
1292$
-
-
1 ha torpağa düşən məhsul istehsalı
237$
-
-
433$
803$
Hər təsərrüfata düşən əkilən ərazi
4,133ha 656ha
905ha
97ha
7ha
Hər təsərrüfata düşən işçi sayı
498
407
453
1,4
1,1
Hər təsərrüfata düşən traktor sayı
54
22
27
2,5
0,8
Hər təsərrüfata düşən traktor və kombayn sayı 68
25
30
3,7
-
Hər 1000 ha əraziyə düşən işçi sayı
346,1
652,3
500
14
144
Hər 1000 ha əraziyə düşən traktor
29
36
29,8
26
104
Hər 100 işçiyə düşən traktor sayı
10
6
5,96
182
72
Ə
lavə № 8: Aqrar sektorda aparılan islahatların hədəfləri
stiqamətlər
slahatdan əvvəl
slahatdan sonra
stehsal
stehsalın
məqsədi
mərkəzi
qaydada təyin edilir
stehsal
qərarları
azad
şə
kildə
təsərrüfatlar tərəfindən verilir
Qiymətlər
Mərkəzləşdirilmiş qaydada təyin
edilir
Liberallaşdırılmışdır
Maliyyə
Daim dövlət yardımları var və
borclar tez-tez silinir
Sərt büdcə məhdudiyyəti hakimdir
stehsal faktorları, satış,
emal
Dövlət
müəssisələrinin
inhisarındadır
a) Özəlləşdirilmişdir
b) nhisarsızlaşdırılmışdır
Resurslar
üzərində
mülkiyyət forması
Dövlət, kollektiv
Özəlləşdirilmişdir
Təsərrüfatların strukturu
a) ri miqyaslı
b) Kollektiv təşkilatlanma
a) Kiçik miqyaslı
b) Fərdiləşdirilmiş
62
Tablo “Land Policies and Evolving Farm Structures in Transition Countries” ( Zvi Lerman, Csaba Csaki, and
Gershon Feder, World Bank, January, 2002) adlı çalışmanın əsasında hazırlanmışdır;
128
Ə
lavə № 9: 2004-cü il 1 yanvar tarixinə torpaq islahatının
gedişi
63
№
Göstəricilər
Miqdarı və ölçü vahidi %-lə ifadəsi
1
Respublikanın ümumi ərazisi:
a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılır:
b) Bələdiyyə mülkiyyətinə verilib:
c) Özəlləşdiriləcək torpaqlar:
8600 min ha
3800 min ha
2700 min ha
2100 min ha
100
44,2
31,4
24,4
2
Özəlləşdiriləcək torpaqlardan:
a) Mövcud həyətyanı sahə + zəbt etmək yolu ilə
həyətyanı kimi istifadə edilən torpaqlar:
b) Kənd təsərrüfatı və digər dövlət əhəmiyyətli
müəssisələrin istifadəsində saxlanacaq olanlar:
c) şğal altında olan sahə:
165514+57800 =
223314 ha
112400 ha
300000 ha
100
10,6
5,3
14,3
3
Özəlləşdirilməsi nəzərdə tutulan torpaqlardan
xüsusi mülkiyyətə veriləcək:
1464,3 min ha
69,8
4
Xüsusi mülkiyyətə verilməsi nəzərdə tutulan
torpaqlardan “Torpaq islahatı haqqında” qanunun
11-ci maddəsinə uyğun olaraq 5%-ə qədəri
bələdiyyənin ehtiyat fondunda saxlanılacaq:
72709 ha
5,0
5
Xüsusi mülkiyyətə veriləcək faktiki torpaq sahəsi:
1391,6 min ha
95,0
6
Hal-hazırda xüsusi mülkiyyətə verilib:
1349,8 min ha
97,0
7
Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı alacaq ailələr:
869,8 min
100
8
Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı almış ailələr:
838,2 min
96,4
9
Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı alacaq əhali sayı:
3426239
100
10 Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı almış əhali sayı:
3302894
96,4
Ə
lavə № 10: 2004-cü il 1 yanvar tarixinə sovxoz və
kolxozların əmlakının bölüşdürülməsi vəziyyəti
64
№
Göstəricilər
Miqdarı və ölçü vahidi %-lə ifadəsi
1
Cəmi təsərrüfatların sayı:
a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılanlar:
b) Onlardan islahat aparılanlar:
1970
41 ədəd
1929 ədəd
100
2,1
97,9
2
Ə
mlak payı alacaq vətəndaşların sayı:
Onlardan əmlakı tam alanlar:
833592 nəfər
785970 nəfər
100
94,3
3
slahat aparılan təsərrüfatlara məxsus əmlakın
ümumi dəyəri:
a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılanlar:
b) Bələdiyyə mülkiyyətinə verilənlər:
c) Xüsusi mülkiyyətə verilməsi nəzərdə tutulan:
2662544 mln.manat
182931 mln.manat
609579 mln.manat
1870034 mln.manat
100
6,9
22,9
70,2
4
Faktiki olaraq xüsusi mülkiyyətə verilmiş əmlak: 1801784 mln.manat
96,4
63
Mənbə:“Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004;
64
Mənbə: “Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004;
129
Ə
lavə № 11: Aqrar sahibkarlıqda iqtisadi əməliyyatlar
sistemi
130
Ə
lavə № 12: Aqrar sektor üzrə bəzi göstəricilərin
dinamikası
65
№
Göstəricilər
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
1
K\t istehsalı artımı(%)
3
-6,1
6,2
7,1
12,1
11,1
6,4
5,6
2
K\t ÜDM-də payı (%)
33,1
26,1
25,7
25,1
22,7
22,5
18,4
19,8
3
Məşğulluqda payı (%)
31,8
29,0
30,8
-
-
39,9
40,1
40,0
4
stehsal struktru(%):
a)Bitkiçilik
b)Heyvandarlıq
58,7
41,3
59,0
41,0
60,9
39,1
57,2
42,8
57,6
42,4
60,0
40,0
60,1
39,9
58,2
41,8
5
Sahibkarlıq subyektləri:
a)Hüquqi şəxs
b)Fiziki şəxs qismində
10173
-
10376
-
10335
-
10521
-
8461
-
8994
3469
8439
5313
8125
10305
6
Fermer təsərrüfatları
-
-
-
-
3248
2604
2589
2607
7
Xarici invest-lı müəssi-r
-
-
-
-
2
4
11
12
8
Bəzi məhsulların
istehsalı (min. t):
a)Taxıl
b)Pambıq
c)Tütün
d)Kartof
e)Tərəvəz
f)Bostan məhsulları
g)Üzüm
h)Meyvə və giləmeyvə
i)Çay yarpağı
921,4
274,1
11,7
155,5
424,1
41,9
308,7
324,4
9,4
1127,1
124,6
15,1
223,4
495,4
57,1
145,3
330,9
1,6
950,3
112,9
14,6
312,5
502,3
78,8
144,2
390,6
0,9
1098,3
96,8
8,6
394,1
670,8
206,3
112,5
436,5
2,7
1540,2
91,5
17,3
469
780,8
261
76,9
477
1,1
2016,1
83,6
12,7
605,8
916,4
290,9
68,1
497,5
1,4
2195,9
80,4
3,3
694,9
974,6
330,3
62,1
516,8
1,4
2057,8
99,6
4,7
769,0
1046,3
356,7
65,0
572,1
0,9
9
Taxıl ehtiyatı(min. t):
a) lin əvvəlinə
b)Ümumi yığım
c) dxal
d) xrac
114,3
881,5
557,5
-
-
-
-
-
113,8
926,3
616,2
-
102,9
1075
731,6
-
155,3
1508,9
780,8
2,6
332,0
1970,4
667,1
2,5
478,4
2148,0
703,1
6,9
710,9
2010,6
876,8
4,5
10
Ə
t ehtiyatı (min.t):
a) lin əvvəlinə
b) stehsal
c) dxal
d) xrac
2,6
82
31,9
-
-
-
-
-
4,8
99,9
56,5
-
6,4
104,6
43,8
-
6,6
108,7
33,0
-
6,7
114,1
24,3
-
6,7
124,6
25,0
-
6,7
134,4
29,5
-
11
Süd ehtiyatı(min.t):
a) lin əvvəlinə
b) stehsal
c) dxal
d) xrac
15,1
826,5
253,7
0,2
-
-
-
-
16,6
946,5
213,1
1,6
18,6
993,4
197
-
19,5
1031,1
144,4
-
20,3
1073,7
169,6
-
21,1
1119,8
263,1
-
22,0
1167,8
222,7
0,1
12
Kartof ehtiyatı(min.t):
a) lin əvvəlinə
b) stehsal
c) dxal
d) xrac
97,1
155,5
59,3
0,1
-
-
-
-
147,5
312,6
49,8
-
200
394,1
38,6
-
251,7
469,0
49,4
0,5
299,5
605,8
59,8
0,2
386,9
694,9
89,2
1,2
503,8
769,0
78,6
12,4
13
Meyvə ehtiyatı(min.t):
a) lin əvvəlinə
b) stehsal
c) dxal
d) xrac
76,9
458,3
71,1
15,6
-
-
-
-
96,4
533,6
33,3
8,2
87,5
549
15,9
27,9
87,0
553,9
11,4
52,1
87,8
565,6
8,7
33,4
89,7
578,9
11,3
79,1
55,8
637,1
14,8
129,2
14
Mal-qara sayı(min baş):
a)Qaramal
b)Qoyun və keçilər
c)Donuzlar
1682
4644
30,4
1780
4922
23,4
1844
5267
21,0
1913
5512
26,1
1961
5774
19,7
2021
6086
18,6
2097
6560
16,9
2178
6986
19,8
15
Balıq ovu (ton)
9938
-
22800
21253
19122
18700
21900
23300
65
Mənbə: “Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004;
Dostları ilə paylaş: |