355
İthaflar
xəbər verirdi. Çox vaxt Lonqonun saatı düz göstərmirdi. Yenə hamişəki kimi, qızıl zəncirli saatı
yan cibindən çıxartdı. Bundan istifadə edən Bəhruz pıçıldadı:
– Dərsdən sonra bir yerdə gedək?!
– Yox!
– Niyə üzün dönüb, Mariya? Günahım nədir?!
– Sus!
Lonqonun saatı yenə düz deyildi, on dəqiqə qabağa qaçırdı, ehtiyatla düzəldib, təzədən onu
yan cibinə qoydu və dərsinə davam etdi. Yenə əvvəlki sakitlik bərpa oldu, Rafaelin şəkillərini
göstərəndə isə maraq daha da gücləndi, onları bu maraqdan doğan bir ehtiyac və həyəcan bürüdü.
Hər əsər– kamillik nümunəsi idi, hər canlı portret sanki insan əlləri ilə yox, möcüzədən, sehrdən
yaranmışdı. Aina məktəbi ilə əlaqədar Freskalar böyük heyrət gətirdi. Tələbələr elə vəcdə
gəlmişdilər ki, tənəffüs belə yadlarına düşmürdü, ehtirasla, qızğınlıqla, heyrət və məftunluqla
Rafael sənəti haqqında danışırdılar.
Dərs sona çatandan sonra hamı dağıldı, otaq boşaldı. Axşam məşğələsinə hələ çox qalırdı,
buna görə də Bəhruz Mariyanı kafeyə dəvət etdi, ondan rədd cavabı alanda pərt olub, soruşdu:
– Niyə mənimlə getmək istəmirsən?!
– İstəmirəm, vəssalam!
– Mən səni anlaya bilmirəm.
– Anlamaq da lazım deyil, Bəhruz. Mən ki, səni qınamıram.
– Düzdür, qınamırsan. Axı biz yaxın olmuşuq...
– İndi də uzaq deyilik. Krımda da həmişə böyrümdə idin. Hələ onu demirəm ki, gecə zorla
otağıma girmək istəyirdin.
– Üzr istəmişəm ki, buna görə...
– Mən də bağışlamışam, Bəhruz! İstəyirsən, sənə deyim, niyə belə fır-fır fırlanırsan, ürəyindən
nələr keçir, niyə narahatsan, deyim Bəhruz, deyim?-De!
– Sən o gecənin təkrar olunmasını istəyirsən!
Bəhruz sarsıldı, çünki bu istək heç şübhəsiz, güclü idi, hətta o gecə yadına düşəndə, varlığını bir
od yandıra-yandıra keçirdi və indi bu istəyinin Mariya tərəindən üzünə şax deyilməsi gözlənilməz
olsa da ona təsir göstərməyə bilmədi. Özünə gələndə, hissə qapılmış Mariyanın həzin bir səslə
dilləndiyini gördü.
– O gecəki hadisənin necə baş verdiyini bilmirəm, çünki özümə hər şey yuxu kimi gəlir. Səhər
oyananda gözlərimə inanmaq istəmirdim. İnana bilmirdim ki, yanımdakı sənsən. Çünki sehr məni
elə tutmuşdu ki! Gözlərimdə hər şey qızıl parıltılar içində idi, hər şey! Hələ indi də unutmamışam,
elə bilirəm ki, o gecə bir də təkrar ola bilməz!
Bu zaman Kosta qapıda göründü, hirsli-hirsli:
– Mariya!– deyə səsləndi – Harda qaldın?!
– Kosta, incimə, bu dəqiqə gəlirəm. Hələlik, Bəhruz, axşama kimi!
Bəhruz yerindən tərpənə bilmədi, düşündü, gözü Mariyada qaldı. Sonra yavaş-yavaş boş
dəhlizə çıxdı, mərmər pillələrlə birinci mərtəbəyə endi və şəhərə yollandı.
Gəzə-gəzə İrəvan meydanına gəldi, meydanda nədənsə adam çoxdu, Bəhruz qarşısındakı ilk
356
İthaflar
küçəyə – Sololak küçəsinə döndü, azca getmişdi ki, gördü ki, böyük bir izdiham axır: bayraqla,
şüarla! Dayanıb izdihama baxanda Bəhruzun gözünə dərviş dəydi, diqqətlə baxdı, özüdür ki, var,
nə o yan, nə bu yan, geyimi indi tamam başqa cürədir. Arxasınca getmək istədi, birdən onu itirdi,
daha görə bilmədi, yüyürdü, axtardı. Yox. Deyəsən, səhv etmişdi.
Geri qayıdanda, məşğələnin vaxtına az qalırdı. Bəhruz içəri girəndə gördü ki Oskar İvanoviç
Şmerlinq qapıya yaxınlaşır. Qısa saqqallı müəllim həmişə ciddi idi, yenə eyni ciddiyyətlə, ağır və
təmkinli yerişlə irəliyə çıxdı.
ALTINCI HİSSƏ
1
Sonuncu il! İldırım kimi sürətlə ötdü. Bəhruz gözünü açıb, özünü buraxılış gecəsində, ondan
bir neçə saat sonra ziyafətdə gördü. Təhsil illəri nə tez başa çatdı! Elə bil Tilisə gəldiyi dünən
idi: Şirəlibəylə Qolovanski küçəsindəki bədii mağazaya girdiyi, kağız, rəng, fırça aldığı da elə
dünən baş vermişdi. Doğrudanmı dostlarından, Revazdan, Ladodan, Mişadan, Xəlil Musayevdən,
Kostadan, Ketodan, Mariyadan həmişəlik ayrılacaqdır?! Ürəyində onlara, müəllimlərə möhkəm
bağlılığın, dərin ünsiyyətin, məhəbbətin olduğunu duyur, indidən ağır bir kədərə qapılırdı.
Buraxılış gecəsi rəsmi, qısa oldu, sırayla dayanmış müəllimlər bir-bir irəli çıxıb iki-üç kəlimə ilə
molbert arxasındakı tələbələrə uğurlar arzuladılar. Sonra Oskar Şmerlinq onlara vəsiqə payladı, son
vida nitqi söylədi. Ziyafət isə restoranda təşkil olunmuşdu. Şamdanlı çilçıraqla bəzədilmiş böyük
bir otaq bərq saçırdı. Qapıdan, pəncərələrdən zərif pərdələr asılmış, divarlara müxtəlif şəkillər
həkk edilmişdi. Bu yeri Revaz, Mişa Çiaureli ilə birlikdə tapmışdı. Mişanın nüfuzu yenə birə on
dostlarının gözündə böyüdü. Çünki hara gedirdilərsə Mişa Çiaurelini dərhal tanıyır, ona xüsusi
hörmət göstərirdilər.
Tələbələr bir nəfər kimi vaxtında yığışmışdılar. Müəllimlərdən birinci Lonqo gəldi, keyi kök
idi, dərhal Mişa Çiaurelini yanına çağırdı, məzə ilə təzə italyan anekdotu danışıb, hamını güldürdü.
Özü də gülməkdən axıb gedirdi,sonra Yakov Nikoladze, sonra Oskar Şmerlinq, daha sonra Toidze,
hamı Revazın düzəltdiyi planla əyləşdi, təkcə Mişa Çiaurelidən başqa! Çünki Lonqo onu öz yanına
çağırdı və Mişanın müəllimlər cərgəsində olması gülüş üçün yaxşı bir vasitə oldu. Bayaqdan gülən-
güldürən Mişa Çiaureli dəyişib ciddi bir adama çevrildi, özü də Oskar Şmerlinq kimi!
Məclis başlandı, Toidze masabəyi seçildi. Əvvəlcə gürcücə, sonra rusca hamını güldürə–
güldürə, şən, ümumi bir sağlıq dedi. Bəhruz Lado Qudiaşvili ilə Xəlil Musayevin arasında idi.
Balaca billur qədəhini Keto ilə, Revaz ilə yanaşı əyləşən Mariyaya tərəf uzatdı. Mariya onu görüb
qədəhini qaldırdı. Qədəhlər cingildədi. Kimsə pıçıldadı:
– Uşaqlar, Mişaya baxın!
Mişa Çiuareli özünü ciddi tutmuşdu, bu gün adəti əleyhinə gedən Oskar Şmerlinq gülə-gülə
qədəhini Mişanın qədəhinə uzadanda, onun ciddi sifətini görüb istər-istəməz qəhqəhə çəkdi. Hamı
gülsə də, təkcə Mişa gülmədi, yenə ciddi vəziyyətdə qaldı, hətta ağlamsındı, doluxsundu. Uşaqlar