Bəxtiyar tuncay

 
50 
barça tenqdaşlarmdan ki, menim cınsımdən edilər, artıx öç aluçı edim menim 
atalarımnınq  adatı  üçün  (Qal.  1:    14).  Yəhudi  dinində  soydaşlarım  arasında 
yaşıdlarımın  bir  çoxundan  daha  irəlidə  idim.  Ata-babalarımın  adət-ənənələrinin 
təəssübkeşi (qisas alıcısı) idim. 
alvax Bax: avlax 
amal Bax: əməl 
amanat Bax:  əmanət 
amen // amən (-ni) // amenn //  ammən // ammen nida  -  (< yəh, ər.) – amin! 
Duaların doğruluğunu təsdiq edici nida: Egər ki bolmasa, egər alğışlasanq canınq 
bilə da bolğay anda biliksiz, neçik aytkay seninq maxtağanınqa amenni? Zera 
ne ki aytıyırsen, ol bilməstir (1Коr. 14:  16). Təlim görməmiş adamın vəziyyətini 
nəzərə al. Sən yalnız ruhən şükür duası edirsənsə, o sənin şükranına necə «Amin!» 
desin? 
amən // ammən Bax: amen 
ana (-dır, -nınq, -ğa, -nı, -da, -dadır, -dan. -m, -mnnq, -mnınqmen, -ma, -mnı, -
mda, -mdan, -nq, -nqnınq, -nqa, -nqnı, -nqda, -sı, -sısen, -sıdır, -sınnq, -sına, -sın, -
sında, -sından, -mız, -mıznınq, -mızğa, -mıznı, -mızdan, -nqıznınq, -nqızğa, -lar, -
ları, -larınınq, ~larına, -ların, -larından) ism. – ana: Sionğa aytırlar ana da adam 
toğdu  anda  da  kendi  himlərin  xoydu  anda  Biyikləngən  (Məz. 86/87:  5). Sion 
barədə  deyiləcək:  “Ana.  Onların  hamısı  bu  yerdə  doğulub,  Haqq-Taala  buranı 
sarsılmaz edəcək”.  Hörmətlə atanqnı seninq da ananqnı seninq ki, sanqa yaxşı 
bolğay  da  uzun  ömürlü  bolğaysen  üsnə  yer  yaxşılıxınınq,  xaysi  ki  Biy, 
Tenqrinq  seninq,  bersər  sanqa  (Qan.  5:  16).  Tanrının,  Rəbbin  sənə  əmr  etdiyi 
kimi  ata-anana  hörmət  et  ki,  ömrün  uzun  olsun  və  Allahın,  Rəbbin  sənə  verəcəyi 
torpaqda  xoş  güzəranın  olsun.  Baxqın  manqa  da  yarlıxa  manqa  ki  birginəsi 
anamnınqmen da miskinmen  (Məz. 24/25: 16).  
Üzünü mənə sarı çevir və lütfkar ol,  
Çünki anamın birdənəsiyəm  
Və miskin vəziyyətdəyəm.  
Yat  boldular  yazıxlılar  analarından,  aldandılar  xoynundan,  sözlədilər  yalqan 
(Məz. 57/58:  4).  
Pis adamlar ana bətnindən belə, azğındırlar,   
Çaşıblar, doğulan gündən belə, yalançıdırlar.  
anabad (-nınq, -ğa, -nı, -da, -dan, -larnınq, -larnı, -larda) // yanabad (-nınq, -
ğa, -da // -ta) ism. (ort. frs.) – çöl, səhra, düz, düzənlik: Öçəşti Xızıl  tenqizgə  da 
xurudu, yol körgüzdü alarğa antunt aşıra, neçik anabad aşıra (Məz. 105/106: 
9). Onun məzəmmətindən Qırmızı dəniz qurudu, çöldən keçdikləri kimi onları dərin 
yerdən  keçirtdi.  Yoxesə  dügül  ki,  köplərgə  alardan  biyəndi  Tenqri,  zera  bir 
oqurdan xırıldılar anabadda anda (1 Коr. 10: 5). Amma Tanrı onların çoxundan 
razı  qalmadı  və  cəsədləri  çölə  sərildi.  Tuzlarınq  seninq  tolunsun  semizlik  bilə, 
semizləngən qorqluqu anabadnınq (Məz. 64/65:  13).  
Düzlərin sürülərlə dolur,  
Dərələrini taxıl bürüyür.  
anadad Bax: anabad 

---

 
51 
Anağ // Anaq x. ism. – Anaq. Əslən türk-Arsaq sülaləsindən və Parfiya şahları 
nəslindən  olan  zadəgan,  müqəddəs  Qriqorinin  atası  və  ilk  alban  katalikosu 
Qriqorisin  (Cərcis  peyğəmbərin)  ulu  babası:  Surp  Krikor  Lusavoriçninq  atası 
Anağ. Maarifçi müqəddəs Qriqorinin atası Anaq. 
analı-oğullu zrf. – analı-balalı, analı-oğullu: Analı-oğullu aldadılar Sahaqnı, 
ayttılar: “Muna sanqa Esav kiyik keltiriptir” (Yar. 27:1-29). Analı-oğullu (sözü 
bir  yerə  qoyub)  İshaqı  aldatdılar,  dedilər:  “Budur,  oğlun  İsav  sənə  maral  (ov)  əti 
gətirib”. 
analıx  (-nınq,  -qa,  -ından)  ism.  –  analıq,  analıq  hissi,  ana  qayğısı,  ana 
məhəbbəti, anaya  məxsus  (anadan  qalma)  miras:  Etsin  Allah  üçün,  Tenqri  üçün 
etsin  kendinə  atalıx  da  analıx.  Qoy  Allah  xətrinə,  Tanr  naminə  ona  ata-ana 
qayğısı göstərsin (ona atalıq və analıq etsin). 
ananınqki  sif.  –  ananınki,  anaya  məxsus  olan:  Tutundu  anasın  ananınqki 
ağır  zamanlarna  baxma,  neçik  xastalıxına,  alay  xartlıxına.    Ananın  ağır 
zamanlarında, istər xətələndikdə, istərsə də qocalığında ona (anaya) qulluq etməyə 
boyun oldu. 
anar Bax: anqar 
anaraq (-nınq) // anarağ sif. – pozğun, sapıq, zinakar, əxlaqsız 
anarağlıx ism. – pozğunluq, sapıqlıq, zinakarlıq, əxlaqsızlıq 
anartas Bax: tasbolmaxlıx 
anasduac  ism.  (ort.  frs.)  –  ateist,  kafir,  Tanrının  varlığına  inanmayan: 
Anasduac cuhutlar. Kafir yəhudilər. 
anaşəhər (-idir) ism. – paytaxt, baş şəhər, ana şəhər 
anasız ism. –anası olmayan, anadan yetim, yetim Bax: atasız 
anəkə ism. – anacan. Anaya müraciətin əzizləmə forması 
ancu Bax: anda 
ança  bağ.  və  zrf.  –  elə,  belə,  eləcə,  beləcə,  eləcə  də,  belə  ki,  o  qədər,  bir  o 
qədər: Dağı yaman başladı meni xanga yamanlama ança ki, başıma keltirdi ki, 
xan  buyurdu  ki:  “Eltinqiz  da  kesinqiz  Xigarnı  (Müdrik  Akixar  haqqında 
rəvayət).  Və  başladı  məni  xana  yamanca  pisləməyə,  belə  ki,  iş  mənim  ölümümə 
qədər gəlib çıxdı və xan buyurdu: “Xiqarı aparın və tikə-tikə doğrayın”. Buyurdu 
yalanaçlatma  da  tövdürtmə temir  tayaxlar  bilə,  ancya  ki,  sövəkləri  köründü. 
Onu  çılpaq  edib dəmir dayaqla  elə kötəkləməyə  əmr  etdi  ki,  sümükləri görünsün. 
Anğa keltirirmen ki, ölülərin Tenqrininq közündən çıxarırmen. Mən onları elə 
bir vəziyyətə gətirəcəyəm ki, Tanrı onların ölülərinə də nifrət edəcək. Adam  neçə 
küfür berir, ança Tenqrini tanar. İnsan nə qədər küfr söyləyirsə, bir o qədər də 
Tanrını danmış (inkar etmiş) olur. Neçə köp bolsa, ança igidir. Nə qədər çox olsa, 
bir  o  qədər  yaxşıdır.  Zera  kləmən  biliksiz  bolma  sizgə,  xardaşlar,  tarlıxımız 
üçün  bizim  bolğan  Asiyada,  zera  artıx  küçümüzdən  çıxarı  ağırlandıx  anqar 
ança ki, umsasiz da boldux tirliktən (ll Коr. 1: 8). Ey qardaşlar, Asiya vilayətində 
çəkdiyimiz əziyyətlərdən bixəbər olmağınızı istəmirəm. Gücümüzdən daha artıq bir 
yük altında qaldıq. Hətta yaşamaqdan belə, ümidimizi kəsmişdik. 
ançax I zrf. – o qədər, bir o qədər, həmin zaman, o anda, cəmi, cəmisi, üs-üstə, 
toplam,  ancaq-ancaq,  ancaq,  təkcə,  yalnız,  artıq:  Xaçan  bu  3  nemə  dünyadan 
eksilsə,  ançax  dünyanınq  buzulmaxıdır.  Bu  üç  şey  dünyadan  haçan  əskilərsə, 

---