Bəybala xankiŞİyev şahrza əLİyev
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
86
nəzərdə tutulmuşdur. Vergi Məcəlləsi indiyədək ölkədə gedən vergi islahatlarının məntiqi davamı, mövcud olan vergi qanunlarının vahid prinsiplər əsasında sistemləşdirilmiş məcmusudur. Vergi Məcəlləsində də vergilərin dərəcələrinin aşağı salınması, xarici investorlar üçün əlverişli vergiqoyma şəraitinin yaradılması, sahibkarlıq subyektləri üçün sadələşdirilmiş sistem üzrə verginin tətbiq edilməsi, büdcəyə artıq ödəmələrin vaxtında qaytarılmamasına görə vergi tədiyyəçilərinə faizlərin ödənilməsi, mübahisəli məsələlərin vergi ödəyicilərinin xeyrinə həll edilməsi məsələləri öz əksini tapmışdır. Müəssisə və təşkilatların maliyyə vəziyyətlərinin sağlamlaşdırılması və istehsalın inkişaf etdirilməsinə şərait yaratmaq istiqamətində atılan vacib addımlardan biri də «hüquqi şəxslərin dövlət büdcəsinə borclarının güzəştli ödənişi haqqında» və «Özəlləşdirilən dövlət müəssisələrinin aqrar islahatları nəticəsində ləğv olunmuş və işğal altında olan rayonların təsərrüfat subyektlərinin borcları haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanunlarının qəbul olunmasıdır. Göstərilən tədbirlər müəssisə və təşkilatla illərlə yığılmış köhnə yükdən azad olmağa, onların dövriyyə vəsaitlərinin özgəninkiləşdirilməsi əvəzinə istehsalın inkişafına, özəlləşdirilmiş müəssisələrin yeni iqtisadi mühitdə özlərinə yer tapmaları üçün şərait yaradılmasına yönəldilmişdir və biz hesab edirik ki, milli istehsalımızın, xüsusi ilə də qeyri-neft sektorunun dirçəlməsində bu qanunların təsiri gözəçarpacaq dərəcədə olacaqdır. Respublika iqtisadiyyatının daha da sağlamlaşdırılması və bu sahədə əldə edilmiş uğurların möhkəmləndirilməsində dövlət maliyyə nəzarətinin rolu və əhəmiyyəti böyükdür. Son illər yoxlama və nəzarət funksiyasını həyata keçirən dövlət orqanları tərəfindən yol verilən sui-istifadə hallarının qarşısının alınması, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin qanuni hüquq və mənafelərinin təmin olunması üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Nəticədə iqtisadi sahədə bir-birini təkrarlayan, paralel və lüzumsuz yoxlamaların sayı azalmış, bazar iqtisadiyyatının inkişafına mənfi təsir göstərən 87
bir sıra halların qarşısı alınmış, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin qanuni mənafelərinin qorunmasına nail olunmuşdur. Dövlət maliyyə nəzarətinin günün tələbləri səviyyəsində qurulması məqsədi ilə qeyd olunan tədbirlərin həyata keçirilməsi, respublikada istehsalın artmasına, vətəndaşların həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə müəyyən qədər öz təsirini göstərmişdir. Ölkədə mövcud olan işsizlik və kasıblıq probleminin aradan qaldırılması, yeni iş yerlərinin yaradılması, kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, infrastrukturun bərpası məqsədilə sərfəli şərtlərlə kreditlər cəlb edilməsi praktikasından geniş istifadə olunmasına zərurət vardır. Bu baxımdan Beynəlxalq Valyuta Fondu, Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, İslam İnkişaf Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, Almaniyanın KFV Bankı, Yaponiyanın İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə əməkdaşlıq nəticəsində respublikamızda həyata keçirilən iqtisadi islahatların, yenidənqurma və bərpa işlərinin maliyyə vəsaiti ilə dəstəklənməsi xüsusi qeyd edilməlidir. Eyni zamanda qeyd etmək olar ki, ölkəmizin kredit reytinqinin müəyyən edilməsi və bu reytinqin bir sıra qonşu ölkələrlə müqayisədə yüksək olması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Elə bu səbəbdən beynəlxalq maliyyə-kredit təşkilatları ilə aparılan müvəffəqiyyətli danışıqlar nəticəsində Böyük Bankının su təchizatı sisteminin yenidən qurulmasına, Binə Aeroportunda uçuşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə, aeroportun tikintisinə, yol tikintisinə, kimya sənayesinin inkişafına, neft, qaz, enerji sektorunun bərpasına, kəndli-fermer təsərrüfatlarının dirçəldilməsinə, qaçqın və məcburi köçkünlərin yeni iş yerləri ilə təmin edilməsinə və sahələrə güzəştli şərtlərlə investisiyalar cəlb edilmişdir. Mövcud infrastrukturun bərpası, yenidən qurulması, yeni iş yerlərinin yaradılması və ölkədə keçirilən islahatların dəstəklənməsi məqsədi ilə sərfəli şərtlərlə xaricdən hökumət zəmanəti ilə cəlb edilmiş kreditlərin iqtisadi islahatlar və struktur dəyişikliklərinin maliyyələşdirilməsinə, elektrik-enerji sektorunun 88
yenidən qurulmasına, nəqliyyat xidmətinin yaxşılaşdırılmasına, kimya, kənd təsərrüfatı, irriqasiya-drenaj işlərinin görülməsinə və sair mühüm sahələrin maliyyələşdirilməsinə yönəldilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, cəlb edilən investisiya məqsədli kreditlərə xidmət bilavasitə büdcədən həyata keçirilir. Büdcə xərcləri ölkənin maliyyə həyatında çox böyük rola malikdir. Dövlət xərcləri içərisində iqtisadiyyatda kapital yığımı ilə bağlı xərclər, investisiya xərcləri, transfert xərcləri ilə birlikdə büdcənin xərc hissəsində, demək olar ki, müəyyən məbləğdə paya malikdir. İnvestisiya xərcləri iqtisadiyyatın istehsal norması, istehsal həcmi, məşğulluq və milli gəlir norması ilə bağlı olan xərclərdir. Transfert xərcləri əvəzində heç bir mal və xidmət satın alnmadığı üçün iqtisadiyyatda fərdlər, sosial təbəqələr, sektorlar və bölgələr arasında gəlir bölgüsü ilə əlaqədar olan xərcləri əhatə edir. Daha doğrusu, transfert xərcləri gəlir bölgüsünü dəyişdirir. Göründüyü kimi, heç bir dövlət xərci təsirsiz qalmır, bu və ya digər sahəyə müəyyən səviyyədə təsir edir. Ona görə də dövlət xərclərinin iqtisadi təsirləri bu xərclər həyata keçirilərkən istifadə olunan maliyyə mənbələri ilə sıx bağlıdır. Belə ki, dövlət xərcləri vergilərlə, borclanma ilə, emissiya ilə maliyyələşdirilə bilər. Bəzən elə şərait yaranır ki, bu üç maliyyə mənbəyindən eyni vaxtda istifadə edilir. Dövlət xərclərinin maliyyələşdirilməsində normal hal isə dövlət büdcəsinin tarazlığının qorunması və dövlət xərclərinin vergilərlə maliyyələşdirilməsidir. Büdcə xərclərinin yaratdığı iqtisadi təsirləri bir-birindən fərqli olan üç qrup vasitəsilə izah etmək mümkündür. Bu qrupların hər birini bir metod kimi qəbul etməklə makroiqtisadi yanaşma metodunu, funksional təsnifləşdirməyə uyğun olaraq dövlət xərclərinin iqtisadi təsirini və dövlət xərclərinin iqtisadiyyat üzərindəki ümumi təsirinin müəyyənetmə metodunu göstərmək olar. 1.
Büdcə xərclərinin makroiqtisadi təsirləri dedikdə, ilk növbədə, dövlət xərclərinin istehsala, milli məhsula və milli gəlirə, qiymətlərə, məşğulluğa və s. Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|