Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
87
elektrodla spektroqrafik 21 Natrium, kalium ionları (Na + , K
+ )
Atom absorbsiya, Alov fotometriyası, hesablama 22 Sintetik səthi aktiv maddələr Metilen göyü ilə kolorimetrik 23 Fenollar Əsasi reakstraksiya kolorimetrik 24
Neft və neft məhsulları İnfraqırmızı sonluqlu kolon, xromotoqrafiya 25
Xlorüzvi pestisidlər Qaz-maye xromotoqrafiya 26 Hidrogen göstəricisi Potensiometrik 27
Oksidləşmə - reduksiya potensialı Potensiometrik 28 Elektrik keçiriciliyi Konduktometrik 29
Rəng Kolorimetrik titrləmə 30 Qoxu Orqanoleptik 31 Şəffaflıq Şrift vasitəsi ilə təyinat 32
Asılı bərk hissəciklər Çəki metodu
Yuxarıda qeyd olunan məntəqələrdən 6-sı Qazax- Gəncə pilot ərazisindən axan çaylar (Kür istisna olmaqla ) üzərində yerləşir ( Ağstafaçay, Tovuzçay , Qoşqarçay, Kürəkçay, Şəmkirçay, Gəncəçay) . Eyni zamanda bölgədə 1 su anbarı ( Ağstafa) və 1göl( Göy-göl) müşahidə məntəqəsi var/Şəkil 1/.
Şəkil 4.1. Pilot ərazidə suyun keyfiyyətinin monitorinq şəbəkəsi Keyfiyyətə nəzarət və Keyfiyyətə zəmanət 88
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Ətraf Mühit üzrə Milli Monitorinq Departamenti nin laboratorias ında su nümunələrinin təhlili üçün Keyfiyyətin İdarəçiliyi Sistemini beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaq məqsədilə Aİ Kur TACİS İİİ layihəsi çərçivəsində 2011-2012-ci illər ərzində mütəmadi təlimlər keçirmiş və nəticədə bu sahədə ciddi irəliləyişlər olmuşdur. Keyfiyyətin İdarəçiliyi Sistemi (KİS) üçün əsas sənəd kimi Aİ SÇD-nin tələblərinə müvafiq olaraq k eyfiyyətə nəzarət və zəmanət üzrə metodiki sənəd işlənilib hazırlanmış və laboratoriyalarda bu sənədin prinsiplərinə uyğun olaraq KNKZ sistemi yaradılmışdir. Nümunə götürmə və təhlil sahəsində kadr potensialını artırmaq məqsədilə regionda icra edilən layihələrin dəstəyi ilə müvafiq təlimatlar keçirilmiş və pilot çay hövzələrində praktiki çöl ölçmə işləri aparılmışdır. Laboratoriyanın işçiləri standartlaşdırma və avadanlığın yoxlanması sahəsində milli təşkilatlarda təlim keçirlər. Bütün laboratoriya avadanlıqları Milli Standartlaşdırma və Metrologiya Dövlət Agentliyi tərəfindən Dövlət sınağından keçmiş və aidiyyatı vəsiqələrlə təmin edilmişdir və uyğunluq serttifikatları vardır. Ətraf Mühit üzrə Milli Monitorinqi Departamenti nin
(ƏMMMD) laboratoriyası da milli səvəyyədə akkreditasiya olunmuşdur. Son 5 il müddətində ƏMMMD-nin laboratoriyası beynəlxalq səviyyədə kvalifikasiya sınaqlarında iştirak etmişdir (misal üçün, 2009-2011-ci illərdə Bratislavada Slovakiya Milli İstinad laboratoriyasında). Laboratoriya qənaətbəxş nəticələr göstərmiş və uyğunluq sertifikatı əldə etmişdir. ƏMMMD
daxilində hələ də ayrıca təyin edilmiş keyfiyyətə nəzarət/keyfiyyətə Zəmanət(KN/KZ) üzrə mükəmməl hazırlığa malik olan mütəxəssis yoxdur. Həmçinin gözlənilir ki, MƏMMD özünün su keyfiyyəti sınaqlarının akkreditasiya prosesinə (İSO/EİC 17025 Standartı) Keyfiyyətin İdarəçiliyi Sisteminin yaxın gələcəkdə rəsmi şəkildə təqdimatından sonra başlayacaqdır.
Respublikanın su obyektlərində - çaylarda, göllərdə və su anbarlarında Milli Hidrometeorologiya Departamentinin (MHD) stasionar hidroloji müşahidələr şəbəkəsində 93 hidroloji məntəqə fəaliyyət göstərir. Həmin məntəqələrdə təlimata uyğun olaraq su obyektinin vəziyyəti, suyun səviyyəsi, temperaturu, su sərfləri, dalğalanma və su rejiminin başqa elementləri üzərində standart hidroloji müşahidələr aparılır. Qeyd edilən hidroloji məntəqədən 68-də suyun səviyyəsidə fərdi ölçülür.
Bütün bu işlər Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin “Dövlət sularının uçotu və onlardan istifadə” Qərarı və müvafiq Əsasnamə əsasında aparılır.
Suyun səviyyəsi və temperaturu adi hallarda gündə iki dəfə , təhlükəli hirdometeoroloji hadisələr zamanı isə 3-4 dəfə ölçülür. Su sərfləri ayda 3-6 dəfə , il ərzində isə 35-70 dəfə ölçülür. Gündəlik su sərflərini təyin etmək üçün səviyyə ilə su sərfi arasında qurulan əlaqədən istifadə olunur. Su anbarlarında suyun səviyyəsi avtomatlaşdırılmış cihazlarla ölçülür. Kür çayı üzərində yerləşən 5 məntəqədə su sərfləri də avtomatlaşdırılmış cihazla(ADCP) ölçülür. Yeni cihazların alınması və ya fəaliyyətdə olanların kolibrə edilməsi tələb olunur. Bəzi məntəqələrdə hidroloji müşahidələr artıq ötən əsrin əvvəllərindən aparılır və müşahidə məlumatları hidroloji illik və çoxilliklərdə dərc edilmişdir(Sovet dövrü ərzində). Yalnız son 30 il üzrə toplanılan məlumatlar rəqəmsal formatdadır. ABŞ BİA Cənubi Qafqazda su idarəçiliyi layihəsi tərəfindən işlənilmiş olan elektron məlumatlar bazasında informasiyanın yerləşdirilməsi müxtəlif səbəblər üzündən həyata keşirilmir. Eksel formatından istifadə etməklə məlumatlar əllə komputerə vurulur.
Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|