Bilimlendiriw ministrligi

koncertlerdi hám 
spektakllerdi shólkemlestiriw
. «Koncert» túsinigi latınshadan alınıp «ozaman» 
degen mánisti ańlatadı. Koncertler óz dúzilisine qarata túrlishe boladı. Jeke (solo) 
koncert, toparlar, gala koncert hám t.b. U. Qorobaev óziniń «Badiiy ommaviy 
tadbirlar» kitabında koncertlerdiń 3 túrli, yaǵnıy ápiwayı (filarmoniyalıq) koncert, 
teatrlastırılǵan koncert hámde belgili bir tema tiykarında ótkeriletuǵın koncert 
túrlerin kórsetip ótedi. 
Ápiwayı filarmoniyalıq koncertte baslawshı tárepinen koncert baǵdarlaması 
daǵazalanıp barıladı. Saz-qosıqlar bir-birine teması boyınsha túrlishe, bir-birine 
baylanıspaǵan bolıwı múmkin. Koncerttiń bul túri insanlardı dem alıw, bos 
waqıtların mazmunlı ótkeriwde kóp qollanıladı. 
Al 
teatrlastırılǵan 
koncertler 
bolsa 
quramalı 
dóretiwshilik 
hám 
shólkemlestiriwshilik jumıslardı talap etetuǵın túrlerinen esaplanadı. Bunda koncert 
belgili bir ideya, mazmun hám waqıyanıń όzegine jaylastırıladı. Hámme saz-qosıqlar 
bunda ilajǵa sáykes kelebermeydi. Mısalı, «Nawrız» bayramına gruzinshe 
«Lezginka», russha «Katyusha yaki «Jeńis kúni» sıyaqlı saz-qosıqlar tuwrı kelmeydi. 
Teatrlastırılǵan koncertlerdiń ózine tán tárepi sonda, bunda baǵdarlama teatr 
dramaturgiyası nızamlarına tiykarlanıp shólkemlestiriliwi tiyis boladı. 
Belgili bir tema tiykarında ótkeriletuǵın koncert túrlerin shólkemlestiriwde 
dóretiwshilik penen jantasıw talap etiledi. Bunda baǵdarlama anıq tema tiykarında 
dúziledi. Máselen, 8- mart Xalıq aralıq hayal-qızlar bayramında kóbirek analar, 
qızlar, hayallardı ulıǵlawǵa baǵıshlanǵan saz-qosıqlar, Ǵárezsizlik bayramlarında 
Watan, Ana jurttı jırlawshı qosıq hám sazlardan ibarat bolǵan repertuarlardan 
paydalanıladı. Biraq, ilajda tek bir temaǵa baǵıshlanǵan pikir átirapında ǵana 
uyımlastırıw desek, tamashagóy, tıńlawshını zeriktirip qoyıwımız múmkin. Tiykarǵı 
temanıń όzek sızıǵı saqlanıp qalıp, onıń átirapında túrli, reńbe-reń repertuarlardan 
paydalanıw múmkin. 
Biraq kóplegen ilajlarda sol aymaqta dúzilgen, sol jerdegi toy-tamashalarda 
xızmet etip júrgen ansambller mirát etilip, koncert baǵdarlamalarında qatnasadı. Toy 

---

18 
basqa, mádeniy ilajlardı shólkemlestiriwdiń ózine tán basqasha jantasıwdı talap 
etiledi. Sonıń ushın da koncert baǵdarlamasın tayarlaǵanda onıń tárbiyalıq táreplerin 
esapqa alıw zárúr boladı. 
Koncert hám spektakller ilajlar ishindegi eń tásirsheń túrlerinen esaplanadı. 
Mazmun hám ideyalıq tárepinen jetik, jaslar hám balalar mashqalaların sheshiwge 
kómeklesiwshi, olardı watanǵa muhabbat, insanlarǵa mehir-miriwbetli bolıwǵa 
shaqırıwshı spektakller, joqarı dárejede atqarılǵan balalar háwesker jámáátleriniń 
koncert baǵdarlamaları jaslardıń kewildegidey dem alıwın shólkemlestiriw hám de 
olarda estetikalıq sanasın asırıwda hám kórkem ónerdiń kóplegen jónelisleri boyınsha 
qızıǵıwshılıqların arttırıwda ayırıqsha orın iyeleydi. Balalar háwesker jámáátleriniń 
koncert baǵdarlamaları hám olar ushın saxnalastırılǵan spektakllerdi úzliksiz 
ráwishte kórip barǵan balalarda usı kórkem óner túrlerine bolǵan qızıǵıwshılıq artadı, 
ózleri de qosıq aytıw, ayaq oyınǵa túsiw, muzıka ásbaplarında namanı shertiw yaki 
qandayda bir balalar spektaklinde ózi súygen tımsaldı dóretiw niyeti payda boladı. 
Bul háwes hám qızıǵıwshılıq olardı túrli kórkem háweskerlik dógereklerine 
qatnasıwǵa jetekleydi. Maqset hám maǵanası, atqarıwshılıq usılları milliy 
qádiriyatlarımız, mánawiyatımızǵa tuwrı kelmeytuǵın shawqım-súrenli qosıq hám 
ayaq oyınlar tek atqarılıwı jaslarǵa ǵana emes, al olardı tamasha etip atırǵan 
balalarımızǵa, hátteki úlken jastaǵı adamlarǵa da unamsız tásir kórsetedi. Ilaj hám 
koncert baǵdarlamalarımızda ana watandı, xalıqlar doslıǵı, milliy ózligimizdi, el-jurt 
tınıshlıǵı, ázelden kiyatırǵan qádiriyatımızdı jırlawshı hámde ulıǵlawshı qosıqlarǵa 
keń jol beriliwi tiyis. Ásirese xalıq dóretiwshiligi tiykarındaǵı folklor qosıqlarımız, 
milliy ayaq oyınlarımızdıń atqarılıwı, perzentlerimizde ázeliy qádiriyatlarımızǵa 
húrmet hámde milliy ózligimizge bolǵan ázizlewdi kúsheytedi.
Mádeniy ilajlar arasında eń kóp qollanılatuǵın usıllardan biri