F
ə
ls
ə
f
ə
term
i
nl
ə
r
i
n
i
n
i
zahl
ı
l
üğə
t
i
33
B
BACARIQ [alm. Vernögen; fr. Facultè; ing. Faculty; lat.
Facultas; osm. tr. meleke; ər.
خ
ٍٍّثبل] – insanda var olan bir şeyi edə
bilmə gücü, qabiliyyəti. Bacarıq əski türkcədəki beceri sözündən
qaynaqlanır.
BAĞIMSIZ – Müstəqil. Türk mənşəli qədim sözdür. Bağlı
olmayan, özgür, müstəqil deməkdir. Bağı, əlaqəsi olmayan, bağla-
rından xilas olmuş anlamına gəlir.
BARIġ – Sülh, sükunət və s. anlamlara gəlir. Türk mənşəli
qədim sözdür. Varış, gediş, gedişat; Sukunət, sülh; Sərvət, xəzinə
mənalarını da verir.
BAY – varlıq, zənginlik. Türk mənşəli qədim sözdür. Varlıq,
zənginlik, ərlik,
üstünlük, bolluq sözlərinin mahiyyətini ifadə edir.
Türk adlarının vacib birləşmələrindən başqa sözlərlə istifadə olu-
na bilən, işlədilən kəlməni tamamlayıb, gücləndirən, həm əvvəli-
nə, həm də sonuna əlavə olunan ad.
BƏY – Əski türkçdə beğ işlədilirdi. Bəy, ərlik, güc, idarəedici
yığıcılıq,
liderlik, nəcabətlik və s. mənaları verir.
BENGI: Türk mənşəli qədim sözdür. Bengü, mengü – sonsuz,
sonsuzluq, əbədiyyət, əbədi.
BĠLGƏ: Türk mənşəli qədim sözdür. Bilgili, filosof, alim,
bilgin, ulu kişi deməkdir. Sözün kökü bil-dir. Bilgin isə türk. Elm
adamı, filosof, mürdik insan deməkdir.
BĠRLĠK [alm. Einheit; fr. Unitè; ing. Unity; lat. Unitas = unus
– bir; osm. tr. vahdet; ər.
حذدٚ]. Çoxluğun birliyi [buna bəzən
Ad
i
l
ə
N
ə
z
ə
rova
34
kəsrət də deyilir] yaxud da birlik halında olan çoxluq. Özündə
çoxluğu və bölünməzliyi də əhatə edən sırf bütün. Birlik müxtəlif
formalarda və müxtəlif anlamlarda təzahür edə bilər. Məsələn,
məntiqi birlik, fikir birliyi, kateqorial anlamda birlik – vəhdət,
transandent-spekulyativ birlik və s. Kəlmə olaraq türk dilinə
məxsusdur və müasir Azərbaycan dilində də həm fəlsəfi anlamda,
həm də çox işlək söz kimi ittifaq mənasında geniş işlənir. Birlik
terminini vəhdət mənasında filosoflar çox işlətmişlər. Varlığının
birliyi, yaxud, vəhdəti mənasında İslam mədəni bölgəsi fəlsəfə-
sində, Plotində hər növ müxtəlifliyi əhatə edən mənasında və
Spinozada bütünlük mənasında işlənmişdir.
BĠOLOGĠZM [alm. Biologismus; fr. biologisme]. Həqiqəti
tək tərəfli olaraq ancaq bioloji baxımdan tədqiq edən təbii, dialek-
tik həyatın anlamlarını digər real sahələrə də tətbiq edən dünya-
görüş.
BĠTĠM – Türk mənşəli qədim sözdür. Qayə, hədəf, ideya
deməkdir.
BOYDA[ğ] – Türk mənşəli qədim sözdür. Mücərrəd, absurd
mənalarını verir.
BÜYÜ – Türk mənşəli qədim sözdür. Sehir, gizlinlərdən,
qeybi
olanlardan xəbərdar olmağa, agah olmağa deyilir.
BABUVĠZM – XVIII əsrdə Fransada ―Bərabərlik Respub-
likası‖ – vahid mərkəzdən idarə edilən, vahid, ümummilli
kommuna uğrunda aparılan inqilabi hərəkat.
BAĞ [Alm. Relation, Beziehung, fr. , ing. Relation; lat.
Relatio; ər.
خمﻼع] – bağ, əlaqə. əski türkçədir. Hər hansı bir
düşüncə çərçivəsində arxa-arxaya sıralanaraq gələn iki və ya daha