Бисмиллащир-рящманир-рящим
Yüklə 2,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ad i l ə N ə z ə rova 106 G GENESIZ [yun. Genesis – mənşə, yaranma] – ―G.‖ termini ilk dəfə qədim yunan mifologiyasında işlənmişdir.sonralar fəlsəfədə, həmçinin təbiəətşünaslıqda yayılmışdır. GENETIKA [yun. Genetikos – mənşəyə aid olan] – orqanizmlərin irsiyyəti və dəyişkənliyi haqqında təlim. GENERALIZM [alm. Generalisation; fr. Gènèralisation; ing. Generalization; lat. Generalis – genel; osm. tr. tamim; ər. ٍُّر; tr. Genel] tək – tək yaxud da xüsusi vəziyyıtlərdən ümumi bir qanunun, prinsipin çıxarılması. GEOPOLITIKA [yun. Ge – yer, politike – dövləti idarə etmək məharəti] – imperialist ekspansiyanın müxtəlif formalarına iqtisadi və siyasi coğrafiyanın məlumatlarına saxta istinadlarla haqq qazandıran konsepsiya. GƏLDƏÇ – türk dilində gələcək, istiqbal mənalarını verməkdədir. GÖK – 1 – Tanrı, Tanrıdan. Tanrısal, müqəddəs 2 – Mavi, Göyün rengi 3 – Yer üstü, göy üzü 4 – Əzəl-ebed, başsızlıq və sonsuzluq 5 – Gözəllik, göz alıcılık, üstünlük. Əski türkcədir. Əski Türkcədə Tanrıya da bəzən Gök Tenqri - yəni Göy Tanrı ifadəsi işlədilirdi. GERÇƏKLIK – real mövcud olub inkişaf edən, özündə xüsusi mahiyyət və qanunauyğunluq olan, həmçinin xüsusi təsir və inkişaf nəticələrinə malik şey. Reallıq, yaxud həqiqət. F ə ls ə f ə term i nl ə r i n i n i zahl ı l üğə t i 107 GƏLƏCƏK – zaman çərçivəsində və məkan hüdudlarında fantaziyanın gizli söylədiklərinin hamısının formasız və qeyri- müəyyən baş verməsi. GÖZƏL [tr. Güzel; alm. Schön; fr. Beau; ing. Beauti+ful; yun. Kalos; ər. خٍٍّﺟ] – konkret anlamda görmə zamanı gözə çox xoş görünən, göz oxşayan. Estetikada geniş istifadə olunur. Dəyərləndirmədə tətbiq olunur. Bu kəlmənin fəlsəfəyə daxil edən Platon olmuşdur. GÖZƏLLĠK – ən yüksək estetik məziyyətli hadisələri səciyyələndirən estetik kateqoriya. GÖRÜNMƏ – obyektin, yaxud hadisənin qavrayışında saxtalıq anını ifadə edən anlayış. GEOSENTRĠZM [geocentrisme] – yerin mərkəz qəbul edilməsi: Dünyanı bütün aləmin mərkəzi qəbul edən görüş. GÜC [alm. Kraft; fr. Fo. Power; lat. Fortitudo; osm. tr. kuvvet; حسذمٌأ] – fiziki və əxlaqi olaraq təsir edə bilmə yaxud da bir təzyiqə qarşı müqavimət göstərə bilmək qabiliyyəti. Güc müxtəlif mənalarda çoxçalarlılığı ilə fərqlənir: qol gücü, ictimai güc, güc sahibi və s. Ad i l ə N ə z ə rova 108 H HAKĠMĠYYƏT – cəmiyyətin siyasi təşkilinin əsas funksiyalarından biri, bir-birinə zidd fərdi və ya qrup mənafelərini əlaqələndirməklə insanların hərəkətini idarə etmək üçün, inandırma və ya məcburiyyət vasitəsi ilə onları vahid idarəyə tabe etməkdə real imkana malik nüfuzlu qüvvə. HAQQ (ing. Real; ər. كمح) – sözünün lüğət mənası ―dəyişməz‖ deməkdir. Termin olaraq mənası isə ―hər şərt altında doğru olan şey‖ deməkdir. Məsələn, iki dəfə ikinin dörd etdiyi kimi. Batil kəlməsinin lüğət mənası ―səhv, yanlış‖ deməkdir. Termin olaraq mənası isə ―hər şərt altında yanlış olan şey‖ deməkdir. Məsələn, iki dəfə iki üç edir, iddiası kimi. Bu günkü Qərb mədəniyyəti özlərinin hər zaman ifadə etdikləri kimi qədim Roma mədəniy- yətinə, qədim Roma mədəniyyəti qədim Yunan mədəniyyətinə, qədim Yunan mədəniyyəti də qədim Misir mədəniyyətinə yəni Fironlara söykənməkdədir. Fironlar insanlara zülm edərkən bu etdikləri zülmləri ―biz sizə zülm edirik‖ deyə etməzdilər. Etdikləri zülmləri ―bu bizim haqqımızdır‖ deyə edərlərdi. Səhvləri onların haqq anlayışının yanlış yəni batil olmasında idi. HARMONĠYA ahəngdarlıq. HEDONĠZM [yun. Hedone – həzz] – əxlaqi tələblərin əsaslandırılması prinsipi; qədim dövrdə meydana gəlmişdir; xeyirxahlıq [xeyir] həzz gətirən və iztirablardan azad edən, şər isə iztiraba səbəb kimi qiymətləndirilir. F ə ls ə f ə term i nl ə r i n i n i zahl ı l üğə t i 109 HERMENEVTĠKA [yun. Hermeneuo – aydınlaşdırıram] – məqsədi mətnin obyektiv [sözlərin qramatik mənaları və tarixən şərtlənmiş variantları] və subyektiv [müəlliflərin niyyəti] əsasları- na görə mənasını müəyyən etmək olan şərh məharəti nəzəriyyəsi. HERMETĠZM [yun. Hermes – magiyanın hamisi hesab olu- nan qədim yunan ticarət və gəlir alla-hı] – ellinizm mərhələsində və son aitik dövrdə təşəkkül tapmış dini-fəlsəfi təlim. HƏQĠQƏT – gerçəkliyin fikirdə doğru, düzgün inikası; meyarı praktikadır. Həqiqilik xarakteristikası şeylərin özünə və onları dillə ifadə etməyin vasitələrinə deyil, məhz fikirlərə aiddir. HERUSTĠKA [alm. Herustika; fr. Heruistique; lat. Ars; tr. Bulgulama; yun. Heuruskein; osm. tr. tekşif; ər. ءاشزخإ] əslən yunan mənşəlidir heuruskein – tapmaq, ortaya çıxarmaq deməkdir. Fəlsəfədə herustika nəyisə, hansısa metodu tapıb ortaya çıxarmaq mənasında işlədilir. Ərəb dilli fəlsəfədə خٍضاشف فٍشىر [təkşif-i fəraziyyə] istilahı çox işlədilir. Bu elə bir fərziyyə idi ki, onun köməyilə olanların mahiyyətini açmağa, hadisələrin arxa üzünü aşkarlayıb ortaya çıxarmağa vasitəçi olurdu. Buradakı Təkşif sözü [فٍشىر] kəşəfə ٌّ َفَشَو felinin II babda [kəşşəfə - ٌَّفّشو] təf`il [ًٍعفر] babında məsdəridir. Fəraziyə isə fərziyyətun – fərz, nəzəriyyə və s. sözünün cəmidir. Dilimizdə VIII babın məsdəri olan ixtira sözü daha çox işlənir. HADĠS: başlanğıcda mövud olmayıb, sonradan var olan şeydir. hadis hallar – başlanğıcda olmayıb sonradan baş verən hallar, əslə aid olmayanlar. Yüklə 2,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|