Bitiruv malakaviy ishi mavzu: xitoy fond bozorining shakllanish va rivojlanish xususiyatlari
Xitoy Xalq Respublikasi fond birjalarining rivojlanish xususiyatlarini
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.2. Xitoy Xalq Respublikasi fond birjalarining rivojlanish xususiyatlarini
O’zbekistonda tadbiq etish imkoniyatlari O’zbekiston moliya bozori muntazam ravishda takomillashib, uning ishtirokchilari doirasi kengaymoqda, operatsiyalar turlari ko’payib bormoqda. O’zbekiston Respublikasidagi qimmatli qog’ozlar bozori bozor iqtisodiyoti tizimining moliyaviy mexanizmi bo’lib, aholi va tadbirkorlik subyektlarining bo’sh mablag’larini aylanishiga keng imkon beradi. O’zbekiston Respublikasi rivojlangan bozor munosabatlariga kirib borar ekan. Moliya bozorlari haqidagi bilimlarga ega bo’lishining hayotiy muhimligi ortib bormoqda. Moliya bozorini yanada chuqurroq o’rganish mamlakatimizda fond birjalari rivojlanishi va ularning xalqaro miqyosda o’zining mustahkam o’rniga ega bo’lishi uchun imkonyat yaratadi. Shu o’rinda ham ayanan Xitoy Xalq Respublikasi fond birjalarining jahon miqyosida o’zining mustahkam o’rniga ega ekanligini va barqaror sur’atlarda rivojlanish xususiyatlari bilan butun olamni lol qoldirayotgani inobatga olgan holda mazkur mamlakat yutuqlarini atroflicha o’rganish maqsadga muvofiq bo’ladi. Avvalombor Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) fond birjalarining rasmiy faoliyat olib borishi 1990-yilarga borib taqaladi. Mamlakatdagi qimmatli qog'ozlar bozorining institutsional jihatdan shakllanishida yetarlicha rag'batlantiruvchi rolni Shanxay (1990y.) va Shenchjendagi (1991y.) qimmatli qog'ozlar birjasining rasmiy tarzda ochilishi o'ynadi. Bor-yo'g'i uch yil ichida, ya'ni 1992-1994 yillarda, Xitoy qimmatli qog'ozlar emissiyasining yig'indisi 400 mlrd.yuandan oshib ketdi va u 1981- 1991 yillardagi 261 mlrd.yu. dan - 663,7 mlrd.yu. ga yetdi hamda mamlakat YaMM ning 14,78% ni tashkil etdi 113 XXR fond bozori 2010 yil iyun oyida dunyoning eng katta savdo maydonlarining uchtaligiga kirdi, may oxirida Shanghai va Shenzhen fond bozorining umumiy bozor qiymati 20.96trln. yuan($3.07 trln.) ni tashkil etdi. 113 Sadibekova B.D. Xitoy Iqtisodiyoti.-T:Toshkent, 2011.-B.188 70 Xorijiy ekspertlar fikricha, Xitoy fond bozori 2030-yilga kelib eng yirik savdo maydoniga aylanadi. Yaqin 20 yil ichida rivojlanayotgan iqtisodiyoti bilan davlatdagi kompaniyalarning aksiyalari qiymati 5 barobar o’sadi va $80 trln. ni tashkil etadi 114 Birgina Gonkong fond birjasi kapitalizatsiya qiyimati 1.54 trln. $, savdo hajmi esa 464.273 $ni 2007-yilning o’zida ko’rsatganligi uning jahon bozorida o’z o’rniga ega ekanligidan dalolat beradi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda aynan XXR fond birjalari rivojlanish xususiyatlarini bizning mamalakatimizga mos keladigan tomonlarini tadbiq etish maqsadga muvofiqligini belgilab beradi. 115 XXR fond birjalari hududiy bo’linishiga qarab 3taga bo’linadi, bular: Shanxay fond birjasi (Shanghai Stock Exchange) Gonkong fond birjasi (Hong Kong Stock Exchange) Shenjen fond birjasi (Shenzhen Stock Exchange) Aynan moliya markazlarini mana shunday ravishda bo’linishi bir qator qulayliklarni olib kelishi mumkin bo’ladi. O’zbekistonda esa hozirgi kunda Toshkent shahrida ―Toshkent‖ Respublikasi fond birjasi (RFB) faoliyat olib boradi. Shu nuqtai nazardan O’zbekistonda ham moliya markazlarini ko’paytirish maqsadida erkin iqtisodiy zonalarda ham fond birjalarini tashkil etilishi moliyaviy operatsiyalarning yanada qulay bo’lishini ta’minlashda imkon yaratadi. Qolaversa, aynan XXR fond birjalari listingida asosan tijorat banklari va sug’urta kompaniyalar aksiyalari savdo-sotiqda ishtirok etadi. ―Toshkent‖RFB da ham aynan tijorat banklari aksiyalari hozirgi kunda yetakchilik qilmoqda. Bu esa, ikki mamlakatning o’xshash tomonlaridan biri hisoblanadi. ―Toshkent‖RFB keyingi rivojlanish tendensiyalarini ham aynan XXR tajribasidan o’rganish kerakligi taqozo etadi. 2009-yil oktyabr oyida Shenzhen fond bozorida (Shenzhen Stock Exchange) amerika elektron birjasi NASDAQ tipidagi yangi savdo maydoni tashkil 114 Груздев А. "Финансовые платформы" местных правительств и их роль в кредитном буме в Китае (2009- 2010 гг.) // Вопросы экономики. - 2011. - N 11. - С.122-132. 115 Бергер Я. Посткризисный Китай в глобальной экономике // Свободная мысль. - 2010. - N 8. - С.27-42 71 etilganligini keltirib o’tish mumkin. Bu asosan keyingi avlod yuqori texnologiyali xitoy kompaniyalari uchun mo’ljallangandi 116 . Aynan yuqoridagi xususiyatni ham bevosita ―Toshkent‖RFBda tadbiq etish jarayonini atroflicha ko’rib chiqish, mamlakatimiz fond birjalarining rivojlanishi uchun yana bir oldinga qo’yilgan qadam sifatida namoyon bo’ladi. Boshqa tarafdan yana bir xususiyat namoyon bo’ladiki, bunda XXR fond birjalarida ikkilamchi bozorning rivojlanish xususiyatlarini O’zRFBda ham tadbiq etish rivojlanish sari qadam bo’ladi. Chunki, respublikamizning hozirgi qimmatli qog’ozlar bozorida birlamchi emissiyalar ustunlik qilmoqda. Ikkilamchi fond bozori rivojlanishi, avvalo, qimmatli qog’ozlar likvidligi past bo’lganligi tufayli qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Likvidlikni oshirish uchun bozorning tashkil etilishini takomillashtirish, qimmatli qog’ozlarning muomala qilishi va ularga xizmat ko’rsatish tizimida chiqim va xatarlarni kamaytirishga yordam berish, bozorning axborot jihatidan ochiqligini kuchaytirish lozim bo’ladi. Umuman olganda, ―Toshkent‖ RFBning ish standartlarini qabul qilingan xalqaro standartlarga yaqinlashishini ta’minlash, fond bozorining asosiy tuzilmalari: birja, depozitariy, hisob-kitob kliring tashkilotlari o’rtasida avtomatlashtirilgan hamkorlikning tizmini yaratish lozimidir. Chunki, barcha turdagi qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanishi orqaligina barqaror rivojlangan iqtisodiyotga erishishimiz mumkin bo’ladi. Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|