Bitiruv malakaviy ishi mavzu: xitoy fond bozorining shakllanish va rivojlanish xususiyatlari

3.1.1.grafik. SSE Composite tarixiy o’sish dinamikasi.
97
 
Yuqoridagi grafikdan ko’rinib turibdigi, 1990-2007 yillar oralig’ida SSE
trendlari sekin-asta o’sib borgan va o’rtacha punkti 2000 (RMB 100 mln)ni tashkil 
etgan. Shu bilan bir qatorda , 1990-2007 yillar oralig’idagi eng yuqori ko’rstakich 
2001-yilda qayd etilgan. Shundan so’ng esa 2008-yildagi eng katta 6000 (RMB 
100 mln) punktni tashkil etdi. 2008-2010 yillar davomida trendlar xatto 2000 
(RMB 100mln) punktgacha tushib ketti, bunga asosiy sabab Jahon moliyaviy-
iqtosidy inqirozi edi. 
97
Ma nb a a : F a c t b o o k 2 0 1 2 S S E .  w w w. s s e . c o m. c n / info/statistics/2013/stock-exchange.html 

---

63 
3.1.1.
 
jadval 
SSE Composite da eng katta 10 ta o’sish sur’artlari(% da)
98
 
O’rin O’sish(%) 
Sana 
Indeks 
1 
105.269 
1992-5-21 
1266.490 
2 
33.457 
1994-8-1 
445.640 
3 
30.987 
1995-5-18 
763.510 
4 
29.904 
1992-11-25 
571.630 
5 
21.371 
1994-8-5 
683.040 
6 
20.889 
1994-8-3 
522.980 
7 
18.981 
1994-8-10 
739.560 
8 
16.436 
1993-6-2 
1081.200 
9 
15.522 
1992-12-11 
722.280 
10 
13.632 
1992-11-30 
724.600 
 
3.1.2.
 
jadval 
SSE Composite da eng katta 10 ta pasayish sur’atlari
99
 
O’rin Pasayish(%) 
Sana 
Indeks 
1 
-16.394 
1995-5-23 
750.300 
2 
-13.076 
1993-12-20 
783.790 
3 
-12.675 
1994-8-9 
621.580 
4 
-11.751 
1993-3-22 
1036.920 
5 
-11.177 
1992-10-27 
450.280 
6 
-10.710 
1994-10-5 
706.420 
7 
-10.636 
1994-10-13 
635.390 
8 
-10.460 
1993-3-1 
1199.730 
9 
-10.443 
1992-8-11 
863.410 
10 
-10.301 
1993-5-24 
1026.130 
98
Ma nb a a : F a c t b o o k 2 0 1 2 S S E .  w w w. s s e . c o m. c n / info/statistics/2013/stock-exchange.html 
99
Shu yerning o’zida 

---

64 
 
Yuqoridagi ikki jadvallardan ko’rishimiz mumkinki, SSE Composite 
indeksining eng katta o’sish va eng katta pasayish sur’atlarini ko’rishimiz mumkin. 
1992.5.21 da eng katta o’sish sur’ati 105.269% da 1266.490 punktini 
ko’rishimiz mumkin. 1995.5.23 da esa eng katta pasayish sur’atini -16.394% da 
760.300 punktini kuzatishimiz mumkin. Mazkur ikki o’sish va pasayish % SSE 
tarixida eng katta hisoblanadi.
100
Shu bilan birga, har ikkala jadvaldan shuni ko’rishimiz mumkinki mazkur 
katta spekulyativ ko’rsatkichlarning barchasi 1992-1995 yillar oralig’ida yuz 
bergan. SSE tarixidagi mazkur katta sakrash va pasayishlar bevosita fond birjasiga 
ta’sirini o’tkazmay qo’ymaydi. Chunki, fond birjasidagi aksiyalarning bahosiga har 
qanday axborot ta’sir o’tkazadi. Agarda aksiyalar bahosi ko’tarilsa bu mazkur 
aksiyalarni sotib olayotganidan dalolat beradi. Garchi aksiyalar bahosi tusha 
boshlasa, unda hamma aksiyalarni sota boshlaganidan dalolat beradi. 
1990-2010 yillar mobaynida ko’rishimiz mumkinki yildan-yilga SSE 
Composite listingidagi kompaniyalar soni oshib bormoqda. 1990-yilda 8 ta bo’lsa,
2000-yilda 572 ta va 2010-yilga kelib 894 taga yetdi. Mazkur sonlarning o’zi 
shundan dalolat beradiki SSE dagi kompaniyalar soni va salmog’i oshib bormoqda.
Shu bilan bir qatorda, bozordagi korxonalarning kapital miqdori ham 12.34(RMB 
100 mln) dan 179007.24 (RMB 100mln) gacha oshdi. Bu esa SSE bozorida kapital 
aylanmasining yildan-yilga oshib borayotgani bilan bir qatorda investorlarni 
qiziqtirib kelayotganidan dalolat beradi. Bunga bir misol tariqasida U.Buffetning
Xitoy neft va gaz kompaniyalarining qimmatli qog’ozlarini sotinb olishini 
keltishimiz mumkin bo’ladi.
101
Mazkur jadvaldan biz yana shuni ko’rishimiz mumkinki, SSE dagi 
kotirovkalar mavqei va o’rnini oshib borayotganini ko’rishimiz mumkin. 1990-
2000 yillar mobaynida SSE listingidan o’tgan korxonalar soni o’rtacha 71.5 
marttaga oshgan. 1990-2010 yillar oralig’ida esa 111.75 martta oshgani 
yuqoridagi keltirilgan so’zlarni dalili hisoblanadi. 
100
Цинь Сюаньжень. Тенденции развития современной мировой экономики и Китай // Пробл. теории и 
практики управления. - 2001. - N 3. - С.13-17. 
101
Ma nb a a : F a c t b o o k 2 0 1 2 S S E .  w w w. s s e . c o m. c n / info/statistics/2013/stock-exchange.html 

---

65 
Shu bilan bir qatorda, SSE Composite da 2007-yilda jami fond birjasi capital 
qiymati 269838.87 (RMB 100mln) ni tashkil etdi va bu 1990-2010 yillar 
oralig’idagi eng katta ko’rsatkich bo’ldi. Birjadagi jami kapital 2008-yil yakuniga 
ko’ra 97251.91 (RMB 100mln) ni tashkil etdi. Mazkur pasayish tendensiyasi 
Jahon miliyaviy-iqtisodiy inqirozining asosiy salbiy sabablaridan biri bo’lib qoldi. 
Chinki barcha investorlar o’zlarining qimmatli qog’ozlarini sotuvga qo’ya 
boshladilar shu asnoda talab ba taklif qonuniga asosan SSE Composite indeksi bir 
necha punktga tushib ketdi. Bu esa zanjirga o’xshab barcha kapital sig’imini 
kamayishiga olib keldi. 
102
2010-yil 31-dekabr holatiga ko’ra jami SSE savdo qiymati 30.4 trillion 
RMB ga dunyo bo’yicha 3-o’rinni egalladi. Kunlik savdo qiymati esa o’rtacha 
125.7 mlrd RMB tashkil etdi. Bu borada Dunyoda 4-o’rinni qo’lga kiritdi.
103