Bitiruv malakaviy ishi mavzu: xitoy fond bozorining shakllanish va rivojlanish xususiyatlari
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XULOSA
|
116 Бергер Я. Экономика Китая : о трудностях мнимых и реальных // Свободная мысль. - 2011. - N 9. - С.81- 92. 72 XULOSA XXRda fond bozorlarining ochilishi, xususan Shanhay fond birjasi (1990y.), jahon iqtisodiyotiga qadam qo’yishning yana bir bosqichi bo’lib hizmat qildi. XXRning tashqi dunyoga ochiqlik siyosatini tutganidan so’ng, juda ko’p yutuqlarga erisha oldi. O’z navbatida fond bozorlarining ochilish jarayoni ham shakllana bordi. Davlatda yangi avlod korxonalari paydo bo’la boshladi va ularning qimmatli qog’ozlari ichki va tashqi bozorlarda qadrlana boshlanishi bilan bir qatorda mavqei ham osha bordi. Mazkur korxonalar katta obro’ga ega, bizneslari o’z navbatida diversifikatsiya qilingan va shu bilan birga jahon bozorlariga tanilganligi bilan mashhur hisoblanadi. Jahon bozoriga yaqinlashgani sari, ya’ni integratsiyalashuv va globallashuv jarayonlari kuchaya borishi sababli qimmatli qog’ozlar ichki bozori ham erkinlasha boradi va fond kapitallarining erkin harakati yuzaga keladi 117 Xitoy Xalq Respublikasida fond bozorlarining ochilishi jahon bozoriga chiqishning yana bir bosqichi sifatida namoyon bo’ladi. Fond bozorlarining ochilish mazmuni quyidagi uch holatda o’z aksini topadi: -birja moliyaviy kapitalini baynalminallashtirish, ya’ni qimmatli qog’ozlarning milliy bozorda xalqaro va xorijiy moliyaviy tuzilmalar tomonidan emissiya qilinishi, shu bilan birga qimmatli qog’ozlarni milliy moliyaviy tuzilmalar tomonidan xalqaro bozorda emissiya qilinishidir. -fond quyilmalarini baynalminallashtirish, ya’ni xorijiy sarmoyadorlarga o’z omonatlarini qimmatli qog’oz sifatida qo’yish va milliy sarmoyadorlarga xorijiy qimmatli qog’ozlarni sotib olishidir. -fond tuzilmalarini va biznesini baynalminallashtirish, ya’ni fond operatsiyalarini bajaruvchi xorijiy kompaniyalarning milliy bozorga chiqishidir. Qimmatli qog’ozlar milliy bozorining xorijiy sarmoyadorlarga ochiqligi uni baynalminallashtirish yo’lidan ketishi bilan birga milliy bozorning hajmini 117 Селищев А. А. Современное развитие рынка ценных бумаг Китая // Известия Санкт-Петербургского университета экономики и финансов– 2010. – №2 (62). – С. 125 – 128 – 0,3 п.л. 73 o’sishini ta’minlashi orqali aylanma ko’rsatkichlarini yaxshilaydi. Shanhay fond bozorining subyektlari soni oshishi bilan birga birja, sarmoyadorlar va tartibga soluvchi organlar o’rtasidagi muloqot jarayoni yaxshilanmoqda. Biroq intensiv o’sib borayotgan transchegaraviy moliyaviy oqimlar va ayirboshlash operatatsiyalari o’z navbatida xalqaro to’lov balansiga, milliy valyutaning barqarorligiga, moliyaviy nazoratga beqaror moliyaviy sharoitda o’zining salbiy oqibatlarini ko’rsatmasdan qolmaydi. Shuning uchun ham fond bozorlarining ochilishi bu butun iqtisodiyotning o’sishini ta’minlamaydi. Biroq ekspertlar xitoy kompaniyalarning aksiya qiymatlarining tez sur’atda o’sib borishi, SSE fond bozorini sezilarli qizidirib yuborishi mumkinligini ta’kidlashmoqda. Xitoy hukumati ilgari ham spekulyativ investitsion oqimlarga qarshi choralar ko’rishni ta’kidlab o’tgan. Ammo 2010-yilning fevral oyida bu sohadagi rasmiy e’lon fond bozorlaridan kapitalning chiqib ketishiga olib keldi bu ko’rsatkich- 9% tashkil etgan edi. Shunga qaramay ikki oy ichida Shanghai va Shenzhendagi aksiyalar 40%ga qimmatlashdi. Xitoy hukumatiga yangi kompaniyalar aksiyalarini birjaga chiqarish hali ham foydalidir. Bundan tashqari Pekin vaziyatni qo’lida ushlab turganligiga ishonadi va kerak bo’lsa sarmoyadorlarning qiziqqonligi sovutishi ham mumkin 118 Qolaversa, birjalarda va savdo maydonlarida erkin ishlatilayotgan aksionerlik kapital bozori milliy iqtisodiyotning tuzilmasini, rivojlanish darajasi va muhim tomonlarini o’zida aks ettiradi. Rivojlanayotgan iqtisodiyotli davlatlarda kapitallashgan kompaniyalar moliyaviy ko’rsatkichlari rivojlangan davlatlarnikadan oshib ketadi. Shanhay fond bozoriga keladigan bo’lsak, uning dunyodagi mavqei kundan-kunga ortmoqda. SSE listingidagi kompaniyalar ro’yhati bilan birga kompaniyalarning moliyaviy ko’rstakichlari parallel ravishda oshmoqda. Mazkur Shanhay fond birjalaridagi ijobiy tendensiya esa, o’z navbatida XXR moliyaviy rivojlanishi va barqarorligini ta’minlashida yetakchi o’rinni egallamoqda. Shuning uchun ham mazkur moliyaviy markaz hukumat tomonida qo’llab quvatlanib kelmoqda. 118 Визитей Е. Китай: мифы и реальность // Финанс. - 2011. - N 22. - С.11-10. 74 Yildan-yilga Xitoy fond birjalarining rivoji uchun katta e’tibor qaratmoqda. Bunga 2009-yil oktyabr oyida Shenzhen fond bozrida amerika elektron birjasi NASDAQ tipidagi yangi savdo maydoni tashkil etilganligini keltirib o’tish mumkin. Bu asosan keyingi avlod yuqori texnologiyali xitoy kompaniyalari uchun mo’ljallangandi 119 Shu bilan birga ChinaProning axborot berishicha, XXR fond bozori 2010 yil iyun oyida dunyoning eng katta savdo maydonlarining uchtaligiga kirdi, may oxirida Shanghai va Shenzhen fond bozorining umumiy bozor qiymati 20.96trln. yuan($3.07 trln.) ni tashkil etdi. Xorijiy ekspertlar fikricha, Xitoy fond bozori 2030-yilga kelib eng yirik savdo maydoniga aylanadi. Yaqin 20 yil ichida rivojlanayotgan iqtisodiyoti bilan davlatdagi kompaniyalarning aksiyalari qiymati 5 barobar o’sadi va $80 trln. ni tashkil etadi 120 Xulosa qilib shuni aytish kerakki, birjalarda va savdo maydonlarida erkin ishlatilayotgan aksionerlik kapital bozori milliy iqtisodiyotning tuzilmasini, rivojlanish darajasi va muhim tomonlarini o’zida aks ettiradi. XXR aksiya bozorlarining kapitallashtirilishi 2030-yilga kelib $41 trln. tashkil etilishi kutilmoqda. Hozir esa bu ko’rsatkich $5 trln. atrofida. AQSh da esa bu ko’rsatkich 20 yildan keyin $34 trln. gacha ko’tarilishi kutilmoqda. 121 Umuman olganda shuni ta’kidlash lozimki, XXRda milliy iqtisodiyotning baynalminallashtirishi va marketing darajasini oshirishi natijasida fond bozorlarining ochilishi bilan birga rivojlanishiga asos bo’lib xizmat qilgan. Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|