Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Qoraqalpoqtili.
Qoraqalpoqtiliturkiytillarningqipchoqguruhigamansubtillardan; 
qozoqvano‘g‘aytillaribilanbirgalikdaqipchoqtilllariningqipchoq-no‘g‘ayguruhchasinitashkilqiladi. 
Qoraqalpog‘istonRespublikasiningdavlattili. AsosanQoraqalpog‘istonda, shuningdek, Xorazm, 
Navoiy, BuxoroviloyatlarihamdaQozog‘istonvaTurkmanistonningungaqo‘shnihududlarida, Rossiya, 
Afg‘onistondatarqalgan. Qoraqalpoqtilidaso‘zlashuvchilarningumumiysoni 425 mingkishidanoshadi. 
(1990 
y. 
Ma’lumotigako‘ra.) 
Qoraqalpoqtiliasosan 
2 
ta: 
shimoliy-sharqiyvajanubiy-
g‘arbiylahjagabo‘linadi. Bulahjalarfonetikxususiyatijihatidano‘zarofarqlanadi: Adabiyqoraqalpoqtili
XX 
asrning 
1-yarmidashimoliy-sharqiylahjaasosidashakllangan; 
ungachaqoraqalpoqlareskio‘zbektilidanfoydalanishgan. 
Fonetikxususiyati: 
unlilarohangdoshligi 
(labsingormanizmi) 
vaundoshlarassimilyatsiyasimavjud. 
Leksikxususiyati: 
qoraqalpoqtilidaboshqaturkiytillardabo‘lganidek, 
umumturkiyso‘zlardantashqari, 
arab, 
fors, 
rustillaridano‘zlashganso‘zko‘puchraydi. 
Qrim-tatartili.
Qrim-tatartilturkiytillarningqipchoqguruhigamansub. 
AsosanO‘zbekistonvaUkrainaningbirqatorhududlaridan, qismanRossiya, Mo‘g‘iliston, Tojikiston, 
Gruziya, 
Ozarboyjon, 
Ruminiya, 
Turkiyavaboshqamamlakatlardayaaydi. 
So‘zlashuvchilarningumumiysoni 800 mingkishigayaqin (o‘tganasrning 90-yillarima’lumoti). Qrim-
tatartilitarixantipologikjihatdanbirtekisrivojlanmagan. 
Unda 
3 
ta: 
shimoliy, 
o‘rtavajanubiylahjalarajratilib, 
birinchisino‘g‘aytilida, 
uchinchisio‘g‘uztiligayaqinturadi. 
Lahjalarleksiktarkibivafonetikxususiyatijihatidano‘zarofarqlanadi. 
Fonetikxususiyatlari: 
labvatanglayohangdoshligining 
2-bo‘g‘inigata’siri, 
2-darajalicho‘ziqunlilarningmavjudligi, 
ba’zanundoshlarassimilyatsiyasikuzatiladi. 
Morfologikxususiyatlari: 
kishilikolmoshlariningqaratqichkelishigidagi 
1-shaxsbirlikvako‘plikshakllarimenim, 
bizimtarzidaqo‘llanishibilanboshqaturkiytillardanfarqlanadi. 
Leksikxususiyatlari: 
qrim-
tatartilileksikasidao‘utilningo‘zigaginaxosbo‘lgan 
“balaban” 
(katta), 
“qo‘ranta” 
(oila) 
kabiso‘zlarbilanbirqatordaarab, 
fors, 
grek, 
italyantillaridano‘zlashganso‘zlaruchraydi. 
XX 
asrgachabo‘lganadabiyqrim-
tatartiliOltinO‘rdaturkiyadabiytilidankelibchiqqanvaundaQrimxonlariningko‘plabfarmonvayorliqlaris
aqlanibqolgan. 
Engqadimgiyozmayodgorligi 
XIII 
asrgamansub. 
XIX 
asrdanadabiytilbirnechamartaislohqilinganvaso‘zlashuvtiligayaqinlashtirilgan. 
Hozirgiadabiytilo‘tganasrningboshidao‘rtalahjaasosidashakllangan.