Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Qirg‘iztili. 
Qirg‘iztili 
– 
turkiytillarningqig‘iz-qipchoqguruhigamansubbillardan. 
Qirg‘istonRespublikasiningdavlattili. AsosanQirg‘iston, shuningdek, O‘zbekiston, Tojikiston, 
Qozog‘iston, Xitoy, Qfg‘oniston, Rossiya, Pokiston, Turkiyavaboshqahududlardatarqalgan. 
Qirg‘iztilidaso‘zlovchilarningumumiysoni 25 milliondanortiq, shundan 2 million 330 
mingdanortig‘iQirg‘izistondayashaydi. Qirg‘iztili 2 ta: shimoliyvajanubiylahjagurouhlarigabo‘linadi. 
Bulahjalarfonetikavaleksikasohalaridao‘zarofarqlanadi. 
Shujihatlaribilanboshqaturkiytillardanhamfarqlanadi. 
Janubiylahjadao‘zbektiliningta’sirikuchli. 
Fonetikxususiyatlari:8 
taunliqisqaunlifonemagaqarama-qarshi 
8 
tacho‘ziqunlimavjud. 
Singormanizmizchilsaqlangan, so‘zboshida j (portlovchi) undoshining ( boshqaturkiytillarda y yoki 
j) qo‘llanishixos.
Morfologikxususiyatlari: 
boshqaturkiytillargapo‘xshash. 
Singormanizmmavjudligitufayliqo‘shimchalarningfonetikvariantlariko‘p. 

---

38 
Qirg‘izadabiytilishimoliylahjaasosidashakllangan. 
Uningleksikasidasofqirg‘izchavaturkiyso‘zlarqatlamidantashqari, 
mo‘g‘ul, 
rus, 
arab, 
eroniytillardano‘zlashganso‘zlarhammavjud. 
Qozoqtili.
Qozoqtiliturkiytillarningqipchoqguruhigamansubbo‘lib, 
qoraqalpoqvano‘g‘aytillaribilanbirgalikdaqipchoqtillariningqipchoq-
no‘g‘ayguruhchasinitashkilqiladi. Qozog‘istonRespublikasiningdavlattili. AsosanQozog‘iston, Xitoy, 
O‘zbekiston, Rossiya, Mo‘g‘liston, shuningdek, Turkmaniston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Afg‘oniston, 
Turkiya, Ukrainavaboshqamamlakatlardatarqalgan. Qog‘oqtilidaso‘zlashuvchilarningumumiysoni 
9,5 milliondanoshadi (1990 y.m.k.) Qozoqtiliningdialektikbo‘linishihaqidaaniqbirfikryo‘q. 
Manbalarda 
2 
taba’zan 
3 
talahjasiborligiaytiladi. 
Lahjalarleksiktarkibivafonetikxususiyatijihatidano‘zarofarqlanadi. Fonetikxususiyati: 
9 
unlifonemagaega, unlilarohangdoshligi (labsingormanizmi) vaundoshlarassimilyatsiyasimavjud, 
urg‘udinamikxususiyatgaega. 
Bo‘g‘inlarochiq, 
yopiqvayarimo‘piqturlargabo‘linadi. 
Morfologikxususiyati: 
otlarkelishiklarbilanturlanadi, 
otyasalishidaaffiksatsiyavakompotsiyausullaribilanyasaladi. 
Sonvaolmoshfarqlibelgilargaegaemas. 
Fe’llarmorfologktuzilishigako‘ratubvayasamafe’llargabo‘linadi. 4 mayl (aniqlik, buyruq, istak, 
shart), 3 zamon (o‘tgan,hozirgi, kelasi) farqlanadi. Ravishlarasliyvanisbiyturlargabo‘linadi. 
Yordamchiso‘zlarumumturkiyxususiyatgaega.