BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
Hərbi əməliyyatların uğurlu aparıldığı bir şəraitdə şəraitdə BMT-nin yaradılması işi sürətləndirildi. 1944-cü il avqustun 21-dən sentyabrın 28-dək Vaşinqton yaxınlığındakı Dumbarton-Oksda ABŞ, Böyük Britaniya və SSRİ nümayəndə heyətlərinin konfransında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılması haqqında məsələ müzakirə edildi. ABŞ nümayəndəsi K.Hell, Böyük Britaniya nümayəndəsi A.Kadoqan və SSRİ-nin ABŞ-dakı səfiri A.Qro- mıko başlıca məqsədi beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaqdan ibarət olan BMT-nin yaradılması barədə razılığa gəldilər. Təşkilatın fəaliyyət prinsipləri müəyyənləşdirildi. Konfransın qərarlarına əsasən BMT-nin əsas orqanları Təhlükəsizlik Şurası, Baş Məclis, Beynəlxalq məhkəmə və katiblikdən ibarət olmalı idi. Bundan başqa İqtisadi və Sosial Şura yaratmaq qərara alındı. Təşkilata üzvlük və onların səlahiyyətləri barədə məsələlər də razılaşdırıldı. Sentyabrın 28-də konfrans iştirakçıları Ümumi beynəlxalq təhlükəsizlik təşkilatının yaradılmasına dair təkliflər adlı yekun sənədini imzaladılar. Bu sənəd BMT nizamnaməsinin əsasını təşkil etdi. Almaniyanın gələcək taleyi məsələsi oktyabrın 9-da Böyük Britaniyanın baş naziri U.Çerçilin Moskvada SSRİ rəhbərləri ilə danışıqlarında müzakirə edildi. Danışıqlarda Çerçil Almaniyam üç dövlətə - Prussiya, Saar vilayəti və Avstriya-Bavariya dövlətlərinə bölməyi təklif etdi. Lakin bu məsələ üç dövlət başçısının növbəti konfransınadək təxirə salındı. Danışıqlarda Polşa məsələsi də müzakirə edildi. Tərəflər polyak mühacirət hökumətinin və Polyak Milli Azadlıq Komitəsinin nümayəndələri ilə görüşdülər. SSRİ Polyak Milli Azadlıq Komitəsini Böyük Britaniya isə mühacirət hökumətini müdafiə etdiyindən onların arasında ixtilaf yarandı. Bu məsələ barədə heç bir razılığa gəlinmədi. Danışıqlarda Balkan məsələsi müzakirə edildi. Tərəflər Yuqoslaviyada bütün səyləri işğaldan azad olunmağa yönəldəcəklərini bildirdilər. Balkan ölkələri SSRİ ilə Böyük Britaniya arasında nüfuz dairələrinə görə bölüşdürüldü. 358 Macarıstan 1944-cü il oktyabrın 11-də imzaladığı ilkin barışıq sazişinin şərtlərinə görə müharibədən çıxdı. Almaniyaya müharibə elan etdi. Macar hökuməti Çexoslovakiya, Yuqoslaviya və Rumıniya torpaqlarının Macarıstan tərkibinə daxil edilməsi haqqında bütün əvvəlki qərarlarını ləğv etdi. Macarıstan sərhədləri bərpa olundu. Bütün müttəfiq ölkələrin hərbi əsirləri tezliklə azadlığa buraxıldı. Macarıstanla yekun barışıq sənədi 1945-ci il yanvar ayının 20-də imzalandı. 1944-cü il oktyabr ayının əvvəllərində Almaniya ordusu Yunanıstanı və Albaniyanı tərk etdi. Yunanıstana ingilis ordu hissələri çıxarıldı. Norveç də azad edildi. Beləliklə, Almaniya Avropadakı bütün müttəfiqlərindən məhrum oldu. Keçmiş müttəfiqləri isə bir-birinin ardınca ona müharibə elan etdilər. Müttəfiq ordularının hücumlarının gücləndirilməsi Almaniyanı daha ağır vəziyyətə saldı. ABŞ, SSRİ və Böyük Britaniya dövlət başçıları əlaqələrini daha da gücləndirdilər. Antihitlerçi koalisiyaya daxil olan üç dövlət başçısının Krım konfransı Arqonavt adı altında Yaltada Livadiya sarayında 1945-ci il fevral ayının 4-11-də keçirildi. Konfransa gələrkən Ruzvelt və Çerçil fevralın 2-də yolüstü Maltada görüşdülər. Konfransda üç dövlət başçısı məğlub edildikdən sonra Almaniya ilə davranmaq, beynəlxalq təhlükəsizlik təşkilatı yaratmaq, Polşa, Avropanın azad edilməsi haqqında bəyannamələri, Yuqoslaviya, hərbi məsələlər və b. məsələləri müzakirə edərək sənədləri imzaladılar. Hərbi məsələlərin müzakirəsi zamanı müttəfiqlər cəbhələrdə fəaliyyətin əlaqələndirilməsini vacib saydılar. Almaniya ilə bağlı məsələdə danışıqsız təslim olmanın şərtləri və məğlub ediləcək reyxlə davranmanın ümumi prinsipləri razılaşdırıldı. Avropa məsləhət komissiyası Almaniyanın danışıqsız təslim olması şərtlərini və ona nəzarət edilməsi məsələlərini işləyib hazırlamalı idi. Almaniyanın danışıqsız təslim edilməsi adlandırılan bu sənəddə təslim olmanın şərtləri öz əksini tapmışdı. Sənədə görə Almaniya işğal zonalarına bölünməli idi. Şərq işğal zonasını sovet, şimal-qərb zonasını ingilis, cənub-qərb işğal zo 359 nasını amerikan qoşunları tutmalı idi. İşğal dövründə Almaniya ərazisində ali hakimiyyət orqanları müttəfiq dövlətlərin silahlı qüvvələrinin ali baş komandanları olmalı idi. Almaniya üzrə Nəzarət Şurası yaradılırdı. Şura işğal zonalarında fəaliyyəti əlaqələndirməli, hərbi, siyasi və iqtisadi məsələləri həll etməli idi. Nəzarət Şurasının nəzdində əlaqələndirmə komitəsi yaradılırdı. Nəzarət Şurasında qərarlar yekdilliklə qəbul edilirdi. Almaniyanın işğal edilməsində və onun üzərində nəzarətdə Fransaya bərabər hüquqlar vermək barədə razılığa gəlindi. Böyük Britaniya və ABŞ -ın işğal zonaları hesabına Fransaya işğal zonası ayrıldı. Konfransda Almaniyadan təzminatın alınması məsələsi müzakirə olundu. Almaniyanın ödəyəcəyi 20 mlrd, dollarlıq təzminatın 10 mlrd, dolları Sovet İttifaqına çatmalı idi. Almaniya təzminatı üç formada - milli sərvətlərinin alınması və hərbi potensialının ləğv edilməsi; cari məhsullarının alınması; alman işçi əməyindən istifadə olunması hesabına ödəməli idi. Bu sahədə fəalij^əti əlaqələndirməkdən ötrü təzminata dair müttəfıqlərarası komissiya yaradıldı. BMT nizamnaməsini tam şəkildə işləyib hazırlamaqdan ötrü 1945-ci il aprel ayının 25-də San Fransiskoda konfrans keçirmək barədə razılıq əldə olundu. 1942-ci il yanvarın 1-də Birləşmiş Millətlərin bəyannaməsini imzalayan və 1945-ci il martın 1-dək ümumi düşmənə müharibə elan edən dövlətlərin konfransa dəvət olunması barədə qərar qəbul edildi. BMT Təhlükəsizlik Şurasında qərarların yekdilliklə qəbul edilməsi barədə Ruzveltin təklifi bəyənildi. Krım konfransında Polşa məsələsi polyak hökuməti və Polşanın gələcək sərhədləri baxımından müzakirə edildi. Fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, üç dövlət başçısı Polşanın şərq sərhədlərinin Kerzon xətti boyunca keçməsi və ona ərazilər verilməsi barədə qərar qəbul etdilər. Konfrans Avropanın azad edilməsi haqqında bəyannaməni bəyəndi. 360 Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|