öldü və yaralandı. Hərbi əməliyyatlar Yaponiyanın məğlub edilməsi
ilə nəticələndi.
Sentyabrın 2-də Sakit okeanda Tokio buxtasında ABŞ-m
Missuri xətt gəmisində Yaponiyanın təslim olması haqqında sənəd
imzalandı. Yaponiyanın məğlub edilməsi ilə ikinci dünya müharibəsi
başa çatdı. Müharibədə antihitlerçi koalisiyanın iştirakçısı olan
dövlətlər qələbə çaldı.
İkinci dünya müharibəsinin başlıca beynəlxalq nəticələri
İkinci dünya müharibəsinin mühüm beynəlxalq nəticələri oldu.
Planetin əhalisinin 80%-nin yaşadığı 61 ölkənin iştirak etdiyi və altı il
davam edən ikinci dünya müharibəsi antihitlerçi koalisiyaya daxil
olan dövlətlərin qələbəsi ilə sona çatdı. Müharibə illərində 110
mln.dan çox adam orduya səfərbər edildi. Hərbi əməliyyatların
gedişində 55 mln. nəfər həlak oldu, 95 mln. nəfər yaralandı,
Müharibədə iştirak edən dövlətlərin hərbi xərcləri 1 trilyon 117 mlrd,
dollar təşkil edirdi.
Müharibənin başlıca nəticəsi yeni dünya qaydası yaratmağa can
atan Almaniya, İtaliya və Yaponiyanın niyyətlərinin iflasa uğraması
oldu. Bu dövlətlər geosiyasi planlarını həyata keçirə bilmədilər.
Antihitlerçi qüvvələrin müharibədə qələbə qazanmasında ABŞ
və İngiltərənin iqtisadi potensialı mühüm rol oynadı. Almaniya və
müttəfiqlərinin məğlub olması ilə Avropa, Asiya və Afrikanın 25
ölkəsi işğaldan azad edildi. Dünya dəhşətli faşizm taunu və
təhlükəsindən qurtuldu.
Dünyada milli azadlıq hərəkatının güclənməsi gedişində
müstəmləkə sisteminin dağılması sürətləndi. Müharibə müstəmləkə
və dominionlarda iqtisadi inkişafa kömək etdi. Bu ərazilərdə yeni
ictimai münasibətlər yarandı.
SSRİ-nin hökmranlığı altında Avropanın bir sıra ölkələri xalq
demokratiyası, sonra isə sosializm quruculuğu yoluna qədəm
367
qoydular. Sosializm bir ölkə çərçivəsindən çıxaraq dünya sisteminə
çevrildi. Bu sistem daha çox SSRİ-nin iradəsi ilə qurularaq fəaliyyət
göstərirdi. Xalq demokratiyası ölkələri arasında beynəlxalq
münasibətlərin yeni tipi formalaşdı. Həmin münasibətlər proletar və
sosialist beynəlmiləlçiliyi prinsipi əsasında həyata keçirilirdi. Xalq
demokratiyası ölkələri arasında münasibətlərdə həlledici mövqe
SSRİ-yə məxsus idi.
Müharibə illərində müttəfiq olmuş dövlətlər hərbi əməliyyatlar
başa çatdıqdan sonra rəqibə çevrildilər. Dünyada iki sistemin
mübarizəsi başlandı. Kommunistlərin kapitalist dünyası ad-
landırdıqlan azad, demokratik dünyanın başında ABŞ, “dəmir pərdə”
ilə örtülmüş qapalı cəmiyyətin və birpartiyalı sistemin hökm sürdüyü
sosializm dünyasının başında isə SSRİ dururdu. Dövlətlər bir-biri ilə
açıq qarşıdurmaya gedirdilər. Atom diplomatiyası, hədə-qorxu
beynəlxalq münasibətlərdə hakim oldu. Soyuq müharibə dövrü
başlandı. Hələ soyuq müharibənin elan edilməsindən xeyli əvvəl,
1945-ci
ilin yayında Azərbaycan mühacirətinin görkəmli
xadimlərindən olan A.Fətəlibəyli- Düdənginski Böyük Britaniyanın
baş naziri K.Ettliyə və sonralar isə keçmiş baş nazir U.Çerçilə məktub
göndərərək kommunizmin yayılmasının qarşısını almaq üçün
SSRİ-yə qarşı ideoloji-psixoloji mübarizəni başlamağı tövsiyə
etmişdi. 1946-cı il martın 5-də Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri
U.Çerçilin ABŞ-ın Fulton şəhərindəki nitqi ilə soyuq müharibə elan
edildi.
Müharibədə qazanılan qələbə nəticəsində Avropa və Amerika
ölkələrində cəmiyyətin inkişafında yeni keyfiyyət dəyişiklikləri baş
verdi. İtaliya, Almaniya və Yaponiya xalqları diktaturadan xilas
olaraq demokratik yolla inkişaf etmək xətti götürdülər. Avropa və
Amerika ölkələrinin müasir tarixində yeni dövr başlandı.
368
İSTİFADƏ EDİLMİŞ MƏNBƏ VƏ ƏDƏBİYYAT
Ümumi vəsaitlər
-
Александров В.В, Новейшая история стран Европы и
Америки. 1918-1945 гг. - М., 1986.
-
Верт Н. История советского государства (1917-1991). Пер.
с Франц. - М., 1996.
-
Всемирная история. - М., 1997.
-
Грозев К., Попнеделев Т. Модерният историк. - София,
1999.
-
Гренвил Дж. История XX века. Люди. События. Факты.
Пер. с англ. - М., 1999.
-
Энциклопедический справочник. Весь мир страны. - М.,
1999.
-
Историография новой и новейшей истории стран Европы
и Америки. - М., 1977.
-
История новейшего времени стран Европы и Америки.
1918-1945. - М., 1989.
-
Кредер А.А. Новейшая история. XX век. - М., 1997.
-
Кредер А.А. Словарь по новейшей истории. - М., 1998.
-
Новейшая история зарубежных стран Европы и Америки.
1917-1945. - М., 1989.
-
Новейшая история стран Европы и Америки. XX век. В
двух частях. Часть 1. 1900-1945. Под ред. А.М.Родригеса и
М.В.Пономарева. - М., 2001.
-
Fahir Armaoğlu. Siyasi tarih. 1789-1960. - Ankara, 1964.
-
Язьков Е.Ф. История стран Европы и Америки в новейшее
время. 1918-1945. - М., 2000.
Almaniya
-
Аникиев А.А. Аграрная политика нацистской Германии в
годы второй мировой войны. - Ростов-на Дону, 1990.
369
-
Виск И.Я.Повседневной жизни в веймарской республике.
- М., 1992.
-
Буханов В.А.Гитлеровский “новый порядок” в Европе и
его крах. - Екатеринбург, 1994.
-
Галкин А.А. Германский фашизм. - М., 1987.
-
Германия. Факты. - М., 2001.
-
Hitler А. Kavğam. İstanbul, 1998.
-
David P. Conradt. The German Policy. - New York, London,
1987.
-
Драбкин Я.С. Становление Веймарской республики. - M.,
1978.
-
Энциклопедия третьего рейха. - М., 1991.
-
Ерин М.Е Распад партийной системы и крах Веймарской
республики. - Ярославль, 1992.
-
Итоги войны. Выводы побежденных. М., 1999.
-
Мазер В.Адольф Гитлер. - Ростов-на-Дону, 1998.
-
Руве В. Как Гитлер пришел к власти. Германский фашизм
и монополии. - М., 1985.
-
Толанд Д.Адольф Гитлер. Т. 1-2. - М., 1993.
-
Третий рейх. Трагедия парадов. - М., 1998.
-
Фест И.Адольф Гитлер. Т. 1-3. - Пермь, 1993.
-
Черняевский Г.И.Большевизм и национал социализм:
сравнительный анализ двух форм тоталитаризма. - Харков, 1993.
-
Ширер У.Взлет и падение третего рейха. Т.1-2. - М., 1991.
Böyük Britaniya
-
Бласфельд Е.Г.Английский левый лейборизм. 1918-1945 -
Саратов, 1990.
-
Виноградов К.Б. Девид Ллойд Джордж. - М., 1970.
-
Гертман Л.Е. География, история и культура Англии. -
М., 1979.
-
Грибин Н.П. Трагедия Ольстера. - М., 1959.
370
-
Curtis Keeble. Britian, the Soviet Union and Russia. - New
York, 2000.
-
John Mander. Great Britainer little England. - London, 1993.
-
Peterham Liz. Britian in the 20-th century. - London, 2001.
-
Роббинс К. Черчилл. - Ростов-на-Дону, 1997.
-
Судейкин А.Г. Колониальная политика лейбористской
партии Англии между двумя мировыми войнами. - М., 1976.
-
Хатт А. Британский тредюнионизм. Краткая история. -
М., 1981.
-
Уктин А.И.Черчилль.Победитель двух войн.-Смоленск,
1999.
Fransa
-
Егоров Ю.В. Народный фронт во Франции
(внутриполитическая борьба во Франции в 1934-1938 гг.). - Л.,
1972.
-
История Франции. 3-х тт. Т.З. - М., 1973.
-
Кисельгоф И.С. История Франции в годы второй мировой
войны. - М., 1975.
-
Кузьмин М.И. Внутриполитическая борьба во Франции
(1926-1932). - Л., 1975.
-
Малафеев К.А. Луи Барту: политик и дипломат.-М., 1988.
-
Молчанов Н.Н.Генерал де Голль. - М., 1988.
-
Смирнов В.П. Движение сопротивления во Франции в
годы второй мировой войны. - М., 1974.
-
Смирнов В.П.Новейшая история Франции. 1918-1975.-М.,
1979.
-
Перов Б.М.Эдуард Эррио: политическая биография. -
Самара, 1996.
-
ABŞ dövləti: Ümumi cizgilər. - Bakı, 2005.
-
ABŞ konstitusiyası. - Bakı, 2005.
-
Alexander L. Georce, Julietle L. Georce. Wodrow Wilson and
Colonel House. - New York, 1964.
371
-
Amerika tarixinin əsas cəhətləri. - Bakı, 2005.
-
Американские президенты: 41 портрет. - Ростов-иа-
Дону, 1997.
-
David А. Decce. The New Politics of American Foreign
Policy. - New York, 1994.
-
Henry A. Kissenger. American foreign Policy. - New York,
1969.
-
История США в 4-х тт. Т.З. - М., 1985.
-
Королькова Е.И.Новый курс Рузвелта. - М., 1992.
-
Кузнец Ю.Л. Вступление США во вторую мировую
войну. - М., 1962.
-
Лан В.И. США от первой до второй мировой войны. - М.,
1976.
-
Мальков^В., Наджафов Д.Г. Америка на перепутье. 1929-
1938. - М., 1967.
-
Мальков В.Л. “Новый курс” в США. Социальные
движения и социальная политика. - М., 1973.
-
Мальков В.Л.Франклин Рузвелт. Проблемы внутренней
политики и дипломатии. - М., 1988.
-
Попова Е. Политика США на Дальном Востоке (1918-
1922). - М., 1967.
-
Robert Dallek, Franklin D. Roosivelt and American Foreign
Policy. 1932-1945. - Oxford, 1995.
-
Senator J. William Fulbright. The Crippled Giant. American
Foreign policy and its domestic. Conseguences. - New York, 1945.
-
Сивачев H.B., Языков E.A. Новейшая история США. -
M., 1980.
-
США: энциклопедический справочник. - М., 1988.
-
Con Meynard Keyniz. Məşğulluq, mənfəət və pulun ümumi
nəzəriyyəsi. - Bakı, 2001.
-
Уткин A.И. Дипломатия Франклина Рузвелта. - '
Свердловск, 1990.
-
Уткин А.И. Дипломатия Вудро Вилсона. - М., 1990.
372
İtaliya
-
Алатри И. Происхождение фашизма. - М., 1961.
-
Белоусов Л.С.Муссолини: диктатура и демагогия. - М.,
1993.
-
История Италии. В 3-х тт. Т.З. - М., 1971.
-
Камолова Н.П. Новейшая история Италии. - М., 1970.
-
Камолова Н.П. Движение сопротивления и политическая
борьба в Италии. 1943-1947. - М., 1972.
-
Лопухов Б.Р. История фашистского режима в Италии. -
М., 1977.
-
Филатов Г.С.Восточный поход Муссолини. - М., 1968.
-
Филатов Г.С. Крах итальянского фашизма. - М., 1973.
-
Хибберт Кристофер. Бенито Муссолини: Библиография.
Пер. с англ. - Ростов-на-Дону, 1998.
-
Устрялов Н.В. Итальянский фашизм. - М., 1999.
İspaniya
-
Война и революция в Испании. 1936-1939. - М., 1968.
-
Гарсиа X. Диктатура Примо де Ривера. - М., 1963.
-
Гарсиа X. Испания. XX Века. - М., 1966.
-
Даме Х.Г. Франсиско Франко. - Ростов-на-Дону, 1999.
-
Испания. 1918-1972. Исторический очерк. - М., 1974.
-
Пономарева Л.В.Испанский национализм 20-го века. -
М.. 1989.
-
Престон П.Франко. - М., 1999.
Avstriya
-
Австро-Венгрия: Опыт многонационального
государства. - М., 1995.
-
Бадэр О.Австрийская революция 1918 г. - М., 1925.
373
-
Миронов Д.А., Перцев А.В.Австромарксизм, позивитизм и
рабочее движение. - Свердловск, 1990.
-
Полтовецкий М.А. История Австрии. 4.2. - М., 1992.
-
Рубинштейн Е.И. Крушение Австро-Венгерской монархии.
- М., 1963.
-
Турок В.М. Очерки истории Австрии. 1918-1929. - М., 1962.
-
Турок В.М. Очерки истории Австрии. 1929-1938. - М., 1965.
-
Швитчер В.Я.Социал-демократия Австрии. - М., 1987.
Macarıstan
-
История Венгрии. В 3-х тт. Т.З. - М., 1972.
-
Краткая история Венгрии. - М., 1991.
-
Пушкаш А.И. Венгрия в годы второй мировой войны. - М.,
1966.
Rumıniya
-
Ерещенко М.Д. Королевская диктатура в Румынии. 1938-
1940. - М., 1979.
-
Ion Bulei. А short History of Romania. - Bucharest, 1997.
-
История Румынии. В 2-х тт. Т. 2. - М., 1971.
-
Краткая история Румынии: с древнейших времен до наших
дней. - М., 1987.
Kanada, Argentina, Braziliya, Meksika
-
История Латинской Америки. 70-е гг. XIX в. - 1918 год, М.,
1995.
-
Лавров Н.М. Мексиканская ревелюция 1910-1917 гг. - М.,
1972.
-
Новейшая история стран Латинской Америки. - М., 1982.
374
-
Очерки истории Аргентины. - М., 1961.
-
Очерки истории Бразилии. - М., 1962.
-
Очерки новой и новейший истории Мексики. 1810-1945. -
М., 1960.
-
Строганов А.П. Новейшая история стран Латинской
Америки. - М., 1995.
-
Янчуг И.И. Политика США в Латинской Америке. 1918-
1928. - М., 1982.
Beynəlxalq münasibətlər
-
Diplomatik ensiklopediya. - Bakı, 2005.
-
Документы по истории мюнхенского сговора. 1937-1939.
- М., 1979.
-
Документы и материалы кануна второй мировой войны.
1937-1939 гг. В 2-х тт. - М., 1981.
-
Дух Рапалло: советско-германские отношения. 1925-
1933. М., 1997.
-
Европа в международных отношениях. 1917-1939. - М.,
1979.
-
Европа между миром и войной. 1918-1939. - М., 1992.
-
Ennio Di Nolfo. The History of the International Relations,
1918-1993. Part 1-2. - Ekaterinburg, 1998.
-
Fətəliyev M. Türkiyə diplomatiyası və Balkanlar. - Bakı, 1995.
-
Həsənov Ə. Müasir beynəlxalq münasibətlər və Azərbaycanın
xarici siyasəti. - Bakı, 2005.
-
Həsənov C. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində
(1918-1920). - Bakı, 1993.
-
Илюхина P.M. Лига Наций. 1919-1934. - M., 1982.
-
История дипломатии. В 5-х тт. ТТ. 3-4. - М,, 1974-1975.
-
История международных отношений и внешней политики
СССР. 1917-1987. В 3-х тт. Т.1. - М., 1986.
-
Kenneth Waltz, George Н. Quester. Uluslararası ilişkiler
kuramı ve dünya siyasal sistemi. - Ankara, 1982.
375
-
Qasımov M. Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından
SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər). -
Bakı, 1998.
-
Qasımov M., Abdullayev M. Beynəlxalq münasibətlər tarixi.
XX əsr. I hissə. 1900-1945-ci illər. - Bakı, 1998.
-
Qasımov M. Birinci dünya müharibəsi illərində böyük
dövlətlərin Azərbaycan siyasəti. 3 hissədə. II hissə, - Bakı, 2001.
-
Qasımlı M. Birinci dünya müharibəsində böyük dövlətlərin
Azərbaycan siyasəti. 3 hissədə. III hissə. - Bakı, 2004.
-
Lozan-Montrö. - Lefkoşa, 1987.
-
Ллойд Джордж. Правда о мирных договорах. ТТ.1-2. - М.,
1957.
-
Salahi R. Sonyel. Türk kurtuluş savaşı ve dış politika. I. -
Ankara, 1987.
-
Севастьянов Г.Н. Политика великих держав на Дальнем
Востоке накануне второй мировой войны. - М., 1961.
-
Сиполс В.Я. Дипломатическая борьба накануне второй
мировой войны. - М., 1989.
-
Советско-германские отношения от переговоров в Брест-
Литовске до подписания Раппальского договора. 1917-1922 гг.
(Сборник документов). В 2-х тт. - М., 1968.
-
Турок В.М. Локарно. - М., 1949.
-
Язькова А.А. Малая Антанта в европейской политике.
1918-1925 гг. - М., 1974.
İkinci dünya müharibəsi
-
Алон Булок. Гитлер и Сталин. Жизнь и деятельность. ТТ.
1-2. - М., 1994.
-
Антифашистское движение сопротивления в странах
Европы в годы второй мировой войны. - М., 1962,
-
Бережков В.М. С дипломатической миссией в Берлин.
1940-1941. - М., 1966.
376
-
Бережков В.М. Страницы дипломатической истории. -
М., 1987.
-
Иванов Л.Н. Очерки международных отношений в
период второй мировой войны (1939-1945 гг.). - М., 1958.
-
История войны на Тихом океане. В 5-х тт. - М., 1957-’ 1958.
-
История второй мировой войны. 1939-1945. В 12 гг. - М.,
1973-1982.
-
Кулиш В.М. История открытия второго фронта. - М.,
1971.
-
Переписка председателя Совета Министров СССР с
президентом США и премьер-министром Великобритании во
время Великой Отечественной войны 1941-1945 гг. ТТ. 1,2. - М.,
1957.
-
Позднеева Л.В. Англо-американские отношения в годы
второй мировой войны. - М., 1969.
-
Самсонов А.М. Вторая мировая война (1939-1945). - М.,
1990.
-
Семиряга М.И. Тайны Сталинской дипломатии. 1939-
1941. - М., 1992.
-
Советский Союз на международных конференциях
периода Великой Отечественной войны. 1941-1945 гг. В 6-ти тт.
- М., 1978-1980.
-
Советско-английские отношения во время Великой
Отечественной войны. 1941-1945 гг. Документы и материсшы.
В 2-
X
зт. - М., 1984.
-
Советско-американские отношения во время Великой
Отечественной войны. 1941-1945. Документы и матерИсШы. В
2-х тт. - М., 1984.
-
Советско-французские отношения во время Великой
Отечественной войны. 1941-1945. Документы и материалы. В
2-х тт. - М., 1983.
-
Сосинский С. Акция “Аргонавт”. - М., 1970.
377
-
Тегеран, Ялта, Потсдам. Сборник документов. - М., 1971.
-
Типпельскирх К. История второй мировой войны. - Т.1- 2
Спб., 1994.
-
Həsənli С. Güney Azərbaycan: Tehran-Bakı-Moskva arasında
(1939-1945). -Bakı, 1998.
-
Qasımov M. Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan
məsələsi. -Bakı, 1993.
-
Черчилль У.Вторая мировая война. Т. 1-3. - М., 1991.
378
MUSA QASIMLI
(Musa Cəfəroğlu Qasimli)
tarix elmləri doktoru, professor
AVROPA VƏ AMERİKA ÖLKƏLƏRİNİN MÜASİR TARİXİ
2 hissədə
1 hissə (1918-1945-ci illər)
Ali məktəblər üçün dərslik
Bilgisayar tərtibatçısı; Rahilə Məmmədova
Dizayner: Süleyman İsgəndərov
Çapa imzalanmışdır: 09.06.2007
Kağız formatı: 60x84 1/16
Həcmi: 23,75 ç.v.
Sifariş: 162
Sayı: 500
Kitab "ADİLOĞLU" nəşriyyatında
nəşrə hazırlanmışdır.
Ünvan: Bakı şəh.. Süleyman Rəhimov küç., 195,mənzil 17
Tel.: 418-68-25; faks: 498-08-14;
Web:
www.adiloglu.az
; E-mail: info@ adiloglu.az
"TS" mətbəəsində hazır diapozitivlərdən
istifadə olunmaqla ofset üsulu ilə çap edilmişdir.
Ünvan: f.Məmmədov küçəsi, 1059;
Tel.: 418-16-34
Dostları ilə paylaş: |