Book · June 020 citations reads 18,691 author

Loyiha ob’ektlari va sub’ektlari. 
Loyiha rahbari – yuridik shaxs bo’lib, unga buyurtmachi va investor loyihani 
boshqarishda, ishlarni boshqarishda hisobot beradi: rejalashtirish, nazorat va 
loyihaning barcha ishtirokchilari ishlarini boshqarish. Loyihaning rahbarining 
vazifalari va javobgarliklari tarkibi buyurtmachi bilan bo’lgan shartnoma asosida 
aniqlanadi. Lekin, loyiha rahbari va uning jamoasi oldida, odatda, belgilangan 
muddatlar, byudjet va sifatga amal qilib loyihaning ma’lum maqsad va natijalariga 
erishguncha loyihaning hayotiylik sikli davomida umum faoliyat rahbarligi va ishlar 
koordinatitsiyasi vazifasi qo’yiladi. 
Loyiha jamoasi – maxsus tashkiliy tuzilma bo’lib, loyiha rahbari tomonidan 
boshqariladi va loyihani amalga oshirish davrida shakllantiriladi. Loyiha jamoasi 
vazifasi – loyihaning maqsadlari samarasiga erishishda loyihaning boshqaruv 
vazifalarini amalga oshirish. Loyiha jamoasi tarkibi va vazifalari loyihaning ko’lami, 
murakkabligi va boshqa xarakteristikalarga bog’liq; lekin, har qanday holatda jamoa 
o’zlariga yuklatilgan barcha majburiyatlarni yuqori professional darajada ta’minlab 
berishi kerak. 
Shartnomachi – loyihaning tomoni yoki ishtirokchisi bo’lib, buyurtmachi bilan 
o’zaro munosabatda bo’ladi, shartnoma bo’yicha ishlarni bajaralishi uchun 

---

24 
javobgarlikni o’z bo’yniga oladi – bu loyihaning to’liq yoki bir qismi bo’lishi 
mumkin. Shartnomachi maqsadi – mumkin bo’lgan eng yuqori foyda olish. Asosiy 
shartnomachi vazifalariga buyurtmachi bilan shartnoma tuzish, subshartnomalar bilan 
shartnoma tuzish va tanlash, ularning ishlarini boshqaruvini ta’minlash, bajaruvchilar 
ishlarini qabul qilish va to’lash. Shartnomachi sifatida loyiha raxbari yoki loyihaning 
boshqa faol ishtirokchilari chiqishi mumkin. 
Subshartnomachi – yuqoriroq darajadagi shartnomachi yoki subshartnomachi 
bilan shartnoma aloqalariga kirishida. Shartnoma bo’yicha ish va xizmatlarni 
bajarishga javobgardir. 
Loyihalovchi – yuridik shaxs bo’lib, loyiha doirasida loyihaviy izlanish 
ishlarini shartnoma bo’yicha bajaradi. Loyihaning asosiy shartnomachisi yoki 
bevosita buyurtmachi bilan shartnoma aloqalariga kirishadi.
Asosiy vositachi – yuridik shaxs bo’lib, uning taklifi buyurtmachi tomonidan 
qabul qilingan. Shartnoma asosida ishlarni bajaralishiga javobgar. Alohida ishlar va 
xizmatlarni bajarishga subvositachilar bilan shartnomalar tuzadi va tanlaydi. Qurilish 
loyihalarida asosiy vositachi vazifasini odatda qurilish yoki loyiha-qurilish firmalari 
va tashkilotlari bajaradi.
Ta’minotchilar – subshartnomachilar, ular shartnoma asosida turli xil yetkazib 
berish ishlari – materiallar, uskunalar, transport vositalari va boshqalarni amalga 
oshiradi.
Ruxsatnoma beruvchilar – tashkilotlar bo’lib, yer maydoniga egalik qilish 
huquqi, savdo qilish, ma’lum turdagi ish va xizmatlar va hakazolar uchun ruxsat 
beradi. 
Hukumat tashkilotlari – o’z manfaatlarini loyiha ishtirokchilarida soliq solish 
yo’li bilan qondiruvchi tomon bo’lib, loyihani amalga oshirish bilan bog’liq. 
Ekologik, ijtimoiy va boshqa umumiy va davlat talablarini olg’a suradi va qo’llaydi. 
Yer maydoni egasi – yuridik yoki jismoniy shaxs bo’lib, loyiha jalb qilingan 
yer maydoni egasidir. Yerga egalik qilish yoki foydalanish xuquqini shartnoma 
asosida beradi va buyurtmachi bilan aloqaga kirishadi. 
Loyihaning yakuniy mahsuloti ishlab chiqaruvchisi – hosil bo’lgan asosiy 

---

25 
foizlardan foydalanishni amalga oshiradi va yakuniy mahsulotni ishlab chiqaradi. 
Asosiy maqsad – tayyor mahsulotni iste’molchilarga sotishdan daromad olish. 
Loyihaning barcha bosqichlarida ishtirok etadi va loyihaning asosiy ishtirokchilari 
bilan o’zaro munosabatga kirishadi. Uning roli va vazifasi loyihaning yakuniy 
natijalarida mulk hissasiga bog’liq. Ko’p hollarda, loyiha buyurtmachisi va 
investordir.
Yakuniy mahsulot iste’molchilari – yuridik va jismoniy shaxslar bo’lib, 
mahsulot sotib oluvchilari va foydalanuvchilaridir, ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
va ko’rsatilayotgan xizmatlarga talablarni belgilab unga talabni shakllantirishadi. 
Loyiha xarajatlari iste’molchilar vositalari hisobiga qoplanadi va loyihaning barcha 
ishtirokchilari foydasi shakllanadi.
Loyihaning boshqa ishtirokchilari. Loyihani amalga oshirishga loyiha 
muhitining boshqa tomonlari ham ta’sir ko’rsatib, ular loyiha ishtirokchilari bo’lishi 
ham mumkin, bu: asosiy ishtirokchilarning raqiblari; loyihani amalga oshirishda 
iqtisodiy manfaatlari to’qnashadigan ijtimoiy guruhlar va noiqtisodiy loyiha 
xomiylari; turli injenerlik tashkilotlari, (loyihaga jalb etilgan) va boshqalar.