|
![](/i/favi32.png) Boshqaruv psixologiyasiBoshqa odamlarga ta’sir ko‘rsatish
|
səhifə | 36/93 | tarix | 17.12.2023 | ölçüsü | 1,93 Mb. | | #149852 |
| 37241 boshqaruv majmua (2)Boshqa odamlarga ta’sir ko‘rsatish.
Bevosita va bilvosita hukumronlikdan tashqari mo‘ljallangan hukumronlik ham bor. Bu shunday hukumronlikki inson uning mavjudligini boshqa odamga tirgab qo‘yadi. U bevosita va bilvosita bo‘lishi mumkin. Bilvosita mo‘ljallangan hukumronlik –biz bu odam bilan tanish bo‘lmagan va u haqida boshqalardan eshitgan payitda namoyon bo‘ladi. Siz qo‘rqadigan odamda taxmin qilingan bevosita hukumronlik sizning kuchingiz va mavqeingizni juda chegaralab qo‘yishi mumkin. Bizning hatti-harakatimizda atrofdagilar ta’sir ko‘rsatadilar. Boshqa odam qanday tushunadi yok nima deb o‘ylaydi deb bizni juda xavotirga solgan yoki tashvishlantirgan chog‘da biz ko‘pincha asossiz ravishda o‘z hulq atvorimizni o‘zgartiramiz. Masalan do‘stimizning iltimostini bajarib biz ishga ziyon keltiradigan hatti-harakatlar qilishimiz mumkin.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, erkaklarga nisbatan ayollar shaxsiy munosabatlarga beriluvchan bo‘ladilar. Ular erkaklardan ko‘ra ko‘proq boshqa odamlar va ularning fikr- mulohazalari izmida bo‘ladilar, ba’zan atrofdagilarning qanday tushunishi va u nima o‘ylashi shunchalik tashvishlantiradiki ular o‘z hatti-harakatlari bilan boshqlarni ranjitmaslik va yaxshibaho olish uchun har qanday ishni qilishga tayyor bo‘ladilar. Ular go‘yoki hukumronlikni boshqalar tashvishiga va ularga yoqishiga almashtigandek tuyuladi. Insonga hukumronlikni tirkab qo‘yish va taxmin qilishga odamlarni nima majbur qiladi?
Buning uchun boshliq qattiyatlik ko‘rinshi, irodasini namoyish qilib o‘z saltanatini sezishi va o‘zini tutishi lozim. Boshqa odamlar esa bizgato‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qilishi lozim bo‘lmagan bizning xodimlarimiz nima uchun ba’zida biz ularning izmiga tushib qolganimizni, ular bizning ustimizdan hukumronlik qilayotganini sezamiz?
Xulosalar. Ha, lider bo‘lish mumkin.
Lider-bu lokamativga o‘xshaydi. U izidan boshqalarni ergashtiradi. Uning orqasidan ketayotgan har bir kishining o‘z maqsadi o‘z og‘irligi bor. Ammo ular bitta yo‘lan boadilar. Tadbirkor –lider –professional. Lider oxirigach boradi. U o‘z g‘oyasini biladi, o‘z maqsadini biladi, unga qanday etib borishini biladi.
Lider faqat uzoqdagi maqsadni emas, balki oraliq zinapoyalarini ham ko‘radi. Har bosqichda kishilarni qanday mukofotlash kerak? Bu ham liderning vazifasi.
Ha lider bo‘lish mumkin! Buning uchun faqat rejalashtirishni, tavvakal qilishni, odamlarni jalb qilishni o‘rganish kerak. Va har qanday vaziyatda ham aldamaslikni bilish kerak.
Kichkina narsada boshlang. Oldindan erishish ma’lum bo‘lgan eng kichik maqsadni tanlang vaunga erishing. Keyin–navbatdagisi sizga omad keladi, sizga va sizning ishingizga ishonadilar. Raxbar muvaffaqiyatini ta’minlovchilar
Tashkilotni saklab kolish
Natijaga erishish va samaradorlik
Unumdorlik
Xayotiyligi
Muvaffaqiyatni ta’minlash
Umumlashtirish
Situatsion yondashuvni zarurligi
Integratsiyalashgan yondashuv
Raxbar faoliyatini muvffaqiyatsizligi sabablari
YUkori ish xakki olishga xarakat kilish
Mansabini darajasi xakida kayg‘urish
O‘zi xakida kuprok kaygurish
YAkkalanish-magrurlanish
Fikri va xis-tuygusini yashirish.
Boshqaruv uslublari
Majburlash uslubi
Boshkaruvda psixologiyadan foydalanish
Boshqaruvchi etakchi samaradorligi
Akliy va jismoniy
faoliyat
Majburiyatlarni
taksimlash
Zarur karor kabul
kiladi
Karor ijrosini
nazorat etadi
Gurux a’zolariga ta’sir etish va yunaltira olish imkoniyatiga ega Ma’lum vazifalarni bajarilishiga ta’minlay oladi.
Etakchi
Raxbar sifatida uzini kanday tutishi kerak?
Tashkilotni oldiga kuyilgan maksadga erishish uchun kishilarni iunaltirishda kaysi xatti-xarakat va ta’sir vositalari samarali xisoblanadi?
Liderlik – etakchilik?
Bu raxbar va xodimlar urtasidagi uziga xos munosabat bulib, ma’lum vaziyatdagi turli xil xokimlik shakllariga asoslangan xolda xodimlarni muassasa maksadiga yunaltira olish imkoniyatidir
Liderlikning zarur shart-sharoitlari
Muassasada xokimlikka ega bo‘lish Xokimlik konunchilik bilan mustaxkamlanishi lozim. (ba’zi xollarda kuchli bilim v imkoniyat bilan)
Lider muassasada sotsial, psixologik va emotsional poydevorga ega bulishi lozim.
Liderlik
Rasmiy lider- kul ostidagi xodimlarga egallab turgan lavozimi nuktai nazaridan ta’sir etish Norasmiy lider- xodimlarga.ta’sir etish uning egallab turgan lavozimi nuktai nazaridan emas, boshka xodimni shaxsiy kobilyati.bilimi, malakasi va boshka imkoniyatlari orkali amalga oshiriladi.
Etakchilik yondashuv uslublari
SHaxsiy sifatlari
Xati-xarakatlari
Situatsion yondashuv
Etakchining shaxsiy sifatlari
Bilim olishga intilish Ishonchliligi Javobgarlikni xis etishi Aktivligi- tashabuskorligi Ijtimoiy aktivligi Ijtimoiy-iktisodiy
Etakchilikka hatti-harakat nuqtai nazaridan yondashuv
Raxbarlik shakli- bu muasasada maksadiga erishish uchun faoliyat olib borish jarayonida raxbarni kul ostidagi xodimlarga nisbatan munosabatini uslubi shaklidir.
Etakchilikka hatti-harakat nuqtai nazaridan yondashuv
Raxbarlik shakli (stili)
avtokratik
demokratik
ishga yunaltirilgan shakli
insonga yunaltirilgan shakli
liberal
Avtokrat raxbarlikdagi Duglas MakGregorning X nazariyasi
Raxbar fikricha:
-Kishilar ishlashni yoktirmaydilar va ishdan kochishga xarakat kiladilar
-Kishilarda uzini yaxshi kurish yuk, javobgarlikdan kochadilar, ularni boshkalar boshkarishini yaxshi kurishadi.
-Kishilar ularni ximoya kilishlarini xoxlaidilar
•SHuning uchun kishilarni ishlatish uchun majburlash, nazorat kilish va jazolashga taxdid kilish lozim.
Demokrat raxbarlikdagi Duglas MakGregorning U nazariyasi
Raxbar fikricha:
mexnat -tabiiy jarayon. YAxshi sharoitda kishilar javogarlikni uzlariga olishga va ishlashga xarakat kiladilar.
kishilar tashkilot maksadlariga tortilgan bulsa.uzini-uzi boshkarish va uzini-uzi nazorat kuchli buladi
Kishini tashkilot maksadiga tortilishi ragbatlantirish funksiyasini bajaradi. muammoni ijodiy xal etish kobiliyati kup uchrab turadi,
SHuning uchun u uz e’tiborini xodimlarni ishlash va yashash sharoitlarini yaxshilashga karatadi.
Liberal raxbarlik shakli
U jamoa a’zolarini ishiga aralashmaydi, xodimlarga tulik mustakkillik beradi. Xodimlar bilan xushmuomlada buladi
Kabul kilgan karori uning obruyiga ta’sir etishini sezib kolsa uni bekor kilishga tayyor, jur’atsiz
Ishga va insonga yo‘naltirilgan raxbarlik
Raxbarni xodimlarga nisbatan tarkibi va e’tiboriy jihatdan hatti-harakatininig klassifikatsiyasi
- xodimlar urtasida vazifalarni taksimlash
- vazifalarni tushuntiradi va bajarishdagi talablarni aniklaydii
ish jadvalimi rejalashtiradi ish bajarilishiga yondashuvlarni ishlab chikadi
-o‘zini ishni bajarilishi xakidagi kaygurushini xodimga utkazishim kerak "
Dostları ilə paylaş: |
|
|