Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

198 
 
Müxtəlif  tayfalardan  olan  əsgərlərdən  ibarət  orduya  komandanlıq  edən 
Hannibal heç vaxt qoşununu döyüş səhnəsindən çıxarmamışdı, daim öz hakimyyəti 
altında  saxlamışdı,  nə  özünə  qarşı  qiyam  qaldırılmasına  (axı  hətta  Böyük 
Aleksandr da ordusunun qiyamı ilə üzləşmişdi), nə də əsgərlərinin arasında ixtilaf, 
toqquşma baş verməsinə yol verməmişdi. Onun döyüşçüləri isə nəinki bir tayfaya, 
heç  vahid  xalqa  da  məxsus  deyildilər.  Onun  ordusunda  çox  sayda  xalqların 
nümayəndələri  var  idi,  onlarda  isə  təbiətdən  gəlmə  heç  bir  ümumi  cəhət  yox  idi, 
onların nə ümumi qanunları, nə ümumi adətləri, nə ümumi dilləri, nə də başqa bir 
ümumi  cəhətləri  var  idi.  Lakin  sərkərdənin  müdrikliyi  belə  çox  saydakı  və 
rəngarəng  xalqlardan  olanları  bir  əmrə  qulaq  asmağa  və  bir  iradəyə  tabe  olmağa 
məcbur  edirdi,  baxmayaraq  ki,  şəraitlər  dəyişilirdi,  tale  isə  bəzən  ona  gah  xoş 
üzünü,  gah  da  sərt  sifətini  göstərirdi.  O,  gələcəkdə  «əbədi  şəhər»  sayılacaq 
Romanın qapısı ağzında dayanmışdı. O, Kann döyüşündə yüksək sərkərdə dühası 
nümayiş  etdirmişdi.  Onun  hələ  doqquz  yaşı  olanda  atası  Hamilkar  Barkanın 
göstərişi ilə məbəddə Romaya daim nifrət etmək andını içmişdi.  
Roma  donanması  Aralıq  dənizində  ağalıq  etdiyinə  görə  Hannibal  Romanı 
məğlub etmək və İtaliya ərazisinə düşmək üçün daha çətin yolu seçdi. O, ordusu ilə 
Pireney  yarımadasının  şərq  sərhədindəki  Pireney  dağlarını  keçməklə,  Qalliyanın 
cənubuna yollandı, oradan isə Alp dağlarını aşmaqla İtaliya ərazisinə girdi. O, öz 
Karfagen  ordusunun  qələbəsinə  çox  ümid  bəsləyirdi.  İtaliya  yürüşündə  Hannibal 
90  min  piyadadan  və  12  min  süvaridən  ibarət  orduya  malik  idi.  Alp  dağlarından 
qoşunlarla birlikdə 37 döyüş fili də keçirilmişdi. 
Hannibal  yürüşə  çox  ciddi  hazırlaşmışdı.  O,  döyüşçülərinə  şiş  qayaların 
yüksəkliyindən  İtaliyanı,  dağ  silsiləsinə  sığınan  Pad  vadisindəki  münbit  tarlaları 
göstərdi.  O,  özü  deyirdi  ki,  onun  döyüşçüləri  indii  təkcə  İtaliyanın  deyi,  həm  də 
Romanın  divarlarını  keçməyə  qadir  olacaqdır.  Romalılar  isə  karfagenlilərin 
irəliləməsinin  qarşısını  ala  bilimirdilər.  Etrurayadakı  bataqlıqdan  keçən  Hannibal 
yeganə sağ qalan filinin belində gedirdi, bataqlıqdakı virusun hesabına bir gözünü 
itirmişdi. Bizim eradan əvvəl 216-cı ildə Kannda Roma ordusu ilə həlledici döyüşə 
girdi.  Kampaniyanın  başlanğıcında  karfagenlilər  Kanndakı  qalanı  tutmuşdular. 
Qızğın  döyüşdə  Hannibal  Roma  ordusu  üzərində  nəhəng  qələbə  çaldı.  Tarixçi 
Polibiyə  görə  döyüşdə  70  min  romalı  həlak  olmuşdu,  yalnız  3  min  adam  qaçıb 
canını  qurtara  bilmişdi.  3300  süvari,  həmçinin  əyanların  350  nümayəndəsi  – 
senatorlar  və  digər  yüksək  vəzifəli  şəxslər  öldürülmüşdü.                    Romaya  doğru 
hərəkət  etsəydi,  bəlkə  də  ali  məqsədinə  nail  ola  bilərdi.  Çünki  Roma  o  dərəcədə 
mühafizəsiz idi ki, öz legionlarını könüllü qoşulan qullardan təşkil edirdi, əvəzində 
isə  onlara  xidmətlərinə  görə  azadlıq  veriləcəyi  vəd  edilirdi.      Hannibalın  süvari 
dəstəsinin  rəisi  Maharbal  ona  dedi  ki,  «Beşinci  günü  sən  qalib  kimi  Kapitolidə 
ziyafət keçirəcəksən». Lakin Hannibala bu iş olduqca iri miqyasda görünürdü, ona 
görə də tələsik qaydada qərar qəbul edə bilmədi. Maharbal məzəmmət qaydasında 
ona dedi ki, «Hannibal, sən qalib gəlməyi bacarırsan, qələbədən istifadə etməyi isə 
bacarmırsan».  Onun  sözləri  həqiqəti  ifadə  edirdi  və  sonrakı  hadisələr  bu 
öncəgörməni bütünlüklə təsdiq etdi. 

---

199 
 
    Qoşunların  Kapuyada  qışı  keçirməsi  Hannibalın  ən  ciddi  strateji 
səhvlərindən  biri  hesab  olunur.  Heç  bir  məhrumiyyətin  qalib  gələ  bilmədiyi 
adamları  bol-bol  rahatlıqlar,  ölçüyə  sığmayan  xoş  əyləncələr  məhv  etdi. 
Döyüşçülər  adət  etmədikləri  bu  rahatlıqdan  acgözlüklə  yapışırdılar.  Yuxu,  şərab, 
ziyafətlər, bekarçılıq və digər bədən həzzləri hər ötən gün daha cazibədar olmaqla, 
döyüşçülərin  bədənini  və  ruhunu  zəiflədirdi.  Kapuyanın  yumşaq  iqlimi  də 
döyüşçülərin  əyləncəyə  qurşanmasına  şərait  yaratmaqla,  onların  peşəkarlıqlarını 
əllərindən  almaqla,  ordunu  elə  bil  ki,  gələcək  fəaliyyətsizliyə  və  məğlubiyyətə 
hazırlayırdı.  Nəhayət,  b.e.ə.  211-ci  ildə  Hannibal  şimala,  Romaya  doğru  hərəkət 
etməyə  başladı.  O,  bu  şəhərə  qəflətən,  gözlənilmədən  hücum  etməyə  can  atırdı, 
çünki  uğur  bu  qətiyyətlilikdən  çox  asılı  olacaqdı.  Lakin  Hannibalın  planı  heç  də 
axıradək  sirr  olaraq  qalmadı.  Roma  şəhərdə  olan  qoşunlarla  müdafiə  olunmağı 
qərara  aldı.  Karfagen  ordusunun  yaxınlaşması  həm  də  şəhərdə  nəhəng  həyəcan 
yaratmışdı.  Silah  gəzdirməyi  bacaranların  hər  biri  şəhərin  qapılarını  mühafizə 
edirdi.  «Hannibal  qapıdadır!»  sözləri  hamını  təşvişə  salmışdı.  Elə  bil  ki,  bütün 
İtaliya  nəfəsini  udub,  gözləmə  vəziyətində  idi.  Romada  gah  orda,  gah  burda 
həyəcanlı  anlar  yaranır,  panika  başlayır,  adamlar  şəhərin  küçələrində  döyüşlərin 
başlayacağını  gözləyirdilər.  Belə  şəraitdə  hakimiyyət  ən  axırıncı  tədbirə  əl  atdı, 
düşmən şəhərdən uzaqlaşana qədər bütün keçmiş vəzifə sahiblərinə qanun-qaydanı 
qorumaq üçün yüksək səlahiyyətlər verildi. 
Hannibal vuruşmaq üçün öz döyüşçülərini düşərgədən çıxardı. Romalılar da 
vuruşdan  qaçmamağı  qərara  aldılar.  Qəflətən  dolu  ilə  birlikdə  leysan  yağış 
yağmağa  başladı,  stixiya  romalıları  və  karfajenliləri  elə  yazıq  vəziyyətə  saldı  ki, 
onlar  öz  düşərələrinə  güclə  gəlib  çata  bildilər.  Sabahısı  günü  tufan  şəklindəki 
vəziyyət  təkrar  olundu.  Puniyalıların  düşərgəsində  şayiə  yayılmağa  başladı  ki, 
allahlar Hannibala vuruşmaqda mane olur. Belə söhbət gəzirdi ki, guya Hannibalın 
özü  ucadan  demişdi:  Romaya  yiyələnmək  üçün  onun  ya  ağılı,  ya  da  xoşbəxtliyi 
çatışmır. Hannibalın öz Rubikonunu keçməyə cəsarəti çatmadı və bu zəifliyi onun 
gələcək acı məğlubiyyətinə yol açdı.  
Romalıların  İspaniyaya  əlavə  qüvvə  göndərməsi  də  Karfagen  sərkərdəsinə 
ciddi  surətdə  təsir  göstərdi.  Hannibal  Roma  divarları  yanında  döyüş  təklif 
etməkdən  çəkindi  və  düşərgəsini  şəhərdən  uzaqlaşdırdı.  Onun  geri  çəkilməsinə 
Romada allahların həyata keçirdiyi möcüzə kimi baxırdılar. Bir qədər sonra, b.e.ə. 
207-ci  ildə  Pireney  yarımadasındakı  döyüşdə  romalılar  öldürdükləri  qardaşı 
Hasdrubalın  kəsilmiş  başını  ona  göndərdikdə  Hannibal  demişdi:  «Biz  Karfagenin 
taleyini görürük».  
Hannibalın  Romaya  yürüşü  ağır  hərbi-siyasi  məğlubiyyətlə  başa  çatdı, 
baxmayaraq ki, şəhər divarları yanında elə bir ciddi döyüş getməmişdi.  
Nəhayət,  Roma  sərkərdəsi  Stsipion  qoşunu  ilə  Karfagendə  sahilə  çıxandan 
sonra  Hannibal  İtaliyanı  tərk  edib,  romalılarla  vuruşmaq  üçün  vətəninə  qayıtdı. 
B.e.ə.  202-ci  ildə  Zama  yaxınlığındakı  həlledici  döyüşdə  karfagenlilər 
məğlubiyyətə  uğradılar.  Döyüşdə  20  min  karfagenli  və  onların  müttəfiqləri  həlak 
olmuşdu,  bir  o  qədər  də  əsir  götürülmüşdü.  Hannibalın  özu  döyüş  səhnəsindən 
qaçmağı bacarmışdı.  

---