Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

192 
 
Belə  olan halda  Birləşmiş  Ştatlar  kimi  böyük  iqtisadi  və  maliyyə  qüdrətinə  malik 
olan bir ölkəni özü ilə müharibəyə girişməyə sövq etmək, Asiyanın ağalığı eşqinə 
düşmək (bu isə əsasən Böyük Britaniya imperiyasının mənafelərinə zidd idi) yalnız 
siyasi  daltonizmdən  xəbər  verirdi.  Yaponların  hava  hücumu  ilə  meydana  gələn 
amerikalıların  Pyorl-Harbor  hərbi  bazasının  1941-ci  il  dekabrın  7-də  darmadağın 
edilməsi  cavabsız  qoyulmaycaqdı  və  Birləşmiş  Ştatlar  bir  gün  sonra  Yaponiyaya 
müharibə elan etdi və İkinci Dünya müharibəsinə vuruşan tərəf kimi cəlb olundu. 
Yaponiyanın  hərbi-dəniz  qüvvələrinin  komandanı  admiral  Yamomoto  öz  baş 
nazirinə  demişdi  ki,  biz  altı  ay  uğurla  vuruşa  bilərik,  sonra  isə  üstünlük 
amerikalılara  keçəcəkdir.  Yamomotonun  “peyğəmbərliyi”  tamamilə  özünü 
doğrultdu.  Heç  il  yarım  keçməmiş  Amerika  müharibədə  üstünlüyə  nail  oldu  və 
nəticədə  Yaponiyanı  1945-ci  il  sentyabrın  2-də  qeyd-şərtsiz  təslim  olmaq  barədə 
aktı imzalamağa məcbur etdi. Həmin ilin avqust ayının 6-da və 9-da amerikanların 
Yaponiyanın  iki  şəhərinə  -  Hirosimaya  və  Naqasakiyə  atdıqları  atom  bombaları 
yapon  militarizmi  üçün  qisas  timsalındakı  ilahi  cəzaya  çevrildi.Vaxtilə  “İlahi 
külək”  Yaponiyanı  xilas  etmişdisə,  Asiyada  və  Sakit  okeanda  ağalıq  xülyası  ilə 
yaşayan yaponlar XX əsrdə ilahi cəzanın ağır bəlasını çəkməli oldular. 
   Müharibənin  gedişinə  və  nəticəsinə  təsir  edən  faktorlar  sırasında  təbiətin, 
stixiyanın  rolunu  da  qeyd  etmək  lazımdır.  Əgər  dənizdəki  qabarma  və  çəkilmə 
Ayın  və  Günəşin  cazibə  qüvvəsinin  təsiri  ilə  baş  verirsə,  niyə  xalqlar  arasındakı 
müharibə  adlanan  problemin  həllində  təbiət  ona  yaraşmayan  laqeyd  seyrçi  rolunu 
oynamalıdır?  Axı  hətta  qədim  dövrlərdə  də    iqlimin  insan  həyatında  mühüm  rol 
oynadığını  başa  düşürdülər.  Böyük  yunan  tarixçisi  Herodot  səkkiz  ay  qışı  olan 
şimalda yaşayan hiperboreylər haqqında yazırdı ki, onların ölkəsində soyuğa dözə 
bilmədiyindən  at  da  saxlamırlar.  Təəssüf  ki,  iki  mindən  də  çox  bir  müddət 
keçdikdən sonra belə, ən cəsur adamlar, böyük kəşflərə girişənlər «tarixin atasının» 
sözaltı xəbərdarlığından nəticə çıxarmayıb, iqlimin sərtliyinə , ehtiyat tədbirlərinə 
məhəl qoymadan özlərini birbaşa təhlükəyə atmaqdan da çəkinməmişlər. 
 
3.Təbiətin müdaxiləsi nəticəsində səyyahın və dənizçinin məcaraları  
    
  1910-cu ilin iyununda ingilis donanma zabiti və tədqiqatçısı Robert Falkon 
Skott  Cənub  qütbünü  kəşf  etmk  üçün  Antarktidaya  özünün  məşhur  olan,  lakin 
bədbəxtliklə  nəticələnən  ekspedisiyasına  yollandı.  O,  səfərə  motorlu  kirşə,  poni 
atları və itlər götürmüşdü. 1911-ci ilin oktyabrında onlar Evans körfəzindən qütbə 
tərəf  yola  düşmüşdülər.  Tezliklə  motorlu  kirşələr  sındı,  soyuğa  dözə 
bilmədiklərindən  poniləri  güllələyib  öldürdülər,  həmçinin  it  komandasını  geri 
göndərdilər. 
Əgər  Skott  Herodotun  «Tarix»  kitabını  xatırlasaydı,  hiperboreylərin 
vətənindən daha sərt iqlimi olan Antarktikaya heç poniləri götürməzdi. Axı ponilər 
atlardan kiçik olmaqla, soyuğa qarşı daha zəif və kövrəkdirlər. 
Onlar qarşılarına çıxan buzluğa özlərinin dartdığı kirşə ilə hərəkət edirdilər. 
Dekabrın son gecəsində yeddi nəfər bazaya geri döndü. Skott başda olmaqla qalan 
beş  nəfər  1912-ci  ilin  17  yanvarında  qütbə  çatdılar.  81  günlük  səfərdən  sonra 

---

193 
 
taqətdən  düşmüş  bu  adamlara  belə  bir  acı  həqiqət  məlum  oldu  ki,  Norveç  Qütb 
səyyahı və tədqiqatçısı Rual Amundsen onlardan bir ay əvvəl Qütbdə olmuşdur. 
Skottun  qrupu  səfərdən  geri  qaydanda  hava  xüsusilə  pis  idi.  Ərzaq  və 
yanacaq  ehtiyatı  çox  az  idi.  Axırda  onların  möhkəmliyi  və  kömək  barədəki 
ümidləri  də  yoxa  çıxdı.  Sağ  qalan  üç  nəfər  əlavə  10  mil  yolu  qət  etmək  üçün 
mübarizə aparırdı. 29 mart 1912-ci ioldə Skott öz gündəliyində son sözlərini yazdı: 
«Hər gün biz hazır oluruq ki, 11 mil məsafəni başa çatdıraq, lakin çadırın qapısının 
ağzında küləkdən fırlanan qar təpələri səhnəsi yenə də qalmaqda davam edir… Biz 
bunu  dəf  etməliyik,  lakin  son  uzaq  olmayacaqdır.  Heyif  ki,  mən  nəsə  başqa  şeyi 
yazmaq  barədə  düşünmürəm».  Görkəmli  Avstriya  yazıçısı  Stefan  Tsveyq  Robert 
Skottun faciəli günlərini təsirli bədii səhnələrlə təsvir edir. 
Səkkiz  ay  sonra  axtarıcılar  səyyahların  donmuş  bədənlərinin  və  Skottun 
məlumatlarının və gündəliyinin qaldığı çadırı tapdılar. 
Təbiətin  şıltaqlığına  bələd  olmaq  isə  bəzən  böyük  kəşflərin  meydana 
çıxmasına  səbəb  olmuşdur.  Vasko  da  Qama  1498-ci  ildə  Hindistan  səfərindən 
qayıtdıqdan sonra (o, bu ölkəyə Xoş Ümid burnundan keçməklə ilk dəniz yolunu 
açmışdı, ona qədər Qərbi avropalılar Hindistana üzə bilmirdilər) Portuqaliya kralı I 
Manuel 1500-cü ildə  dənizçi Pedru Alvariş Kabralın başçılığı altında Hindistanla 
ticarət  əlaqəsi  yaratmaq  üçün  donanma  göndərdi.  Dənizçilər  Afrikanın  Qvineya 
sahillərində  uzun  müddətli  tam  sakitliyə  (bu  vaxt  külək  olmadığından  yelkənli 
gəmilərin  hərəkəti  tamamilə  dayanırdı)  düşməkdən  qaçmaq  üçün  (qızmar  isti 
altında uzun müddət dayanan gəmi heyətini aclıq və susuzluq gözlədiyindən, bütün 
komanda  məhv  olurdu.  Gəmi  isə  dəniz  quldurlarının  hücumuna  məruz  qalanlar 
kimi  böyük  təhlükə  mənbəyi  hesab  edilən  «uçan  hollandlara»  çevrilə  bilərdi) 
donanma  qərb  tərəfə  istiqamət  götürdü.Dənizdə  üzmək  üçün  küləyin  necə  vacib 
olduğu  qədim  yunan  mifologiyasında  da    göstərilir.  Aqamemnon  Troyaya  üzmək 
üçün  allahlardan  külək  istədiyinə  görə  öz  qızı  İfigeniyanı  da  qurban  vermişdi. 
Sonra  isə  külək  və  okeandakı  cərəyan  Kabralın  donanmasını  Braziliya  sahillərinə 
aparıb çıxardı. Bu 22 aprel 1500-cü ildə baş verdi, ölkənin Portuqaliyaya məxsus 
olduğu elan edildi. Beləliklə, Kabral təbiətin sınağı və ondan qaçmaq yolu ilə, həm 
də  küləyin  və  okean  cərəyanlarının  köməyi  ilə  Cənubi  Amerikanın  bu  böyük 
ölkəsini kəşf etdi və sonralar Braziliya Portuqaliyanın müstəmləkəsi oldu. İndi də 
Braziliya əhalisi portuqal dilində danışır. Kabral sonra səfərini Şərqə doğru davam 
etdirərək,  Xoş  Ümid  burnunda  tufan  nəticəsində  dörd  gəmisini  itirsə  də,  üzüb 
Hindistandakı Kəlküttəyə çatdı. Burada ticarət məntəqəsi yaratdı və Portuqaliyaya 
dörd gəmi ilə döndü.  
Kabralın kəşfi təbiətn müdaxiləsi və köməyi hesabına olduğundan Xristofor 
Kolumbun  və  Fernando  Magellanın  iri  miqyaslı  kəşflərindən  də  bütünlüklə 
fərqlənir. 
 
4.Təbiət böyük sərkərdələri və məğlubedilməz orduları sınağa çəkir           
   
   Müharibəyə girişənlər, onu başlayanlar da təbiətin sirli tərəflərini, iqlimin 
sürprizlərini  nəzərə  almalıdırlar.  Axı,  yaxşı  məlumdur  ki,  müharibəni  başlamaq 

---