Buxoro davlat universiteti turobova hulkar rustamovna agrobiznesni tashkil etish va boshqarish

 
8.1-rasm. Kooperatsiyaning tasniflanishi
29
. 
 
4.
Yangi avlod kooperativlarida mulkchilik huquqi yetkazib berish 
huquqi shaklida ya’ni a’zo-mijoz guruhi o’rtasida sotib bo’ladigan 
darajada bo’ladi. Mulkchilik huquqida a’zo-patronlar chegaralangan 
bo’ladi, a’zolik yopiq ko’rinishda, a’zolarga “yetkazib berish huquqi”ga 
proporstional tarzda investistiyalariga kiritishi talab etiladi. Va ta’minot 
bozor kelishuvlari asosida nazorat qiladi. Asosiy afzalligi shundaki, bu 
model risk kapitalini kooperativga berish orqali a’zolarni 
rag’batlantirishni takomillashtiradi. 
29
Муаллиф тадқиқотлари асосида тузилган.
Kooperativlarning turkumlanishi 
Faoliyatiga 
qarab 
Maqsadig
a qarab 
Integratsiyav
iy 
aloqalariga 
qarab 
Maqomiga 
qarab 
Ishlab 
chiqarish 
yo‘nalishiga 
qarab 
Ishlab 
chiqaruvc
hi 
Xizmat 
ko‘rsatuvc
hi 
Notijorat 
Iste'mol 
Tijorat 
Mahalliy 
Gorizontal 
Vertikal 
Diversifikasiya- 
lashgan 
Moliyaviy 
Agrosanoat 
Agrosanoat-
xizmat 
Faoliyat 
ko‘lamiga 
qarab 
Milliy 
Mintaqaviy 
Yuridik shaxs hosil 
qilmasdan 
Yuridik shaxs hosil qilib 

---

163 
5.
Sarmoyalarni jalb qiluvchi tashkilotlar bilan hamkorlikdagi 
kooperativlar. Bu modeldagi kooperativ a’zo-patronlarga mulkdor 
bo’lishni cheklaydi. 
6.
Investor ulushli kooperativlar. Bu model tashqaridan a’zo 
bo’lmagan shaxslarning mablag’lari asosida tashkil etiladi. 
7.
Investorlarga yo’naltirilgan firmalar. 
Olimlarimiz, mutaxassislar va xorij tajribalarini o’rganish va 
monografik kuzatishlarimiz natijasida kooperativlarni 6.2-rasmdagidek 
turkumlashtirish mumkin.
Bozor muhitining globallashuvi, raqobat bosimining kuchayishi,
iste’molchilar talabaning ustunligi, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini 
ishlab chiqarish va qayta ishlash texnologiyasini o’zgarishi va boshqa 
sabablar mahsulot ishlab chiqaruvchilarni bozorda mustahkam o’ringa 
ega bo’lish uchun harakatlanishning yangi modellarini va zamonaviy 
strategiyalarini izlab topishga majbur qiladi. 
Yuqoridagi rasmda keltirilgan kuchsiz tomonlarni va to’siqlarni 
bartaraf etsak, imkoniyatlardan unumli foydalansak, fermer xo’jaliklari 
va unga aloqador korxonalar o’rtasidagi kooperatsiya munosabatlari 
yuqori samaradorlik ko’rsatkichlari namoyon bo’ladi.