160
4.
Qishloq xo’jaligi korxonalari va unga aloqador tashkilotlar bilan
shartnomaviy munosabatlar asosida faoliyat yuritishi tushuniladi.
Jahon
iqtisodiyotining
globallashuv
jarayoni
kooperativ
tashkilotlarning davlat, manfaatli tashkilotlar hamda xususiy sektorning
hamkorligini kengaytirish; xo’jaliklar faoliyatini
diversifikatsiyalash va
boshqaruvni takomillashtirish zarurligini keltirib chiqaradi.
Institustional
birlashmalarning
tashkiliy
tuzilishi
jihatidan
hamkorlikka asoslangan bir qancha ko’rinishlari mavjuddir
27
.
Kooperatsiya (kooperativ)lar ulardan tubdan farq qiladi.
Buni quyidagi
jadvaldan bilim olishimiz mumkin. (8.1-jadval)
8.1-jadval
Institustional birlashmalarning ko’rinishlari va mazmuni
Birlashma
turi
Mohiyati
Kooperatsiya
ixtiyoriy tashabbuskor va o’z-o’zini
boshqaruvchi jamoat
tashkiloti bo’lib, o’z oldiga a’zolarining hayot va mehnat
sharoitlarini yaxshilashga ko’maklashish maqsadini qo’yadi va
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun hissadorlik asosida
shaxslarning ixtiyoriy birlashuvi orqali tashkil etiladi va o’z-
o’zini moliyalashtirish asosida faoliyat ko’rsatadi.
Korporatsiya
yirik akstioner jamiyatlari
birlashmasi hisoblanib, bir xil
mahsulotlarning asosiy ishlab chiqaruvchilarini birlashtiradi.
Natijada ishlab chiqarish monpollashadi.
Xolding
kompaniya
mulk egalari tomonidan bir qancha
mustaqil akstiyadorlik
jamiyatlari faoliyatini nazorat qilish maqsadida tashkil etilgan
hissadorlik jamiyatlari. Xolding
kompaniyalarning mohiyati
shundaki, ular biror bir ishlab chiqarish vazifalarini bajarmaydi.
Kartel
monopolistik birlashma shakli. Bir tarmoqdagi mustaqil
korxonalar narxlar, bozor, ishlab chiqarishning
umumiy hajmida
har bir ishtirokchining umumiy hajmida har bir ishtirokchining
hissasi, ish kuchi yollash, patentlar va boshqa masalalarda o’zaro
bitim tuziladi. Bu tuzilmaning maqsadi monopol foyda olishdir.
Dostları ilə paylaş: 
