Büyük Tasarım
Yüklə 2,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
Evrenimizi seçmek 6 O rta Afrika’da yaşayan Boshongo kabilesine göre başlangıç ta yalnızca karanlık, su ve büyük tanrı Bumba vardır. Bir gün Bumba karnında bir acıyla kusar ve Güneş’i çıkarır. Zaman la Güneş suyun bir kısmını kurutur ve karalar ortaya çıkar. An cak Bumba hâlâ acılar içindedir ve biraz daha kusar. Böylece Ay, yıldızlar sonra leopar, timsah, kaplumbağa ve sonunda insan or taya çıkar. Meksika ve Orta Amerika’nın Mayaları da yaratılış tan önceki zamanda sadece deniz, gökyüzü ve Yaratıcının oldu ğunu söylerler. Maya efsanesine göre, yaratıcı mutsuzdur çünkü kendisini övecek kimse yoktur; böylece dünyayı, dağları, ağaçla rı ve hayvanların çoğunu yaratır. Ancak hayvanlar konuşamadı ğı için insanı yaratmaya karar verir. Önce onları balçıktan ve top raktan yaratır ama insanlar saçma sapan konuşurlar. Onların eri yip gitmelerine izin verir ve yeniden dener; bu kez insanları ağaç tan yapar. Ağaç insanlar donuktur. Onları yok etmeye karar ve rir ama insanlar ormana kaçar; ancak yol boyunca zarar gördük lerinden yavaş yavaş değişip bugün bildiğimiz maymunlara dönü şürler. Bu başarısızlıktan sonra Yaratıcı nihayet işe yarayacak bir formül bulur ve ilk insanları beyaz ve sarı mısırdan yaratır. Biz bugün mısırdan etanol yapıyoruz ama onu içen insanları yarat madaki ustalığa henüz ulaşamadık. Bunlar gibi yaratılış mitleri bizim de bu kitapta sorduğumuz sorulara yanıt vermeye çalışıyor: Neden evren var ve evren ne den böyle? Böyle sorulan sorabilme yeteneğimiz Eski Yunan’dan bu yana sürekli gelişti ve geçen yüzyılda en yüksek düzeyine ulaştı. Geçtiğimiz bölümlerde edindiğimiz bilgilerden de güç ala rak bu sorulara olası bir yanıt vermeye hazırız. İlk zamanlarda bile açık olan bir şey vardı: Ya evren daha ye 106 ni yaratılmıştı ya da insan kozmik tarih içinde yalnızca küçücük bir yer işgal ediyordu. İnsan ırkı bilgi ve teknolojide bu kadar hız lı geliştiğine göre, milyonlarca yıldır dünya üzerinde var olsalardı bu süre içinde çok daha gelişmiş olacaklardı. Eski Ahit’e göre, Tanrı Âdem ve Havva’yı sadece altı günde ya rattı. 1625-1656 yılları arasında İrlanda başpiskoposu olan Uss- her dünyanın başlangıcı için daha da kesin bir tarih verir: MÖ 27 Ekim 4004, sabah saat dokuz. Biz başka bir görüşü benimsiyoruz: İnsanın yakın zamanda ortaya çıkmasına karşın, evrenin başlan gıcı 13,7 milyar yıl öncesine dayanmaktadır. Evrenin bir başlangıcı olduğuna dair ilk bilimsel kanıt 1920’ler- de bulunmuştur. 3. bölümde belirtildiği gibi o zamanlarda çoğu bilim insanı her zaman var olan durağan bir evrene inanıyordu. Böyle olmadığını gösteren kanıt dolaylıydı ve Edwin Hubble’ın Pasadena, California’daki Wilson Dağı’nda 2.5 metrelik telesko puyla yaptığı gözlemlere dayanıyordu. Galaksilerin yaydığı ışı ğın tayfını inceleyen Hubble, neredeyse bütün galaksilerin biz den uzaklaşmakta olduklarını ve ne kadar uzakta iseler o kadar hızlı uzaklaştıklarını gördü. 1929’da galaksilerin bizden uzaklık ları oranında geri çekilme hızları ile ilgili bir yasayı yayımladı, ev renin genişlemekte olduğu sonucuna varmıştı. Eğer bu doğruysa evren geçmişte daha küçük olmalıydı. Aslında uzak geçmiş hak kında bir tahmin yürütecek olursak, evrendeki bütün madde ve enerji hayal bile edemeyeceğimiz bir yoğunluk ve sıcaklığı olan küçücük bir bölgede toplanmış olmalıydı; yeterince geriye gide- bilseydik şimdi büyük patlama dediğimiz, her şeyin başladığı za mana ulaşırdık. Evrenin genişlemekte olduğu düşüncesi biraz incelikli olmayı gerektirir. Örneğin, evren genişliyor derken bir evin duvarını yı kıp, bir zamanlar görkemli meşe ağacının durduğu yere yeni bir banyo eklemek gibi bir genişlemeden söz etmiyoruz. Evren kendi kendine yayılmakta , yani evrenin içindeki iki nokta arasındaki uzaklık artmaktadır. 1930’ların ortalarında ileri sürülen bir düşün ce daha da çok tartışmaya yol açmıştır; genişlemeyi hayal edebil mek için yapılan benzetme 1931’de Cambridge Üniversitesi’nde astronom olan Arthur Eddington’dan gelmiştir. Eddington evreni genişlemekte olan bir balonun yüzeyine benzetmiştir ve galaksi ler de balonun yüzeyindeki noktalardır. Bu resim uzaktaki galak silerin yakın olanlara göre neden daha hızlı uzaklaştıklarını açık ça gösterir. Örneğin balonun yarıçapı bir saatte iki katma çıkar sa, balonun üzerindeki iki galaksi arasındaki uzaklık da bir sa- 107 atte iki katına çıkacaktır. Belirli bir zamanda iki galaksi birbirin den 1 santimetre uzaklıkta ise, bir saat sonra uzaklık 2 santimet reye çıkacak ve birbirlerine göreli olarak uzaklaşma hızları saat te 1 santimetre olacaktır. Ancak başlangıçtaki uzaklıkları 2 san timetre ise, bir saat sonra bu uzaklık 4 santimetreye çıkacak ve birbirlerine göreli olarak uzaklaşma hızları da saatte 2 santimet re olacaktır. Hubble’ın da bulduğu tam olarak budur: Bizden uzak olan galaksiler daha da hızlı uzaklaşmaktadır. Uzayın genişlemesinin galaksilerin, yıldızların, elmaların, atomların veya bir tür kuvvet tarafından bir arada tutulan di ğer nesnelerin boyutlarını etkilemediğini bilmek önemli. Örne ğin balonun üzerinde bir grup galaksiyi daire içine alsak, ba lon genişlerken bu daire genişlemeyecektir. Galaksiler çekim kuvvetleriyle birbirlerine bağlı olduklarından, balon genişler ken daire ve içindeki galaksiler boyutlarını ve yapılarını koru yacaklardır. Bu önemli, çünkü ancak ölçüm araçlarımız sabit değerlere sahipse genişlemeyi saptayabiliriz. Her şey özgürce genişleseydi biz, bir metrelik cetvellerimiz, laboratuvarlarımız ve her şey orantılı olarak genişlerdi ve herhangi bir değişiklik fark etmezdik. Einstein’ın evrenin genişlediğinden haberi yoktu. Ancak galak silerin birbirlerinden uzaklaşma olasılığı, Hubble’ın yayınından birkaç yıl önce Einstein’ın kendi denklemlerine dayanarak öneril mişti. 1922’de Rus fizikçi ve matematikçi Alexander Friedmann, matematiksel olarak oldukça basitleştirilmiş iki varsayıma daya nan bir evren modelini araştırdı: Evren her yönden aynı görünü yor ve her gözlem noktasına göre aynı görünüyor. Friedmann’ın ilk varsayımının tam olarak doğru olmadığını biliyoruz - neyse ki evrenin her noktası bir-örnek değil! Bir yönde yukarı doğru baktı ğımızda Güneş’i, diğer yönde ise Ay’ı ve göç etmekte olan vampir yarasaları görebiliriz. Ancak çok daha büyük bir ölçekte -galak silerin arasındaki mesafeden bile daha büyük olan bir ölçekte- baktığımızda evren her yönde aynıymış gibi görünür. Bu sanki bir ormana yukarıdan bakmaya benzer. Yeterince yakından baktığı nızda yapraklan veya en azından ağaçları ve aralarındaki boşluk ları görebilirsiniz. Eğer çok yüksekteyseniz, başparmağınızı uzat tığınızda ağaçların bir mil karesini kapatabilirsiniz ve orman yal nızca tek bir yeşil gölge olarak görünür. Bu ölçekte ormanın bi- rörnek olduğunu söyleyebiliriz. Kendi varsayımlarından yola çıkan Friedmann, Einstein’ın denklemleri için -kısa bir süre sonra Hubble’ın doğru olduğu- Yüklə 2,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|