Çap üçün deyil



Yüklə 0,84 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/60
tarix26.01.2018
ölçüsü0,84 Mb.
#22573
növüDərs
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   60

63
62
24. AZƏRBAYCAN 
FAYDALI QAZINTILARI
RESPUBLİKASININ 
Şəkillərdə respublikamızda filiz, qeyri-filiz və yanar faydalı qazıntıların çıxarılma-
sından nümunələr təsvir olunmuşdur. 
Dəmir filiz yatağı 
Daş karxanası 
Neft hasilatı
· Respublikamızda çıxarılan daha hansı faydalı qazıntıları tanıyırsınız? 
Cədvəli dəftərinizə köçürün. 
əritəyə əsasən  Azərbaycanın faydalı 
qazıntılarını qruplaşdırın və cədvəli tamamlayın.
Səhifə 143-dəki x
Yanar   
Filiz    
Qeyri-filiz
Müzakirə edək: 1. Xammal ehtiyatlarının mövcudluğu ölkənin iqtisadi inkişafına 
necə təsir göstərir? 2. Azərbaycanın inkişafında təbii sərvətlərin rolu nədən ibarətdir? 
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Qeyri-filiz faydalı qazıntıları çökmə süxurlarda daha geniş yayılıb. Onla-
rın  çoxundan  tikinti  materialları  kimi  geniş  istifadə  olunur.  Əhəngdaşı Ab-
şeron-Qobustanda,  Kiçik  Qafqazın  ətəklərində;  travertin  Kəlbəcər  və  Nax-
çıvanda; mərmər Daşkəsəndə; gips Yuxarı Ağcakənddə, xörək duzu isə Ab-
şeron və Naxçıvanda geniş yayılmışdır. 
Cədvəli  dəftərinizə  köçürün.  Mətndən  və  faydalı  qazıntılar  xəritəsindən  istifadə 
edərək müvafiq ərazilərdə yayılmış faydalı qazıntıları cədvələ yazın. 
Xəzər dənizi 
Kiçik Qafqaz  
Böyük Qafqaz  
Naxçıvan 
Kür-Araz ovalığı
1. Uyğunluğu müəyyən edin. 
Azərbaycanın ən iri neft və qaz yataqları __ zonasındadır. Ən böyük neft yataqları 
__ ,  __, __-dır. İri dəmir filiz yatağı __-dədir. Polimetil ehtiyatlarına __, __ rast gə-
linir. __ və __ mis və qızıl ilə zəngindir.
a) Maqmatik süxurlar geniş yayıldığına görə filiz mənşəli 
faydalı qazıntılarla zəngindir.
b) Çökmə süxurlar geniş yayıldığına görə filiz mənşəli faydalı 
qazıntılara rast gəlinmir.
c) Respublikanın ən iri neft və təbii qaz yataqları buradadır.  
d) Ən böyük tikinti materialları yataqları bu ərazilərdə yayılıb.
1. Abşeron-Qobustan
2. Kiçik Qafqaz
3. Kür-Araz ovalığı
4. Xəzər dənizi 
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Azərbaycan mineral faydalı qazıntı yataqları ilə zəngindir. Ölkəmiz neft, 
təbii qaz, dəmir filizi ehtiyatına görə Cənubi Qafqazda, alunitə görə isə Avro-
pada 1-ci yeri tutur.
Yanar faydalı qazıntılar. Azərbaycan ərazisinin 70%-ə yaxını neft və təbii 
qazla zəngindir. Ən iri yataqları Xəzərin şelf zonasında, Abşeronda, Kür-Araz 
ovalığındadır. Naftalanda dünyada yeganə yanmayan müalicəvi neft çıxarılır. 
Xəzər dənizində “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” və s. neft yataqları; “Şahdəniz”, 
“Ümid”,  “Abşeron” kimi təbii qaz yataqları vardır. Yerli əhəmiyyətli yanar şist 
yataqları İsmayıllı və Qobustan ərazilərindədir. 
Filiz faydalı qazıntılar respublikamızın dağlıq ərazilərində maqmatik sü-
xurların  tərkibində  geniş  yayılmışdır.  Kiçik  Qafqazda  iri  dəmir  filizi  (Daş-
kəsən), alunit (Zəylik), mis (Gədəbəy, Kəlbəcər), qızıl (Kəlbəcər, Gədəbəy), 
civə  (Naxçıvan,  Kəlbəcər)  yataqları  mövcuddur.  Polimetal  filiz  ehtiyatları   
Naxçıvan  (Gümüşlü),  Ağdərə  (Mehmanə),  Balakən,  Zaqatala  (Filizçay), 
molibden isə Naxçıvandakı Parağaçay yatağında zəngindir. 
2. Sxemi dəftərinizə çəkin və  inzibati rayonlara uyğun gələn faydalı qazıntıları təyin edib xətlə 
birləşdirin.
Faydalı qazıntı 
İnzibati rayon
Yanar şist
Polimetal 
Civə
Neft
Dəmir filizi
Daşkəsən
Abşeron
Balakən
Kəlbəcər
Qobustan
Çap üçün deyil


63
62
24. AZƏRBAYCAN 
FAYDALI QAZINTILARI
RESPUBLİKASININ 
Şəkillərdə respublikamızda filiz, qeyri-filiz və yanar faydalı qazıntıların çıxarılma-
sından nümunələr təsvir olunmuşdur. 
Dəmir filiz yatağı 
Daş karxanası 
Neft hasilatı
· Respublikamızda çıxarılan daha hansı faydalı qazıntıları tanıyırsınız? 
Cədvəli dəftərinizə köçürün. 
əritəyə əsasən  Azərbaycanın faydalı 
qazıntılarını qruplaşdırın və cədvəli tamamlayın.
Səhifə 143-dəki x
Yanar   
Filiz    
Qeyri-filiz
Müzakirə edək: 1. Xammal ehtiyatlarının mövcudluğu ölkənin iqtisadi inkişafına 
necə təsir göstərir? 2. Azərbaycanın inkişafında təbii sərvətlərin rolu nədən ibarətdir? 
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Qeyri-filiz faydalı qazıntıları çökmə süxurlarda daha geniş yayılıb. Onla-
rın  çoxundan  tikinti  materialları  kimi  geniş  istifadə  olunur.  Əhəngdaşı Ab-
şeron-Qobustanda,  Kiçik  Qafqazın  ətəklərində;  travertin  Kəlbəcər  və  Nax-
çıvanda; mərmər Daşkəsəndə; gips Yuxarı Ağcakənddə, xörək duzu isə Ab-
şeron və Naxçıvanda geniş yayılmışdır. 
Cədvəli  dəftərinizə  köçürün.  Mətndən  və  faydalı  qazıntılar  xəritəsindən  istifadə 
edərək müvafiq ərazilərdə yayılmış faydalı qazıntıları cədvələ yazın. 
Xəzər dənizi 
Kiçik Qafqaz  
Böyük Qafqaz  
Naxçıvan 
Kür-Araz ovalığı
1. Uyğunluğu müəyyən edin. 
Azərbaycanın ən iri neft və qaz yataqları __ zonasındadır. Ən böyük neft yataqları 
__ ,  __, __-dır. İri dəmir filiz yatağı __-dədir. Polimetil ehtiyatlarına __, __ rast gə-
linir. __ və __ mis və qızıl ilə zəngindir.
a) Maqmatik süxurlar geniş yayıldığına görə filiz mənşəli 
faydalı qazıntılarla zəngindir.
b) Çökmə süxurlar geniş yayıldığına görə filiz mənşəli faydalı 
qazıntılara rast gəlinmir.
c) Respublikanın ən iri neft və təbii qaz yataqları buradadır.  
d) Ən böyük tikinti materialları yataqları bu ərazilərdə yayılıb.
1. Abşeron-Qobustan
2. Kiçik Qafqaz
3. Kür-Araz ovalığı
4. Xəzər dənizi 
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Azərbaycan mineral faydalı qazıntı yataqları ilə zəngindir. Ölkəmiz neft, 
təbii qaz, dəmir filizi ehtiyatına görə Cənubi Qafqazda, alunitə görə isə Avro-
pada 1-ci yeri tutur.
Yanar faydalı qazıntılar. Azərbaycan ərazisinin 70%-ə yaxını neft və təbii 
qazla zəngindir. Ən iri yataqları Xəzərin şelf zonasında, Abşeronda, Kür-Araz 
ovalığındadır. Naftalanda dünyada yeganə yanmayan müalicəvi neft çıxarılır. 
Xəzər dənizində “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” və s. neft yataqları; “Şahdəniz”, 
“Ümid”,  “Abşeron” kimi təbii qaz yataqları vardır. Yerli əhəmiyyətli yanar şist 
yataqları İsmayıllı və Qobustan ərazilərindədir. 
Filiz faydalı qazıntılar respublikamızın dağlıq ərazilərində maqmatik sü-
xurların  tərkibində  geniş  yayılmışdır.  Kiçik  Qafqazda  iri  dəmir  filizi  (Daş-
kəsən), alunit (Zəylik), mis (Gədəbəy, Kəlbəcər), qızıl (Kəlbəcər, Gədəbəy), 
civə  (Naxçıvan,  Kəlbəcər)  yataqları  mövcuddur.  Polimetal  filiz  ehtiyatları   
Naxçıvan  (Gümüşlü),  Ağdərə  (Mehmanə),  Balakən,  Zaqatala  (Filizçay), 
molibden isə Naxçıvandakı Parağaçay yatağında zəngindir. 
2. Sxemi dəftərinizə çəkin və  inzibati rayonlara uyğun gələn faydalı qazıntıları təyin edib xətlə 
birləşdirin.
Faydalı qazıntı 
İnzibati rayon
Yanar şist
Polimetal 
Civə
Neft
Dəmir filizi
Daşkəsən
Abşeron
Balakən
Kəlbəcər
Qobustan
Çap üçün deyil


Yüklə 0,84 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   60




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə