CəFƏrov taleh vəZİR oğlu
Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə
Yüklə 417,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə
- 3.1. Qondarma “erməni soyqırımı”nın beynəlxalq aləmdə tanıdılması istiqamətində erməni lobbisinin fəaliyyəti
Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə 126 idi. Hətta bəzi məlumatlara görə, ABŞ-dan 20 min könüllü əsgərin, çoxlu miqdarda vəsaitin tezliklə Qafqaz cəbhəsinə göndəriləcəyi qətiləşmişdi. Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə 127 III FƏSİL Qondarma “erməni soyqırımı”nın beynəlxalq aləmdə tanıdılması istiqamətində erməni diasporunun fəaliyyəti 3.1. Qondarma “erməni soyqırımı”nın beynəlxalq aləmdə tanıdılması istiqamətində erməni lobbisinin fəaliyyəti I Dünya müharibəsində Antanta blokuna qarşı Almaniya ilə bir ittifaqda iştirak edən Osmanlı impera- torluğu müharibə nəticəsində ardıcıl olaraq bağlanmış müqavilələri, xüsusilə 1918-ci ilin oktyabrın 30-da Mud- ros sülh müqaviləsini imzalamaqla rüsvayçı məğlubiy- yətə düçar oldu və imperiyanın varlığına son qoyuldu. Bununla da məğlub olmuş türk ordusu tərksilah olun- mağa başladı. Beləcə, imperiyanın özəyi olan əzəli türk torpaqları imperialist dövlətlər arasında bölüşdürüldü. Hərbi və iqtisadi cəhətdən olduqca ağır duruma düşmüş hər iki imperatorluğun hakim dairələri vəziyyətdən çıxış yolları axtarmağa başladılar. Nəticədə, 1918-ci ilin oktyabr ayından etibarən Almaniyadan fərqli olaraq, Osmanlı imperiyasında türk zabitlərinin rəhbərliyi altın- da işğalçı qüvvələrə qarşı milli-azadlıq hərəkatı vüsət almağa başladı. Tərkibi tacir, sənətkar, kəndli və hərbiçilərdən təşkil olunmuş hərəkata milli burjuaziyanın da dəstək verməsi ilə azadlıq mücadiləsinin miqyası genişlənərək bütün ölkə ərazisini bürüdü. Mustafa Kamal Paşanın rəhbərliyi altında imperialist qüvvələrə qarşı Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə 128 aparılan mübarizənin miqyası günü-gündən genişləndi. Milli-azadlıq hərəkatına dəstək verən Almaniyanın istək- ləri bəlli idi. Məqsəd Yaxın Şərqdə mühüm strateji obyekt olan Berlin-Bağdad dəmir yolu xətti boyunca uzanan əraziləri geri qaytarmaq idi. Azadlıq mübarizəsinin qali- biyyətlə nəticələnməsi Almaniya Osmanlı dövlətinə üçün istənilən yardımı etmək məcburiyyətində qaldı. Qeyd etmək lazımdır ki, hələ müharibənin şiddətli vaxtlarında xəyanət nəticəsində köçürülməyə məhkum edilmiş ermənilərin əksəriyyəti Suriya və Mesopotamiya ərazilərində məskunlaşmaqdan imtina edərək Avropanın bir sıra ölkələrində kütləvi şəkildə məskunlaşdılar. Qısa zaman kəsiyində hakim dairələrin diqqətini bu və ya digər formada cəlb edən ermənilərə istənilən kömək və yardım edilməyə başlanıldı. Köç zamanı daha çox Avropa və Amerika ölkələrinə üz tutan ermənilər burada tezliklə diaspora şəklində formalaşaraq Osmanlı döv- lətinə qarşı terror, etnik təmizləmə və digər formada yenidən mübarizəyə başladılar. Əvvəlkindən fərqli ola- raq artıq diaspor halında formalaşan ermənilər arasında hadisələrə münasibətdə fikir ayrılığı meydana gəlməyə başladı. Belə ki, ayrı-ayrılıqda 2 qrupa bölünən ermənilər arasında 1-ci qrupun tərəfdarlarının fikirlərinə görə, Zaqafqaziya Seyminin dağılmasından sonra Azərbaycan torpaqları hesabına yaradılmış müstəqil Ermənistanda daşnaq hökumətinin Sovet rejimi ilə əvəzlənməsi alqış- landığı halda, ikinci qrupun tərəfdarları isə bunun tam əksinə olaraq Ermənistanda daşnaq hökumətinin yenidən bərqərar olması tərəfdarı idilər. İkinci fikrin tərəfdarları Qondarma erməni soyqırımı faktların dili ilə 129 olan daşnaqlara görə, Ermənistan SSRİ və Türkiyənin işğalı atındadır və bu torpaqların hər iki dövlətin işğalın- dan azad edilməsi vacib şərtdir. Ən əsası daşnaqların Ermənistanı tərk etmək məcburiyyətində qalmaları diaspor ermənilərini getdikcə siyasiləşdirdi (112, 36-37). Hətta daşnaqlar 1924-cü ilə qədər Fransada Müvəqqəti Hökumət yaratmağa nail oldular. Fransanın Türkiyə Cümhuriyyətinin müstəqilliyini tanıdıqdan sonra daş- naqlar yaranmış əlverişli şəraitdən istifadə edərək müvəqqəti hökumətin 1965-ci ilədək davam etməsinə nail oldular. Daşnaqlara görə Ermənistanda sovet rejiminin bərqərar olması, əslində müstəqil Ermənistanın varlığına son qoyulması demək idi. Daşnaqların bolşeviklərə ən böyük nifrəti isə Şərqi Anadoludakı “erməni torpaq- ları”nın türklərə verilməsindən qaynaqlanırdı. Daşnaq- lara görə rusların türklərlə əməkdaşlığında qurban olaraq ermənilər seçilmiş və türk-sovet sərhəddi türklərə erməni torpaqları verilməklə çözülmüşdü(111, 91). 1919-cu ilin yanvarında Paris sülh konfransında “erməni məsələsi” yenidən müzakirəyə çıxarıldı. Erməni- ləri bu konfransda iki nümayəndə heyəti təmsil edirdi. Birinci nümayəndə heyətinin başında Ermənistan Res- publikasının təmsilçisi Aqaranyan, ikinci milli nü- mayəndə heyəti adlandırılan heyətin başında isə Poqos Nubar dururdu. Fevralın 12-də konfrans Ermənistan dövlətinin yaradılması məsələsini müzakirə etdi. Bu dövlət Zaqafqaziya və Türkiyə ərazilərində yaradılmalı idi. Konfransda erməni qırğınında günahkar olan şəxs- lərin cəzalandırılması məsələsinə də baxıldı. Sonra er- Yüklə 417,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|