Çərxi-fəleyküm “Səudiyyənin pullarını necə

19

N 38(47) 09.10.2015

Ha mı  ya lan  da nı şır.  Ba la ca,  sıs-

qa  Per vu şin  reani ma si ya  ma sa sı-

nın  sağ  kün cün də  çöm bəl miş di, 

yor ğun, eti na sız nə zər lər lə özü nün 

ət ra fın da bir ne çə ya şıl pi ja ma lı və 

ma vi ağız lıq lı hə ki min qay naş dı ğı 

nə həng cə sə di nə ba xır dı. So nun da 

işıq gö rü nən bir tu nel ol ma sı ki min 

ağ lı na gəl miş di? Ya lan de yib lər.

Heç  bir  tu nel  yox  idi,  o  yal nız 

tünd-qır mı zı  və  bə növ şə yi  pa rıl tı-

nı,  düz  göz lə ri nin  qa ba ğın da  bö-

yü yən, gö bə lək lə rə ox şa yan, de şik-

de şik ol muş çə tir lə ri xa tır la yır dı. 

Öz bə də ni onun xo şu na gəl mir di. 

Ey ni lə ciz gi fi l min də ki Dov şan Qar-

da şın da ba nı na ox şar iri boz da ban lı 

yön dəm siz,  na zik  qıç la rı,  göv də si-

nin  böy rün də  gə mi  ka nat la rı  sa yaq 

uzan mış  çə lim siz  qol la rı  var dı.  Si-

fə ti nə  plas tik  mas ka  ta xıl mış dı,  bu 

da  onu  ölü yə  ox şa dır dı,  mas ka dan 

ba lıq  qəl sə mə lə ri  tə ki  şi şib-çə ki lən, 

ucun da ki sə cik olan qı sa bo tu sal la-

nır dı. Am ma Per vu şin bu mən zə rə ni 

his siz-duy ğu suz qə bul elə di, elə bil, 

in di ta mam bo ru cuq lar la do lu olan 

so yuq  reani ma si ya  blo kun da  özü 

yox, baş qa bir yad adam uzan mış dı.

- Fa si lə! Bir də fa si lə! – Per vu şin 

bu  söz lə ri  eşit di.  Ki no lar da kı  ki mi 

“Onu iti ri rik” və bu na ox şar bir şey 

söy lən mir di.  Lap  ca van  tibb  ba cı sı 

de fi b ril ya to run “ütü lər”ilə bə də nin 

üzə ri nə əyil di, o bax dı ğı yer dən qı-

zın elas tik gö zəl li yi nə ta ma şa elə di. 

Kar diomo ni tor  xo şa gəl məz  tərz də 

fı şıl da yır, ya şıl üfü qi xətt  i gös tə rir-

di.  Tibb  ba cı sı nın  mü da xi lə sin dən 

son ra xətt  tit rə yir, səs ça la rı nı də yi-

şir, hə kim lər da ha fəal tər pə nir di lər. 

Per vu şin  adə ti  üz rə  əli lə  ağ zı nı 

yu mub  əs nə di,  öz-özü nə  də  təəc-

cüb lən di: onun əs nə mə yi ni bur da 

kim gö rə cək?

-  Tər pə dək!  –  Gö rü nür,  baş çı 

olan  hə kim  var  sə si lə  dil lən di.  – 

Xlor lu kal si, ad re na lin!

- Pal Sa nıç, ad re na li nin son am-

pu la sı dı!

- At ro pin! Həm də ikin ci bud ka-

te te ri, cəld! 

“Afə rin,  -  Per vu şin  bey nin dən 

ke çir di,  -  ça lı şır lar.  Am ma  bü tün 

bu vur nux ma nın xey ri yox du!”

Çe vik tibb ba cı sı tit rə yən əl lə ri-

lə Pal Sa nı ça nə sə ver di, son ra ge ri 

çə ki lib ağ rəng li di va ra söy kən di, 

göz lə ri ni  yum du.  Per vu şin  ma vi 

ka ğız  mas ka nın  kə nar la rın da  iki 

qa ra lə kə nin ya ran dığ nı sez di – qı-

zın kir pik lə ri nin tu şu ax mış dı. 

“Yə qin, mən onun bi rin ci xəs tə-

si yəm, - fi  kir ləş di. – He yif qız dan. 

İlk ölün mü na si bə ti lə təb rik elə yi-

rəm, əzi zim!

Per vu şin gül dü, ona elə gəl di ki, 

özü nün  xı rıl tı lı tə hər  sə si ni  eşi dir. 

Hey rə tin dən di kə lib ba la ca bo yu-

nu dü zəlt di, elə bu vaxt da Kse ni-

ya nı gör dü..

Kse ni ya  qon şu  ma sa nın  üzə rin-

də  uzan mış dı,  onun  ət ra fın da  da 

elə bu cür ta ma şa ge dir di. Per vu şin 

gör dü  ki,  qız  hə lə lik  gö zəl di,  onun 

gö zəl li yi nə nə “nə fəs alan”, ki sə cik-

li, mey mun sa yaq plas tik mas ka, nə 

kör pü cük sü mü yü nün al tın dan sal-

la nan ka te ter, nə al tın dan bir çən gə 

buğ da yı, pır pız sa çı nın çıx dı ğı na zik 

re zin li əzik ka ğız qal paq xə ləl gə ti rir. 

O bü tün ötən gü nü və ağ rı lı sev-

gi lə ri nin ço xil lik ta rix çə si ni xa tır la dı.

Ma şın şə hə rət ra fı şo sey lə şü tü yür, 

sa lon da kı sı xı cı sü kut şiş miş bey ni ni 

doğ ra yır dı.  Bir tə hər  söh bə tə  baş la-

maq  la zım  idi.  O  ra dio nu  işə  sal-

maq is tə di, am ma Ks yu Per vu şi nin 

əlin dən  ya pı şıb  sax la dı,  uzun  bar-

maq la rıy la  ov cu nu  sıx dı.  Yox,  bu 

də fə onun çı xıb get mə si nə im kan 

ver mə yə cək. Per vu şin asan lıq la 

əli ni  çə kib  xi las kar  sü kan dan 

ya pış dı.  O  iki  il  bu  qa dı na 

sev gi dən  bo ğu lur du,  iki 

də li sov il ke çir miş di! On-

da  ağ lı na  gə lər di mi  ki, 

qa dı nın  bir cə  tə ma sı 

on dan  öt rü  do zül-

məz  ola caq.  O  gö-

zu cu Ks yu ya nə zər 

sal dı, hiss elə di ki, 

bu  gö zəl,  sı ğal-

lı  si fə tin 

bü tün ciz gi lə ri nə nif rət elə yir. Bu nə 

vaxt baş ver di? Per vu şin bu na ca vab 

ve rə  bil mir di.  Sev di yi  adam  var dı, 

ta ma mi lə  yox  ol du,  in di  ya nın da kı 

otu ra caq da bir vaxt lar ar zu la dı ğı qə-

şəng, cəl be di ci ayaq la rı nı bir-bi ri nin 

üs tü nə aşır mış yad bir qa dın əy lə şib. 

- Ks yu, nə sə bir qə ra ra gəl mə li-

yik. Mən da ha bu cür ba car mı ram.

- La zım de yil, Mak sim. Hər şey 

ol du ğu ki mi qo y qal sın.

Cın dır dı  ki,  cın dır dı!  Bir  həf tə-

dən son ra qırx ya şı ta mam ola caq, 

am ma ye nə ira də siz Mak sim ka ki-

mi qa lıb. Da xi li sə si ona pı çıl da yır-

dı: “Hə, gəl ona de ki, sə nə nif rət 

elə yi rəm,  ya taq da  bir gə  uzan ma-

ğa  məc bur  olan da  iy rən mə mə yə 

ça lı şı ram!” Am ma di gər meh ri ban 

gur  səs  bi rin ci yə  ca vab  ve rir di:

”Qa dın lar la be lə rəf tar elə mək ol-

maz. O, pis heç bir hə rə kət elə mə-

yib.  Sa də cə,  sən  so yu yub san,  bu-

nun gü nah ka rı o de yil”.

Am ma 

bi rin ci 

pı çıl da yan 

“Onun, onun gü na hı dı, qa dın hə-

mi şə gü nah kar dı”, de yir di.

Per vuş kin ma şı nı kəs kin su rət lə 

dön dər di,  Kse ni ya  qor xuy la  ona 

bax dı.

- Eh ti yat lı ol, əzi zim, aşa bi lə rik.

Aş maq?  Gül mə li di...  Bü tün  hə-

ya tı  alt-üst  olub.  O  özü nə  Ks yu-

dan ar tıq nif rət elə yir di, zəifl  i yi nə, 

bir də fə lik hər şe yə nöq tə qo ya bil-

mə mə yi nə gö rə nif rət elə yir di. 

Per vu şin  Ks yu nu  iki  də fə  atıb 

get mək  is tə miş di.  Bi rin ci  də fə  qız 

onun  qa yı dı şı na  ağ la mış dı.  Mak-

sim  on da  fi  kir ləş miş di:  ay  ax maq, 

sə nə da ha nə la zım dı, gö zəl-göy çək 

qız dı, sə ni se vir, sən siz ya şa ya bil-

mir. Bu “sən siz ya şa ya bil mə mə yi” 

o ikin ci də fə çı xıb ge dən də lap də-

qiq  hiss  elə miş di.  Ksyu  çox lu  həb 

iç miş di,  onu  zor la  hə ya ta  qay tar-

mış dı lar.  Şüb hə siz,  Per vu şin  qə ra-

rı nı də yiş di. Bəs in di ne cə ola caq?

Dost la rı  on la rı  ka bab  qo naq lı-

ğı na göz lə yir di lər, şə hə rət ra fı evə 

çat maq  üçün  hə lə  iyir mi  də qi qə 

yol get mə liy di lər. Ma şı nın pən cə-

rə si nin o tə rə fi n də sa rı-qır mı zı pa-

yız  rən gi nə  bü rün müş,  bir  az dan 

hər  şe yin  ötüb-ke çə cə yi ni  xa tır-

la dan  me şə  gö rü nüb  yox  olur du. 

Per vu şin  fi  kir ləş di  ki,  bey nin də 

fır la dı lan ki no lent də ölüm ob raz-

la rı şüb hə li də rə cə də tez-tez pey-

da ol ma ğa baş la yıb.

Ks yu nə sə da nı şır dı. O bu nu çox-

dan ar xa plan ki mi qə bul elə miş di, 

bu gün sə bey nin dən ke çir di: bu qa-

dı nı be lə də rin dən nə yə gö rə sev-

mək olar axı? Ca vab da tap ma dı.

O söh bə tin so nu nu ax şa ma, ar-

va dı nın  adə ti  üz rə  onun  əl lə ri ni 

zə hər li ilan ki mi özün dən ara la yıb 

ba şı nı  çiy ni nə  qo ya ca ğı  və  bü tün 

ax şam  ər zin də  ilk  də fə  su sa ca ğı 

vax ta  sax la yır dı.  Get dik lə ri  evin 

sa hi bə si Ks yu nun ya xın rə fi  qə siy-

di, üs tə lik, onun ərin dən o qə dər də 

xo şu gəl mə di yin dən şüb hə lə nir di. 

Ks yu ya de mək is tə di yi nin ha mı sı-

nı de yə cək, – hətt  a əmə li nin uğur-

lu ol ma sı, onun dər hal qa ra-qış qı-

rıq  sal ma ma sı,  sö zü nü  bi tir mə yə 

im kan ver mə si üçün cib dəf tər çə-

sin də  söy lə yə cək lə ri nin  mət ni ni 

bir  ne çə  də fə  ya zıb-poz muş du.

Həm  də  ar va dı nın  rə fi  qə si nə  bö-

yük ümid lər bəs lə yir di, o, təs kin-

lik  ve rə cək,  əri nə  nif rət  bəs lə di-

yin dən  ge cə nin  qa lan  his sə si ni 

Ks yu  ilə  xi la se di ci  söh bət  apa ra-

caq:  qoy  al çaq  ha ra  ge dir  get sin, 

be lə da ha yax şı dı, qoy rədd ol sun.

Ks yu şo se nin ge ri qa çan şə ri di nə 

ba xır, ta nış lıq la rı nın ilk həf tə sin də 

onun ba ğış la dı ğı sa də me dal yo nu 

oy na dır dı:   bir  par ça  kəh rə ba dan 

iba rət olan me dal yo nun şəff  af qı-

zı lı  də rin lik li yin də  ba la ca  qa ra 

mil çək  do nub  qal mış dı.  Per vu şin 

özü nü  bir  vaxt lar  Al lah  say dı ğı 

qa dı nın can alan, sü rüş kən sev gi-

si nin  məh ve di ci  qat ra nın da  ba tıb 

qal mış  hə min  sə feh  hə şə rat  ki-

mi  hiss  elə yir di.  O  ey ni lə  hə min 

bəd bəxt  mil çək  ki mi  cay naq la rı-

nın və bə də ni nin hə rə kət siz li yi ni, 

do nuq lu ğu nu,  özü nün  azad lı ğa 

çıx maq  cəh din də  güc süz lü yü nü 

du yur du. 

“O mə ni bu rax ma ya caq, bu rax-

ma ya caq”, - söz lə ri gic gah la rın da 

zoq qul da yır dı.  Qə fi l dən  qol la rı 

güc dən  düş dü,  bar maq la rı  qu ru-

yub  tax ta ya  dön dü,  Kse ni ya nın 

qu laq ba tı rı cı qış qır tı sı al tın da, elə 

bil ya va şı dıl mış sü rət lə qa baq şü-

şə yə  ya xın la şan  yol  kə na rın da kı 

fə nə rin  be ton  di rə yi ni  gör dü,  sa-

ni yə nin yüz də bi ri nin ne cə ya vaş 

öt dü yü nə  təəc cüb lən di:  bu dur, 

be ton  di rək  onu,  ki çi cik  hə şə ra tı 

ud du, əbə di ola raq özü nün rəng-

bə rəng qat ra nı na bü rü dü, düş mən 

mü hit dən  təc rid  elə di,  çox dan 

göz lə ni lən  ra hat lı ğı  və  sa kit li yi 

gə tir di. 

Per vu şin  nə-

zər lə ri ni  qon şu  ma-

sa da kı  bə də nə  zil lə miş-

di,  qə fi l dən  ey ni lə  özü  ki mi 

sıs qa,  iri  da ban la rıy la  ya nın da 

bü zü şüb  otur muş  Kse ni-

ya nın  ozü nü  gör dü.  O, 

gö zü nü  çək mə dən  öz  ağ, 

na zik  boy nu na,  reani ma-

tor la rın  mü da xi lə sin dən 

içə ri sin də  hə şə rat  olan 

kəh rə ba 

me dal yo nun 

atı lıb-düş dü yü  ye rə  ba-

xır dı.  Ba ğı  me tal dan-

dı,  me ta lı-fi  la nı  yox du,

hə kim lər 

onu 

çı-

xar ma ğa  vaxt  sərf 

elə mə di lər, 

on luq 

vaxt la rı 

yox du.

Ada ma  elə  gə lir di  ki,  o  heç  kə si 

gör mür,  yal nız  san ki  qo xu la ya-

qo xu la ya  bur nu nu  o  tə rəf-bu  tə-

rə fə hər lə yir .

Pal Sa nıç mo ni tor da kı düz ya şıl 

xətt  ə  ba xa-ba xa  və  ci ha zın  iy rənc 

fı şıl tı sı na  qu laq  asa-asa  yor ğun 

hal da  ka ğız  mas ka sı nı  çı xar dı. 

“De yə sən, vəs sa lam. Çat ma dıq”.

Per vu şin  çi yin lə ri ni  çə kib  nə fə-

si ni dər di: Hə, no lar.

Ks yu nun  üzə rin də  vur nux ma 

da vam  elə yir di.  Kök  hə kim  qa-

dın tibb ba cı la rı nı qo vur, tə lə sik 

hal da  Per vu şi nə  ay dın  ol ma-

yan  gös tə riş lər  ve rir di.  O,  hə ki-

min mo ni to ru na bax dı. Züm rüd 

rəng li xətt  gah dü zə lir, gah don-

qar la nır dı.  “O  hə lə  hə ya ta  qa yı-

da bi lər”.

Am ma  onun  si fə ti nə,  ma sa nın 

üs tün də  öz  bə də ni nə  ta ma mi lə 

eti na sız  hal da,  yır ğa la na-yır ğa la-

na  otu ruş  tər zi nə  ba xıb  qə fi l dən 

dəh şət lə  dərk  elə di:  ar va dı  “ora” 

qa yıt ma ya caq,  ömür lük  onun la 

ola caq. Ömür lük...

Yox!!!  Yox!!!  Bir cə  bu  ol ma sın! 

O,  sev mə di yi  qır- saq qız  məx luq-

la  ya na şı  cə hən nəm də  ya şa mış dı, 

am ma əbə di ya na şı ol maq cə hən-

nəm dən də pis di!

-  Get  gö rək,  Ks yu xa!  –  Per vu şin 

onun qu la ğı na qış qır dı. – Ge ri qa yıt!

Ar va dı uzan mış si fə ti ni ona çe-

vir di,  mə na sız-mə na sız  bax dı, 

am ma Per vu şin qa dı nın onu ba şa 

düş dü yü nə əmin de yil di.

- Tez ol, Ks yu! On la rın sə ni xi las 

elə mə lə ri üçün iki də qi qə lə ri qa lıb.

-  Əzi zim,  -  ar va dı  öl gün  hal da 

xır da ca  əl lə ri ni  ona  uzat dı,  mən 

sə ni atıb get mə rəm, Mak si mim! 

Per vu şin  ye rin dən  dik  atıl dı, 

onun  çi yin lə rin dən  ya pı şıb  sil kə-

lə mə yə ça lış dı, am ma ovuc la rı qa-

dı nın  bə də nin dən  ke çib  ge dir di. 

Ks yu  ona  gü lüm sü nür,  qu caq la-

ma ğa  ça lı şır,  am ma  onun  qol la rı 

da sü rü şür dü. Onun mo ni to ru fı-

şıl da yır, düz üfü qi xətt  gös tə rir di.

Vəs sa lam.  On lar  in di  əbə di  bir 

yer də di lər! Bu fi  kir, elə bil iti iy nə 

ki mi  Per vu şi nin  “mən”inə  san cıl-

dı,  qız ğın  ma ye  ki mi  gö zə gö rün-

məz  da mar la rıy la  axıb  bey ni ni 

part lat dı. “Mən özü mə and iç miş-

dim ki, heç za man ay rıl ma ya ca ğıq. 

H-Ə-M-İ-Ş-Ə-L-İ-K!”  Ks yu  ma sa-

nın kə na rın da bar maq la rı nın ucun-

da elə özü nün öl gün, ağ qıç la rı nın 

üs tün dən o tə rəf-bu tə rə fə atı la-atı-

la rəqs elə yir, həd dən ar tıq xoş bəxt 

gö rü nür dü. Tibb ba cı la rı onun bə-

də nin dən ka te ter lə ri çı xa rır dı lar.

Per vu şin yum ruq ki mi sı xı lıb, na-

mə lum bir şe yin qa tı ma ye si nə çev-

ri lib, elə bil ten nis to pu ki mi qo lay la-

nıb öz kəl lə si nə dəy di, or da qəd di ni 

dü zəlt di, da mar la rıy la ax dı, öz ürə-

yi ni ey ni lə ye rə düş müş boks çu hə-

də fi   sa yaq  ayaq la rıy la  tə pik lə mə yə 

baş la dı.  “Hə mi şə lik!  Hə mi şə lik  ay-

rı lı rıq!”  –  Onun  bey ni nin  qa ran lıq 

bir kün cün də dö yü nür dü və bu dö-

yün tü ya vaş-ya vaş so yu yan bə də ni-

nə ya yı lır dı. Per vu şi nin mo ni to run-

da kı xətt  tit rə yib şa hə qalx dı. 

- Lə nət şey ta na! – Qu la ğı nın lap 

ya xın lı ğın da hə ki min var sə si gu-

rul da dı. – Sağ dı! Qız lar, iş lə yi rik!

Qız lar  işə  baş la dı lar.  O,  ürə yi nin 

ne cə pe şə kar ca sı na iş lə dil di yi ni duy-

du,  dər man la rın  kəs kin  qo xu su nu, 

don muş si nə sin də ci haz la rın so yuq-

lu ğu nu hiss elə di. Per vu şin hə lə öz 

bey ni nin bir kün cün də qa lıb ye ni dən 

öl müş Ks yu nun uzan dı ğı ye rə bax dı. 

Onun  xır da ca  ey bə cər  var lı ğı  gö zəl 

bə də ni nin  üzə rin də  uçur du.  O  pə-

ri ki mi bağ lı il lü mi na to run lyu ku na 

çır pı lıb çı xış yo lu ax ta rır dı. Ks yu bü-

tün gü cü nü onu, sağ, na şü kür ada mı 

tu tub sax la ma ğa, öz möv cud lu ğuy la 

hə ya tı nı  zə hər lə mə yə  sərf  elə miş di. 

Onun  cə sə di ni  ci haz la rın  bo ru cuq-

la rın dan ayır dı lar, ba la ca me dal yon 

yır ğa la nan ma say la dər man dam cı-

la da nın də mir bo ru su ara sın da qa lıb 

xır çıl da dı, bir his sə si sı nıb güc lə eşi-

di lən səs lə, pa rıl da yan ka fel dö şə mə-

yə  də yib  cin gil də di.  Hə min  ki çi cik 

par ça da  Nuh  əy ya mın dan  qal mış 

mil çək lə kə ki mi qa ra lır dı.

-  Əl vi da,  dos tum.  Nə ha yət,  bu 

gün ay rıl dıq.

...Am ma  Per vu şin  şüuru nu  iti-

rən  mə qam da  qə fi l dən  onun  tə-

bəs sü mü nü ay dın ca gör dü.

-  Gö rü şə nə dək,  sev gi lim.  Mən 

göz lə mə yi ba ca rı ram.

Tərcümə edən:

Nəriman ƏBDÜLRƏHMANLI

Svet la na ALEK SEYEVİÇ

S

vet la na  Alek siyeviç  (1948)  Uk ray-

na da,  be lo rus-uk ray na  ailə sin də 

dün ya ya gə lib, Be lo rus da ya şa yıb, 

son ra lar be lo rus ədə biy ya tı nın ta-

nın mış si ma la rın dan bi ri nə çev ri lib.

 O gənc li yin də özü nü bir çox pe şə lər də sı-

na yıb,  jur na lis ti ka  ilə  cid di  məş ğul  olub, 

son ra isə pe şə kar ya zı çı ki mi ta nı nıb. “Mü-

ha ri bə qa dın işi de yil” (1985), “Sink oğ lan-

lar”  (1989),  “Ölüm lə  sar sı lan lar”  (1993), 

“Çer no bıl duası” (1997), “Son şa hid lər. Uşaq sə si üçün so lo” 

(2004), “Se kond hend vax tı” (2013) ki tab la rı nın müəl li fi dir. O 

N.Ost rovs ki, K.Fe din, K.Tu xols ki, Her der, Re mark, R.Ka pu şins-

ki, “Zə fər”, Leyp siq Ki tab Yar mar ka sı nın, Al man Ki tab Ti ca rət-

çi lə ri nin sülh mü ka fat la rı na və s. la yiq gö rü lüb.

Bə dii-sə nəd li nəs rin par laq us ta sı olan, 2000-ci il dən Av ro-

pa da  ya şa yan  S.Alek siyeviç  2013-2014-cü  il lər də  Ədə biy yat 

üz rə No bel mü ka fa tı na na mi zəd olub.

Dünən  layiq  görüldüyü  Nobel  mükafatı  ona  “Zəmanəmizdə 

əzab və mərdlik abidəsi olan çoxsəsli əsərlərinə görə” verilib.

Ya zı çı nın  oxu cu la ra  təq dim  et di yi miz  bu  he ka yəsi  2014-cü 

il də “Russ kiy Stil” (Al ma ni ya) mü sa bi qə sin də nəsr no mi na si-

ya sı nın qa li bi se çi lib.

Kəhrəbadakı milçək

(hekayə)

---