Chakana savdoda tovar muomalalarining hisobi va auditi
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3-bob bo`yicha xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo`lsam chakana savdo bilan shug’ullanuvchi sub’ektlarning faoliyati, ularning moliyaviy natijalari bir qancha omillarga bog’liq. Shu jumladan sotish bilan bog’liq xarajatlarga. Sotish xarajatlari qabul qilingan me’yoriy xujjatlarga asosan davr xarajatlarini tashkil qiladi. Sotish xarajatlari auditning muhim ob’ekti bo’lib yakuniy moliyaviy natijalarga katta ta’sir qiladi. Asosiy faoliyatning natijaviyligi korxona faoliyatining asosini tashkil qiladi. Shuning uchun sotishdan olingan daromadlar, foyda doimiy ravishda nazoratga olinishi kerak, uzluksiz audit qilib turish kerak. 64 Shunday qilib, sotish xarajatlari auditni tashkil etish sotish bilan bog’liq ayrim xarajatlarni taqsimlash tartibini ishlab chiqish va uning auditini tashkil etish, xarajatlarni asoslangan holda nazorat qilish imkonini beradi. 65 XULOSA VA TAKLIFLAR Chakana savdo korxonalarida buxgalteriya hisobi va auditni me’yoriy hujjatlar asosida tashkil etishni takomillashtirish borasida berilgan ilmiy tavsiya va takliflarni quyidagicha umumlashtirish mumkin: Bitiruv malakaviy ishimda iqtisodiyotning modernizatsiyalash sharoitida respublikamiz iqtisodiyotida chakana savdo korxonalarining ahamiyati, ularni tashkil qilish va rivojlantirish zarurati oshib bormoqda. Chakana savdo korxonasida tovar operatsiyalari va muomala xarajatlarini hisobda to’g’ri aks ettirish uchun muayyan shart-sharoitlarini hamda amaldagi me’yoriy hujjatlar qoidalarini aks ettiruvchi hisob siyosati shakllantirishni talab etadi. Tovar-moddiy boyliklarning saqlanish joylarida ombor hisobini belgilangan usul va shakllarda, shuningdek hisob registrlari hisoblangan kitob, kartochka yoki qaydnomalarni o’z vaqtida va to’g’ri yuritilishini ta’minlash. Chakana savdo korxonalarida xaridorlar bilan bo’ladigan muomala xarajatlari xisobini takomillashgan «BEM-Buxgalterga Elektron Madad» dasturidan foydalanish maqsadga muvofiq deb o’ylayman. Chakana savdo korxonalarida muomala xarajatlari hisobini tashkil etishda xorijiy davlatlar tajribasidan foydalanish o’rinlidir. Bitiruv malakaviy ishimda chakana savdo korxonalarida auditni tashkil qilishning ahamiyati ochib berilgan. Taqiqot ishida ko’rilgan masalalar va takliflar o’rganilayotgan mavzuni yanada chuqurroq o’rganishni va takomillashtirishni taqozo etadi. Uylaymizki bu taklif va mulohozalar filialda muomala harajatlari hisobini takomillashtirishda muhim manba hisoblanadi. Ilmiy ishda chakana savdo korxonalarida muomala xarajatlari hisobini auditorlik tekshiruvlaridan o’tkazish bo’yicha reja va dastur ishlab chiqilgan hamda auditorlik xulosalari namunalari keltirilgan. Bular yordamida auditorlik tashkiloti tomonidan korxonani rivojlanishi uchun to’g’ri xulosalar beriladi deb ishonaman. 66 Respublikamiz hududida ixtisoslashtirilgan meva-sabzavot do’konlarida, oziq-ovqat do’konlarining bo’limlari va sektsiyalarida, shuningdek mulkchilikning barcha shakllaridagi pavilonlarda yangi uzilgan sabzavot, ho’l meva, uzum, rezavor meva, subtropik o’simliklar, yong’oqmevalar, poliz mahsulotlari, qo’ziqorin, yovvoyi holda o’suvchi mevalar, kartoshka va ularni qayta ishlashdan olingan mahsulotlar (keyingi o’rinlarda matnda «meva-sabzavot tovarlari» deb yuritiladi)ni chakana sotish sohasidagi asosiy talablarni belgilab olish kerakligini alohida ta’kitlash lozim. Savdo-tijorat korxonalarida buxgalteriya hisobi va auditni xalqaro standartlar asosida tashkil etishni takomillashtirish borasida berilgan ilmiy tavsiya va takliflarni qo’yidagicha umumlashtirish mumkin: 1. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida respublikamiz iqtisodiyotini savdo korxonalarining ahamiyati, ularni tashkil qilish va rivojlantirish zaruriyatiga asoslangan. Unda savdo va tijorat korxonalarining umumiy hamda farqli jihatlari iqtisodchi olimlar fikrlari asosida ifodalab ko’rsatilgan. 2. Savdo korxonalarida dastlabki va yig’ma hujjatlarni takomillashtirish, tovarlarning kirimi va chiqimi, jo’natish va sotish muomilalarini hisobga olishni auditini, tovarlar inventarizatsiya natijalarini to’g’ri rasmiylashtirish imkonini beradigan hujjatlarni takomillashtirish borasida tavsiyalar ishlab chiqish. 3. Savdo korxonalari tovar boyliklarining auditning xalqaro va milliy standartlar asosida takomillashtirish yo’nalishlari atroflicha tadbiq etilgan. Jumladan; unda savdo korxonalarida tovarlarni shartnomalari asosida sotish hisobini mukammallashtirish borasida muhim takliflar berilgan. 4. Hozirgi kunda savdo korxonalari amaliyotida sotilgan tovarlari bilan ularga tegishli soliqlar va to’lovlar, sotilmagan tovarlarga soliq to’lashni, tovarlarni rastalarga turib qolishi, sifatini buzilishi va yakuniy moliyaviy natijasi kamaytirib ko’rsatilyotganligini ta’kidlash lozim va audit sohasida tekshirilishini yaxshilash. 5. Savdo korxanalari savdosi auditini xalqaro standartlarga asoslangan schyotlar rejasi bo’yicha yuritish tartibi ishlab chiqilgan hamda sotish xarajatlarini hisobga olish bo’yicha muhim tavsiyalar aytib o’tilgan. Masalan: savdo 67 korxonalari faoliyati uchun ishchi schyotlar rejasi taklif etilgan. 21-sonli buxgalteriya hisobi milliy standarti tarkibida 3010-“Savdo ustamasi” 3020-“Savdo chegirmasi” kabi schyotlarni ochish hamda ularga aloqa schyotlari taklmf qilingan. 6. Savdo korxanalari auditini tashkil qilishning ahamiyati ochib berilgan. Shuningdek savdoda audit o’tkazishda audit rejasi va audit dasturining namunaviy shakli tavsiya etilgan. 7. Savdoda auditorlik tekshiruvi bo’yicha muhim nazariy-amaliy takliflar keltirilgan. Jumladan; savdo korxonalarida nobudgarchiliklar, kamomadlar va yo’qotishlarni hujjatlashtirish, ularga oid muomilalarni buxgalteriya schyotlarida aks ettirish va audit qilishda uslubiy ko’rsatmalar berilgan. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, savdo korxonasida auditorlik tekshiruvlarining o’z vaqtida o’tkazib turilishi savdo tashkilotlarning befoyda, ortiqcha xarajatlarni qisqartirishi hamda mamlakat doirasida ishlab chiqarilgan mahsulotlarni aholiga tez va sifatli ravishda etkazish, ma’lum qonun-qoidalar va me’yoriy xujjatlar asosida yuqori foyda olib ishlashini ta’minlaydi. |