Generativ va vegetativ hujayralarning hosil bo‘lishi.
Bir
yadroli chang
donasining bo‘linishi mitoz usulida amalga oshadi (2-rasm. s-щ; 4,a). Bo‘linish
urchuqlari metafazada, chang donasini po‘stiga nisbatan ko‘ndalang holda
joylashadi. Bo‘linish urchug‘ining bir tomoni chang donasining po‘sti
yaqinida,
ikkkinchi tomoni sitoplazma yuzasiga yaqin, vakuola yonida joylashadi. Bo‘linish
urchug‘ining po‘stiga yaqin ko‘ndalang joylashganligi tufayli hujayrani ikkiga
bo‘ladigan yassilik bitta hujayra uchun sitoplazmaning oz qismini, sitoplazmaning
qolgan qismi ikkinchi boshqa hujayrani hosil qiladi (4-rasm.b-g). Buning natijasida
bir yadroli chang donasi teng qismlarga bo‘linmaganligidan turlicha kattalikdagi
ikkita hujayra hosil bo‘ladi. Kichkina hujayra
generativ yoki spermatogen, katta
hujayra esa vegetativ yoki sifonogen deb ataladi
Generativ hujayraning po‘sti hosil bo‘lishi bilan unda kalloza to‘plana
boshlaydi. Bu jarayonda hujayrani chang donasidagi holati qat’iy belgilanadi.
Generativ hujayraning po‘stida kalloz qisqa vaqt 12 soat mobaynida hosil bo‘ladi.
Bu davrda generativ hujayra yumshoqlana boshlaydi, chang donasining po‘stidan
ajaraladi, shundan so‘ng kalloza yo‘qoladi. Bu vaqtda generativ hujayraning po‘sti
vegetativ hujayraning asl po‘stidan ajraladi
Chang donasini po‘stidan
ajralgan generativ hujayra, uning o‘rtasiga o‘ta
boshlaydi. Uning harakati davomida yumaloq ko‘rinishdan, dastlab oval, keyin
cho‘ziq ko‘rinishga ega bo‘ladi. Generativ hujayraning harakati va uni cho‘ziq
shaklga kelishi mikronaylar vositasida ro‘y beradi.
Generativ hujayrani chang
donasini devoridan ajralishida mikronaylar uning po‘sti yaqinida zichlashadi, bir
biriga parallel holda generativ hujayrani o‘qiga nisbatan har tomonidan o‘raydi.
Chang donasi hosil bo‘lishining dastlabki davrida vegetativ va generativ
yadrolar o‘zaro kam farq qiladi, ular yumaloq,
Felgen reaksiyasini faol, namoyon
qiladi Interfazaning boshlanish davrlarida vegetativ va generativ yadrolarda
xromatin ingichka uzun tolalar ko‘rinishida bo‘ladi. Chang donasi rivojlanib
borgan sari yadroning tuzilmalari o‘zgarib, o‘zaro farqlanadigan holga keladi .
Generativ hujayra chang donasini o‘rtasiga surilishi
davrida yadrodagi xromatin
tig‘izlashadi. Yadroni o‘lchami kichiklashadi va u yo‘qola boshlaydi. Vegetativ
yadrodagi o‘zgarishlar aksincha, xromatinni siyraklanishi bilan sodir bo‘ladi.
Vegetativ yadro aniq shaklini yo‘qotadi, xromatin
iplar dekondensatsiyalanib,
yadrocha yo‘qoladi. Chang donalarining rivojlanishi tamaki, liliya, piyoz,
tradeskansiya kabi ayrim o‘simliklarda vegetativ va generativ hujayrani hosil
bo‘lishi bilan tugaydi.