Cherviyakli tishli uzatmalar turlari, ishlatilish sohalari, afzallik va kamchiliklari

v1≥(10,5+z2)m
v1≥(10,5+z2)m
-0.5	v1≥(8+0,006z2)m	v1≥(9,5+0,009z2)m
0	v1≥(11+0,006z2)m	v1≥(12,5+0,009z2)m
+0.5	v1≥(11+0,01z2)m	v1≥(12,5+0,1z2)m
+1.0	v1≥(12+0,1z2)m	v1≥(13,0+0,1z2)m

Ilova: Freza yordamida kesilgan cherveyaklar uchun m>11mm bo`lganda v<sub>1</sub> qiymati 25mmga, m=10-16mm bo`lganda v₁ni 35….40mmga oshiradi.
Chervyakli g`ildirakni asosiy geo`letrik o`lchamlaridan biri tish bo`luvchi aylanasining diametri d₂=mz₂ bunda; z₂-chervyakli g`ildirak tishlar soni. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun z<sub>2min</sub>=26-28. Asosan z<sub>2</sub>=32-63 olinadi, lekin z<sub>2</sub><80 bo`lishi kerak z₂ ni qiymati oshishi bilan chervyakli g`ildirak diametri kattalashadi, tayanchlar o`rtasidagi masofa oshadi, bu esa chervyakni deformasiyasini oshirish mumkin.
G`ildirak tishlarini balandligi oyoqchasini va kallagini balandligi h_a2=m; h_f2=1,2m.

6 -rasm
Chervyakli g`ildirak tashqi va tish osti diametrlar:
d<sub>a2</sub>=d<sub>2</sub>+2h<sub>a2</sub>=d<sub>2</sub>+2m d<sub>f2</sub>=d<sub>2</sub>-2h<sub>f2</sub>=d<sub>2</sub>-2.4m
eng katta tashqi dio`letr
dat2≤da2+
G`ildirak eni
z<sub>1</sub>=1, z<sub>1</sub>=2 bo`lganda v₂≤0.75d_a1
z₁=4 bo`lganda v<sub>2</sub>≤0.67d<sub>a1</sub>
Chervyakli g`ildirakni qamrov burchagi 2δ;

O`qlararo masofa

Standart yopiq uzatmalar uchun a ning qiymat mm, xisobida; 40,50,63,80,100,125,160,200,250,315,400,500.
Nostandart yopiq uzatmalar uchun o`qlararo masofa qiymatni R_a40 qatordan olish mumkin.
Ilashish modulining taxminiy qiymatni formula yordamida aniqlash mumkin. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun q/z₂=0,12….0,14, bundan

Aniqlangan modul qiymatni standart bo`yicha yaxlitlab olinadi.
Aniqlangan a<sub>m</sub>ning qiymatni standart qatorga yoki R<sub>a</sub>40 qatorga keltirish uchun siljitish koeffisiyenti ishlatiladi, bunda o`qlararo masofani butun son bo`lishi ta’minlanadi.
Siljitish koeffisiyenti chervyak uchun ishlatilmasdan, faqat chervyakli g`ildiraklar uchun ishlatiladi. Bunda o`qlararo masofa qiymati aniqlangach, siljish koeffisiyenti
X= /m-0,5(q+z )
=0,5(q+z +2x).

Siljish koeffisiyenti ishlatilganda g`ildirak diametri quyidagicha aniqlanadi:
d =d +2m+2xm d =d -2,4m+2xm.
G`ildirakning qolgan o`lchamlari o`zgarmaydi. G`ildirak tishlarining kesishish jarayenida tish osti kesilmasligi hamda tish uchi uchqur bo`lmasligi uchun siljish koeffisiyentining qiimati x=0,7 bo`lishi kerak (kamdan-kam 1,0.)
Uzatmada a<sub>ω</sub>m,q qiymatlari berilgan bo`lsa (3) formula yordamida siljish koeffisiyent x ni qiymatlarni o`zgartirib z<sub>2</sub> va u ning xar xil qiymatlarni olish mumkin. Natijada bitta korpusda xar xil uzatish sonlarini olish mumkin.
Uzatish soni, u. Uzatmada chervyak o`z o`q atrofida bir marta aylanganda, chervyakli g`ildirak kirimlar soni z₁ ga bo`raladi. Chervyakli g`ildirak o`z o`q atrofida tuliq bir marta aylanishi uchun chervyak z_2/z₁ marta aylanishi shart, shuning uchun

Bunda z₁ tishli uzatmalardagi yetaklovchi tishli g`ildirakdek olinmoqda. Lekin z<sub>1</sub>=1;2;4 bo`lganligi uchun, bir pog`ona uzatmada uzatish soni u ni qiymati nisbatan katta bo`lishi mumkin. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun uzatish sonini standart qiymatlari u: 8; 10; 12.5; 16;20; 25; 28; 31.5; 40; 50; 63; 80. Uzatishlar uchun u≥63 olish tavsiya etilmaydi, chunki bunda uzatmaning f.i.k keskin ravishda kamayadi. Knematik uzatmalar uchun u≥300 olish mumkin.
Uzatmada uzatish soni u chervyak kirim soni z₁ chervyakli g`ildirak tishlar soni z<sub>2</sub>, xamda q koeffisiyent o`rtasidagi bog`lanish jadvalda berilgan
7-jadval

u	z1	z2	q
8	4	32	8
10		40	10
12,5		50	12,5
16	2	32	8
20		40	10
25		50	12,5
31,5	1	32	8
40		40	10
50		50	12,5
63		63	16

Chervyakli uzatmalarni mexanikasi. Chervyakli uzatmalarda harakat chervyak o`ramlarining chervyakli g`ildirak tishlari bo`yicha vintli juftdek sirpanish natijasida amalga oshadi, bunda v ,v aylanma tezliklarning yo`nalishi orasidagi burchak 90 bo`ladi. Sirpanish tezligi v chervyakning vint chizig`iga urinma ravishda yo`nalgan bo`ladi. Uning qiymatini chervyakli va g`ildirak aylanma tezliklarining qiymatlaridan foydalanib aniqlash mumkin.

bunda v ,v -chervyak va g`ildirakning aylanma tezligi, m/c;
d ,d -chervyak va g`ildirakning tish bo`luvchisining aylanasi, mm;
v -sirpanish tezligi, m/s;
γ-chervyak o`ramining ko`tarilish burchagi.

G’ildirak
tishi

Chervyak o’rami

7 -rasm.
Sirpanish tezligini oshishi bilan yeyilish oshadi, F.I.K pasayadi, uzatmani moylash qiyinlashadi, bunda γ ning oshishi bilan v_s qiymati xam oshadi, shuning uchun γ ning qiymati chegaralangan γ<30⁰.
Uzatmani loyhalashda sirpanish tezligining taxminiy qiymatini quyidagicha aniqlash mumkin:
v  m/c
bunda n -chervyakning aylanish soni, min ;
T -chervyakning g`ildirak validagi burovchi mo`lenti, N.m.