Chirchiq davlat pedagogika universiteti

Izohli o‘qish quyidagi tamoyillarga to‘liq amal qilingandagina muvaffaqiyatli bo‘ladi:
1. O‘qishni hayot bilan bog'liq holda tashkil etish.
2. O‘qishning ongli va ta’sirchan bo‘lishi uchun o‘quvchilarning hayotiy tajribalariga, taassurotlariga asoslanish.
3. O‘qishni ko‘rgazmali tashkil qilish, tabiatga, tarixiy joylarga ekskursiyalar uyushtirish, hayvonot olami va o‘sim liklar dunyosini kuzatish, rasmlar, jadvallar, predm etlar bilan tanishtirish hamda matnni o‘quvchining ifodali o‘qishi tarzida olib borish.
Boshlang'ich sinf o‘qish darslarida asosan she’rlar, masallar, ertaklar, hikoyalar, afsonalar, maqol va topishmoqlar, ilmiy-ommabop asarlar o‘qib o‘rganiladi. Tabiiyki, ularning har biri o‘ziga xos shakl, uslub va mazmunda yaratiladi. Shuning uchun ham har bir janrga mansub asarlarni o‘ziga xos usulda o‘qib o‘rganish taqozo qilinadi.
Badiiy asarni izohli o‘qishga yaqin bo‘lgan m etodlardan biri ijodiy o‘qishda Atoqli metodist olim N. I. Kudryashov ijodiy o‘qish metodi tarkibiga quyidagi ish usullarini kiritadi:
a) o‘qituvchlarning badiiy matnni sharhlab o‘qishi ham da o‘quvchilarning asarni to‘g'ri va imkon qadar yanada chuqurroq, emotsional idrok etishlarini ta ’minlash maqsadini ko‘zda tutuvchi so‘zi;
b) o‘qilgan asardan o‘quvchilarning bevosita olgan taassurotlarini chuqurlashtirish maqsadiga ega bo‘lgan va ularning diqqatini matnning muhim g'oyaviy va badiiy xususiyatlari sari yo‘naltiradigan suhbat uyushtirish yoki o‘qilgan asardan kelib chiqadigan badiiy, axloqiy, ijtimoiy-siyosiy muammoning qo‘yilishi;
d) o‘qituvchining asar o‘qilganidan keyin o‘quvchilarning asarni
tadqiq etish jarayonida tug'ilgan badiiy kechinmalarini faollashtirish maqsadini ko‘zda tutuvchi so‘zi.
Ko‘rinadiki, ijodiy o‘qish izohli o‘qishdan farqli o‘laroq, to‘g'ridan to‘g'ri matn mohiyatini ochishga ijodiy yondashishni taqozo etadi. Masalan, 4-sinfda A. Oripovning „Dehqonbobo va o‘n uch bolakay qissasi" asarini ijodiy o‘qish metodi asosida o‘rganish jarayonida matn mazmuni va shoir g'oyaviy niyatidan kelib chiqib Vatanimiz hududlaridagi aholining yashash tarzi bilan bog'liq milliy xususiyatlar haqida ham atroflicha tushuncha beriladi. 2-sinfda ,,O‘tinchi yigit", 3-sinfda O‘tkir Hoshimovning „Xazonchinak", 4-sinfda S. Anorboyevning „Qo‘rqoq" asarlarini ham ijodiy o‘qish metodi asosida o‘qitish ijobiy samaralar beradi.