Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
Ioannes (Yuannis) Komnenos (1118-1143)’un desteği sayesinde Melik Arap’ı Kastamonu bölgesinden uzaklaştırmıştır (1126). İmparator ise 1130 yılında Kastamonu kalesini ele geçirmiştir. Ancak Dânişmendli Emir Gazi, burasını 1133 yılında tekrar Türk hâkimiyetine sokmuştur. Buna rağmen imparator, Kastamonu bölgesinden vaz geçmemiş ve kaleyi 1134 yılında bir kez daha almıştır. Bu şekilde Kastamonu 1130’lu yıllarda Bizans ile Türkler arasında birkaç defa el değiştirmiş ve bölgede çok kanlı muharebeler vuku bulmuştur. Sultan I. Mesud, 1141 yılı sonrasında Kastamonu havalisinde Dânişmendli egemenliğine son vermiş ve ölümünden az önce (1155), oğullarından Melik Şahinşah’ı Ankara’dan Kastamonu’ya kadar olan yerlerin melikliğine tayin etmiştir. Şahinşah’ın, Konya tahtına geçen kardeşi II. Kılıç Arslan (1155-1192)’a karşı taht mücadelesine girişmesiyle beraber Kastamonu yöresinin Selçuklu kontrolündeki kısmı da iki kardeş arasında sık sık el değiştirmiştir. Miryokefalon Zaferi (1176) sonrasında Kastamonu bölgesindeki Türk etkisi artmış ve Sultan II. Kılıç Arslan’ın son yıllarında bölgeye vali olarak Melik Muhyiddin Mesud atanmıştır. Bu şehzade 1190 yılı civarında Kastamonu tarafından Karadeniz sahillerine kadar ilerleyip, Bizanslılara karşı yaklaşık iki yıl gazâ yaparak pek çok esir almıştır. Bu sırada dört aylık bir kuşatma sonucu Zalifre (Safranbolu)’yi de ele geçirmiştir. Devrek, Gerede ve Bolu’yu da Türk hâkimiyetine sokmuş, ancak Bizans kısa bir süre sonra buraları geri almıştır. 1196’da ise Türkler bu kazaları tekrar ele geçirmişlerdir. Bu yıllarda Bizans’ın bölgedeki savunma mekanizmasının sahillere kaydırıldığı ve Ereğli kasabasının ön plana çıktığı görülmektedir. Adı geçen Selçuklu melikinin fetihleri sırasında Kastamonu merkezli bir Selçuklu Uc teşkilatının var olduğu ortadadır. İşte Selçuklu komutanlarından olan ve atabey unvanını taşıyan Hüsameddin Çoban Bey’in Kastamonu’da Uc Beylerbeyi olarak tarih sahnesine çıkışı bu şekilde XII. yüzyıl sonlarına tesadüf etmektedir. Anlaşılmaktadır ki Kastamonu kalesi de bu yıllarda kesin olarak Selçukluların eline geçmiştir. Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211- 1220)’un, Antalya’nın fethinden sonra yönünü Karadeniz sahillerinin önemli liman kenti Sinop’a çevirmesi ve burayı 1214 yılında fethetmesiyle birlikte Kastamonu yöresindeki Türk varlığının durumu daha da güç kazanmıştır. Aynı yıllarda Ereğli ve Amasra ise İznik merkezli Laskaris (Bizans) hanedanının eline geçmiştir. I. Alâaddin Keykubâd (1220-1237) devrinde Hüsameddin Çoban Bey, bu hükümdarın emriyle Sinop limanından ayrılarak Kırım’da fetihler yapmış, zaferler kazanmıştır. Hüsameddin Çoban Bey’in, aynı zamanda Kayı ve Bayat boyundan kuvvetli yiğitleri ve Kıpçak kullarını hizmetine alarak, bizzat onların başında Uc tarafında Bizans üzerine gaza akınlarına çıktığı biliniyor. Onun zamanında Kastamonu’nun kuzeyinde C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
80 Karadeniz sahilleri istikametindeki fetihler sürmüştür. Bugün
Kastamonu’nun ilçeleri olan Araç, Daday, Devrekâni, Seydiler yörelerinin onun zamanında fethedildiği anlaşılıyor. Oğlu Alp Yürek zamanında ise bu fetih hareketleri sürmekle birlikte Anadolu’da başlayan Moğol istilası yüzünden büyük başarılar elde etme imkânı bulamamıştır. Nitekim Kastamonu Türkleri, 1273’lerde Bizans’a karşı yenilgi almışlardır. 1 Alp Yürek’ten sonra yerine geçecek oğlu Yavlak Arslan devrinde Türk akınları ve fetih organizasyonları Kastamonu’dan kuzeye ve batıya doğru yeniden başlayacaktır. İşte Çobanoğulları Uc beyi Yavlak Arslan, atalarından kendisine intikal eden bu gaza geleneğini yerine getirmekle, Selçuklu hudutlarını genişletme ya da Bizans’tan gelecek tehditleri bertaraf etme vazifesini deruhte etmiştir. Çobanoğulları, aynı zamanda Orta Karadeniz’de Bizans ile Trabzon arasında kalan bir stratejik noktanın muhafızlığını da yapmıştır. Görüldüğü gibi XII. yüzyılın sonlarından XIII. yüzyılın sonlarına kadar Kastamonu bölgesinde Çobanoğullarıyla Bizans’a bağlı güçler arasında belli aralıklarla mücadeleler yaşanmış ve bu süre zarfında Kastamonu merkezli Çobanoğulları Beyliği, tedricî olarak kuzeyde Karadeniz istikametinde, batıda ise Bolu yönünde yayılma göstermiştir. İşte bu beyliğin Karadeniz sahillerindeki son fethi, Alp Yürek’in oğlu Yavlak Arslan’ın komutası altında gerçekleştirilmiş olan Gideros kalesinin alınmasıdır. Bu zaferle
1 Kastamonu tarihi ile ilgili ayrıntılı bilgi ve bölgede Bizans-Selçuklu mücadeleleri için bkz. I. Kinnamos: Historia, Çev. I. Demirkent, TTK, Ankara 2001, s.11-13,30; N. Khoniates, Historia, Çev. F. Işıltan, TTK, Ankara 1995, s.12-14,22,24; İbn Bibi, el-Evâmiru’l-Alâiyye fi’l-Umûri’l-Alâiyye, Çev. M. Öztürk, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1996, C. I, s.41,159,325-345; C. II, s.216,233; Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü’l- Ahbâr, Çev. M. Öztürk, TTK, Ankara 2000, s.21-22,56; Ebû’l-Ferec Tarihi, C. II, Çev. Ö. R. Doğrul, TTK, Ankara 1999, s.360,406; Urfalı Mateos Vekayinamesi (952-1136) ve Papaz Gregor’un Zeyli (1136-1162), Çev. H. D. Andreasyan, TTK, Ankara 2000, s.313; T. M. Yaman, Kastamonu Tarihi, Halkevi Yay., Kastamonu, 1935; Y. Yücel, Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, C. I., TTK, Ankara 1991; R. Turan, “Selçuklular Döneminde Kastamonu”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu, Tebliğler, Ankara 1989, s.1-7; C. Yakupoğlu, Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-
173,261,359,573; C. Cahen, Osmanlı’dan Önce Anadolu’da Türkler, E Yay., İstanbul 1994, s.108,127,240, 241,244,303; E. A. Zachariadou, “Pakhymeres’e Göre Kastamonu’da Amourioi Ailesi”, Çev. Z. Günal Öden, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XVI, Sayı: 1 (2001), s.232-235, 225-237; C. Cahen, “Questions d’Histoire de la Province de Kastamonu au XIIIe Siecle”, SAD, III, Ankara 1971, s.145-158; D. E. Pitcher, Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, Çev. B. Tırnakçı, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2001, s.51.
Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|