Covid-19 pandemiyasının ölkə iqtisadiyyatına və qeyri-formal məşğulluğa təsiri ilə bağlı cari vəziyyətin təhlili

Orta kateqoriyada

 , bu gün respublikadakı 

həmkarlar  ittifaqı  üzvlüyünün  əsasını  təşkil  edən  orta  gəlirli,  monoton    peşələrdə  məşğulluq 

səviyyəsi aşağı düşəcək.  

Bu baxımdan, həmkarlar ittifaqlarının ali məqsədinə - BƏT tərəfindən elan edilmiş sosial ədalətə 

nail  olmaq  üçün  respublikada  və  sektorial  səviyyələrdə  iş  sferasının    gələcəyi  üçün  xüsusi 

---

17 

 

tövsiyələrin  hazırlanması  prosesinin  iştirakçısı  olaraq  respublikada  qalmalı  olduğumuzu 

unutmamalıyıq.  

7. Karantin tədbirlərinin qeyri-formal iqtisadiyyata təsiri 

Yalnız 2020-ci ilin aprel ayına qədər olan vəziyyətə görə, COVID-19 pandemiyasına görə qeyri-

formal  iqtisadiyyatda  çalışantəqribən  1,6  milyard  işçi  əziyyət  çəkmişdir,  bu  da  onların 

gəlirlərinin 60 % azalmasına gətirib çıxarmışdır. Qeyri-rəsmi iqtisadiyyatda çalışan, təqribən 1,1 

milyard işçi tam izolə  rejiminin hökm sürdüyü ölkələrdə yaşayır və çalışır , bundan başqa,  304 

milyon insan  qismən təcrid rejiminin tətbiq olunduğu ölkələrdədir. Bu işçilərin hamısı birlikdə 

ümumi qeyri-formal məşğulluğun 67 %-ni təşkil edir.Sektorial risklərin, məşğulluq statusunun , 

müəssisələrin  həcminin  və  müxtəlif  səviyyəli  karantin  tədbirlərinin  (tam,  qismən  və  zəif 

tədbirlər)  əlavə  təsirləri  nəzərə  alınaraq,  koronavirusun  qeyri-formal  iqtisadiyyatda  çalışan 

işçilərə  təsiri  daha  geniş  olaraq  qiymətləndirilir.  Bu  hesablama  dünyadakı  qeyri-formal 

məşğulluğun  76  %-ni  təşkil  edən  qeyri-rəsmi  iqtisadiyyatda  karantin  tədbirlərinin  və  (və  ya) 

virusun  ən  çox  təsir  göstərdiyi  sektorlardakı  çalışan    təxminən  1,6  milyard  işçiyə  təsir  etdiyini 

göstərir.  Bu  işçilərin  demək  olar  ki,  hamısı  (95  %-dən  çoxu)  on  nəfərdən  az  işçisi  olan  kiçik 

müəssisələrdə çalışır. 

Böhranın  təsir  göstərdiyi  qeyri-formal    iqtisadiyyatda  çalışan  işçilər  arasında  qadınlar  yüksək 

riskli sektorlarda üstünlük təşkil edir: bu sektorlarda çalışan kişilər 32 % olsa da, qadınlar 42 % 

təşkil edir.  Gender göstəriciləri üzrə fərq qadınların kişilərlə müqayisədə bir qayda olaraq daha 

çox istehsal və ya topdan/pərakəndə satış sektorunda çalışdığı  daha yüksək  gəlirli ölkələrdəöz 

əksini tapmışdır. .  

Karantin  tədbirlərindən  əziyyət  çəkənlərin  əksəriyyətinin  qeyri-formal  sektorda  çalışanların 

olduğuna dair ən azı iki əsas səbəb vardır:. Birincisi, sektorla bağlıdır; belə ki, çox sayda qeyri- 

rəsmi  işçinin  çalışdığı  sektorlara  daha  ciddi  zərər  gördü  .  İkincisi  isə  müəssisənin  ölçüsü  ilə 

əlaqədardır: Qeyri-formal  iqtisadiyyatda çalışan 2 milyard işçinin çoxu özməşğulluqda   və ya 

işçi sayı 10 nəfərdən az işçinin  olduğu kiçik müəssisədə fəaliyyət göstərirlər və bu müsəssisələr 

zərbəyə daha az dayanıqlı  olur .  

İqtisadiyyatın  qeyri-formal  sektorunda      fəaliyyət  göstərən  2  milyard  işçi  və  ya  sahibkarların 

əksəriyyəti  üçün  işin  dayandırılması    və  ya  onlayn  fəaliyyət  göstərmək  problemin  həlli  yolu 

deyil.  

---

18 

 

Evdə  qalmaq  iş  yerini  itirmək  deməkdir.  Əksər  insanlar  üçün  isə  mövcudluğunu    itirmək 

deməkdir. Acından  və ya  virusdan ölmək qeyri-formal  sektorda çalışan insanların qarşılaşdığı 

həqiqi dilemmadır.