D. A. Nabiyeva, H. R. Zokirova O‘zbek tili fonetikasi

‘
fonemasining kombinator varianti emas, balki alohida fonema 
hisoblanadi: q’zlar, ch’qt’ kabi. 
u
- odatdagi orqa qator, lablangan turkiy 
u
unlisi. 
Y
- odatdagi oldingi qator, lablangan turkiy 
Y
unlisi. Bu tovush 
singarmonizmli o‘zbek shevalarida hamda qardosh qozoq, qirg‘iz va boshqa turkiy 
tillarda mustaqil fonema sifatida ishlatiladi. singarmonizmni yo‘qotgan o‘zbek 
shevalarida 
Y
ga yaqin kombinator varianti mavjud, masalan, qul (qYl) va kul (kYl) 
kabi. 
o
- odatdagi orqa qator, lablangan turkiy 
o
unlisi, masalan, qipchoq som, 
qolыnы, qoy//
ad.orf:
so‘m, qo‘lini, qo‘y kabi. 
ɵ
- odatdagi oldingi qator, lablangan turkiy 
o
unlisi, masalan, qipchoq komYr, 
gɵr, sɵyla, kɵz// 
ad.orf. 
ko‘mir, go‘r, so‘zla, ko‘z. Singarmonizmli o‘zbek shevalarida 
hamda qozoq, qirg‘iz kabi turkiy tillarda 
ɵ
unlisi alohida fonema sifatida ishlatiladi. 
Singarmonizmni yo‘qotgan o‘zbek shevalarida esa 
ɵ
ga yaqin kombinator 
varantlarigina bor: qo‘l (qɵl), ko‘l (kɵl) kabi. 
o‘
- lablangan, indifferent tovush. Tilda 
‘
kabi [
ɵ
xo]ning konvergensiyasi 
(birlashishi) natijasida hosil bo‘lgan 
ɵ
va 
o
o‘rtasidagi bu tovush singarmonizmni 
yo‘qotgan shahar va shahar tipidagi shevalarda me’yoriy fonema hisoblanadi. 
Izoh. Berilgan transkripsion belgilar orqali shevalarda uchraydigan barcha 
tovushlarni ifodalab bo‘lmaydi. Masalan, Samarqand, Qarshi kabi shevalarda keng 
tarqalgan 
a
unlisi ayrim pozitsion holatlarda 
ǝ
unlisiga yaqinlashsa, ayrim holatlarda 
esa 
a
unlisiga moyil talaffuz qilinadi. Samarqand, Qarshi, Xujand shevalaridagi