D. A. Nabiyeva, H. R. Zokirova O‘zbek tili fonetikasi

 (y+e)
emas, balki 
edi
(-ed’) so‘zidagi kabi 
yo
lashmagan unlidir. Masalan, 
Toshkent, 
Namangan,
Marg‘ilon
va boshqa shevalarda: ber, kel, yer, yend’, yechk’ kabi. 
e 
- oldingi qator, lablanmagan ochiq ye unlisi; bu tovush akustik jihatdan ye ga 
yaqin bo‘lsa-da, uning ochiq varianti emas. Bu tovush ba’zan ruscha (
etot
so‘zidagi 
kabi) 
e
ga mos keladi, masalan, qipchoq shevalarida: ekǝviyǝm, echki kabi. 
ϵ 
- oldingi qator, lablanmagan 
e
unlisining ochiq varianti; akustik jihatdan 
ǝ
va 
e
o‘rtasidagi tovush, masalan, 
Iqon, 
kel,
Xorazm, 
gel, 
Namangan,
n’mϵs’, bϵlыg‘ 
kabi. 

---

62 
i
- odatdagi turkiy oldingi qator, lablanmagan i unlisi. Singarmonizmli 
shevalarda fonema sifatida, singarmonimni yo‘qotgan 
o
lovchi shevalarda esa turli 
fonetik sharoitlardagina uchraydi. 
‘
- indifferent lablanmagan tovush, u o‘zining kelib chiqishi jihatidan oldingi 
qator 
i
va orqa qator 
ы
unlilarining konvergensiyasi (birlashishi) natijasida hosil 
bo‘lgan; 
i
va 
ы
o‘rtasidagi bu indifferent tovush shahar shevalarida va shahar tipidagi 
qishloq shevalarining ko‘p qismida mustaqil fonema sifatida uchraydi, masalan, 
Toshkent, Qo‘qon, Andijon, Marg‘ilon
va shu kabi shevalarda: k’sh’, ‘kk’, b’z, b’l// 
ad. orf.
kishi, ikki, biz, bil kabi. 
- turg‘un orqa qator
 
indifferent 
‘
unlisi; ammo 
ы
tovushiga teng emas. Shahar 
shevalarida va shahar tipidagi shevalarda chuqur til orqa 
q, g‘, h
tovushlari bilan 
yondosh kelganda uchraydi, masalan, 
Toshkent, Marg‘ilon, Andijon
va shu kabi 
shevalarda: qz, qq, q’sh, psh(t), mx; Turkiston sheasida bu tovush Toshkent, Farg‘ona 
shevalaridagi kabi