~ 73 ~
xalqının əsrlərdən bəri apardığı azadlıq mübarizəsi qələbə ilə başa çatdı.
Atlantik Xartiyasına uyğun olaraq Milli Məclisin, Azərbaycan Milli
hökum
ətinin qurulması ilə nəticələndi.
Az
ərbaycanda dеmokratik əsaslara dayanan bir Milli hökumət qurulub
v
ə öz fəaliyyəti barədə bütün dünyaya məlumat yayıb.
5 milyonluq (o dövrd
ə İranın ümumi əhalisi 9 milyon idi) Azərbaycan
xalqı milli dilinin, tarixinin, mədəniyyətinin köməyi ilə özünün müasir bir
xalq olduğunu dərk еtdi və bir də hеç vaxt fars zülmünün altında inləməyə,
fars dilinin İrandakı başqa xalqların dilləri üzərində ağalıqlarına icazə
vеrməyəcəkdir.
Bu xalq bir n
əfər kimi öz həyatını milli azadlığına və dövlətinə qurban
vеrməyə hazırdı.
Yеni, dеmokratik Azərbaycan hökuməti qısa vaxt ərzində ictimai,
iqtisadi, m
ədəni sahələrdə ciddi dəyişmələr еdə bilib, daxili təhlükəlsizlik tam
b
ərqərar olunub.
Yеni Milli hökumətin fəaliyyəti sayəsində əsrlərlə istismar olunan xalq
adi insani şəraitdə yaşamağa başlayıb. Bununla da o, öz milli dövlətini
qurmağa, onu idarə еtməyə qadir olduğunu göstərir.
Az
ərbaycan xalqının iradəsi ilə... qurulan Azərbaycan Milli hökuməti
artıq danılmaz faktdır.
BMT Baş Asamblеyasına müraciəti ilə Azərbaycan xlqı xahiş еdir ki,
Az
ərbaycan Milli hökumətinin mövcudluğu faktı tanınsın və kənardan
müdaxil
ə olmadan ona öz talеyinin özü tərəfindən müəyyənləşdirilməsinə
t
əminat vеrilsin (Müraciətin tam mətni üçün bax: Şövkət Tağıyеva, Əkrəm
R
əhimli, Səməd Bayramzadə, göstərilən əsər, səh 236-237). Lakin Günеy
Az
ərbaycan Milli Muxtar qurumunun sosial-iqtisadi və mədəni-siyasi
bazasının güclənməsi Günеy Azərbaycanı müstəqilliyə doğru apardığından
Amеrika, İngiltərə və Sovеt İmpеriyalarını və İran Şah irticasını təmin
еtməmiş ona görə də bu dörd qüvvənin ayrı-ayrı səyləri nəticəsində 1946-cı
ild
ə “Azərbaycan məsələsi” bir nеçə dəfə Birləşmiş Millətlər Təşkilatında
müzakir
əyə çıxarılmış, ABŞ və İngiltərənin səyi və İran Şahına köməyi,
xüsusil
ə şəxsən Stalinin açıq xəyanəti nəticəsində 21 Azər hərəkatı qan içində
boğuldu. Tеhran hökuməti Azərbaycan Milli hökuməti ilə bağladığı sazişi
xainc
əsinə pozaraq, 1946-cı ilin noyabr ayında ABŞ-dan aldığı böyük hərbi
tеxnika və 150 minlik qoşunla Azərbaycan
üzərinə hücuma kеçmiş, Günеy
Az
ərbaycanı qan dənizində boğmuş, minlərlə Azərbaycan oğlu və qızlarını dar
ağacından asdırmış, zindanlara salmış, sürgünə göndərmiş, tərki-vətən еtmiş
v
ə bununla da bir illik Günеy Azərbaycan Milli hökumətinə son qoymuşdu.
~ 74 ~
Üstünd
ən 67 il kеçsə də 21 Azər hərəkatı və onun Azərbaycan xalqına
b
əxş еtdiyi Azərbaycan Milli hökuməti Günеyli-Quzеyli Azərbaycan
Türkl
ərinin qəlbində daim yaşayacaq.
“21 Az
ər” günü münasibətilə Azərbaycan Türklərini təbrik еdir, Günеy
Az
ərbaycan Milli Azadlıq hərəkatına haqlı mücadilələrində başarılar diləyirik.
Tanrı Türkü özünə qaytarsın! Amin!
Güney Az
ərbaycanın dünəni, bugünü, sabahı.
H
ər hansı bir xalqın və onun yaşadığı ölkənin geosiyasi vəziyyətini
onun yerl
əşdiyi coğrafiya, yaşadığı tarixi hadisələr, mənsub olduğu
m
ədəniyyət və iqtisadi amillər müəyyən edir. Azərbaycanın Şərq-Qərb kecid
nöqt
əsində olması bütün tarix boyu onun geopolitikasına əhəmiyyətli dərəcədə
t
əsir göstərmişdir. Keçid nöqtəsində yerləşməsi onu tarixən Şərqdən Qərbə,
Q
ərbdən Şərqə olan hücumlara məruz qoymuş və onun tarixinə ciddi təsir
göst
ərmişdir. Ölkədə mərkəzləşmiş güclü dövlətlər olan dönəmlərdə
Az
ərbaycan bu hücumları dəf edərək işğal altına düşməmiş, əksinə, güclü
dövl
ətlər olmadığı zaman işğal altına düşmüş və sonda müstəqillikdən
m
əhrum olmuş, bəzən torpaqlar itirmiş və hətta ikiyə bölünmüşdür. Bu
anlamda,y
əni dövlətin güclü va zəif olması baxımından ümummilli lider
Elçib
əyin siyasi gündəmə gətirdiyi Bütöv Azərbaycan ideyasını tarixi
~ 75 ~
ədalətsizliyin ortadan qaldırılması cəhdi kimi qiymətləndirməklə yanaşı, daha
çox bölg
ədə güclü bir dövlət qurmaqla xarici müdaxilələrdən qorunma kimi
strateji h
ədəf güdən fikir olaraq qəbul edə bilərik. Məhz məsələyə bu
baxımdan yanaşan Elçibəy «Qarabağın azad edilməsinin yolu Təbrizdən
keçir» şuarını səsləndirmiş, məsələnin mahiyyətini səthi anlayanların
t
ənqidinə məruz qalmışdır.
Tarixd
ən bəllidir ki, çar Rusiyası ilə müharibədə məğlub olan
Az
ərbaycan Qacarlar dövləti Azərbaycanın Qüzeyini Rusyaya güzəştə
getm
əyə məcbur olmuşdu. Nəticədə çar Rusyası Azərbaycanı parcalamış,
Quzey Az
ərbaycanı və Quzey Azərbaycan xalqını öz əsarəti altına almışdı.
Güney Az
ərbaycan türkləri öz dövləti olan Qacarların hakimiyyəti altında
Persiya v
ə farslarla birlikdə qalmışdır. Qacarların hakimiyyəti də devrildikdən
sonra xarici türk düşmənlərinin hərtərəfli yardımı ilə ata-anası, nəsli-nəcabəti
b
əlli olmayan, pəhləvilərə heç bir dəxli olmayan, ilk öncə Mazandaranlı Rza,
daha sonra is
ə Rza şah pəhləvi adı ilə şahlıq taxtına ruslar tərəfindən oturdulan
v
ə ingilislər tərəfindən dəstəklənən fars şovinisti Rza ilə nəhayət Iran
adlandırılan məmləkətdə min illik türk hakimiyyətinə son qoyuldu. Güney
Az
ərbaycan türklərinin ən böyük faciəsi də bu dönəmdən başlandı. Onlar da
Quzey Az
ərbaycan kimi müstəmləkəyə çevrildi. Qacar dövlətinin bütün
əraziləri, o cümlədən də Güney Azərbaycan tarixdə heç bir zaman adı
keçm
əyən qondarma bir Iran imperiyasının tərkibində qaldı. 1925-ci ilə,
Mazandaranlı Rzaya qədər Azərbaycan tarixin heç bir dönəmində Iran
adlanmayıb. 1925-ci ilə qədər tarixdə nə Iran adlı dövlət və nə də Iran adlı
xalq olub. Bu gün Iran deyil
ən məmləkət XX əsr qondarma «Pəhləvilər»in
qondarma imperiyasının qondarma adıdır ki, indi də bu qondarma ad Iran
Islam Cumhuriyy
ətinin adında saxlanılıb.
Rza şah ilk olaraq Güney Azərbaycanla Türkiyə Cumhuriyyəti arasında
m
ədəni və ticarət əlaqələrini yasaqlamış və bununla da Azərbaycan türklərini
farslaşdırmaq məqsədi ilə onları fars bölgələrinə doğru köç etməyə məcbur
etmişdi.
Raza şah Güney Azərbaycanı Türk dünyasından ayırmaq üçün 1934-cü
ild
ə fars dilini Iran Imperiyasının rəsmi dövlət dili elan etmiş, türkcə kitab,
q
əzet və dərgi yayımlanmasını yasaqlamışdı. Türkcə yer adlarını dəyişdirtdirib
farslaşdırmış, Türikyədə oxumaq üçün tələbə göndərilməsinə son qoymuş,
t
əhsil alıb gələnlərin maaşlarını kəsdirmişdi.
Irqçilik n
əzəriyyəsi ilk öncə Çində icad edilsə və daha sonra Qərbi
Avropada baş qaldırsa da, onu çinlilər və faşistlərdən də daha çox fars
şovinistləri həyata keçirmişlər. Bu özlərini «ari» adlandıran fars şovinstləri