~ 94 ~
milli qüvv
ələrdir və onlar Muxtariyyəti Istiqlala aparan bir mərhələ hesab
edirl
ər. Onlar hər şeydən öncə Güney Azərbaycanı Iran coğrafiyası içərisində
görmür, milli s
əadəti Azərbaycan coğrafiyası tərkibində və xalqı Azərbaycan
Türk kimliyi ç
ərçivəsində görürlər. Onlar özlərini Iranlı deyil, Azərbaycanlı
sayır, Iran üçün deyil, Azərbaycan üçün çalışırlar. Bu gün istiqlalçılardan
sonra Güney Az
ərbaycanda əsas qüvvələrdən biri də məhz federalizm
t
ərəfdarlarıdır ki, onların da əsas qüvvəsinin məfkurəsində son olaraq
Az
ərbaycanın tam müstəqilliyi və hətta Bütöv Azərbaycan ideyası dayanır.
Güney Az
ərbaycan Milli Hərəkatının siyasi xəritəsinə nəzər saldıqda biz ən
böyük güc
ün istiqlalçılarda olduğunu görürük. Ona görə də istiqlalçılar
mövcud olan v
ə gələcəkdə yaranacaq heç bir milli təşkilata qısqanclıqla
yanaşmamalı, onlardan ehtiyatlanmamalı, əksinə, onlarla tam iş birliyində
olmalıdırlar. Çünki gec-tez həmin qüvvələr də istiqlalçılara qoşulmağa məcbur
olacaqlar. Yaranan h
ər bir milli təşkilat yeni bir qüvvə, yeni bir zənginlikdir.
Bu müq
əddəs mübarizədə hər bir milli fərd belə dəyərlidir. Onların hamısına
milli s
ərvət kimi yanaşmaq istiqlalçıların şərəf borcudur. Unudulmamalıdır ki,
birlik o q
ədər də asan əldə ediləcək bir məsələ deyil. Insanlar fərqli olduğu
kimi onların düşüncələri yaratdıqları siyasi təşkilatlar, siyasi hərəkatlar, siyasi
c
ərəyanlar da müxtəlifdir. Fəqət bu müxtəlifliklərin içərisində xeyli eyniliklər
var.
Ona gör
ə də eynilikləri birləşdirmək, müxtəliflikləri isə təhlil edib ortaq
m
əxrəcə gəlmək lazımdır. Milli hədəf və Milli strategiya eyni olduğundan bu
sah
ədə birlik Milli prinsip halına salınmalı və birgə mübarizəyə
başlanılmalıdır.
M
əşhur Azərbaycanşünas alim, Kembric Universitetinin professoru
Tadeuş Svyatoçovski «Araz» dərgisinə verdiyi müsahibəsində göstərir ki:
«Güney Az
ərbaycanın istiqlaliyyəti labüddür, qarşısı alınmaz prosesdir. Bu
Az
ərbaycan xalqının tarixi hüququdur. ABŞ kimi dünya siyasətində aparıcı
mövqe tutan bir ölk
ənin belə qlobal məsələyə (Güney Azərbaycan məsələsinə
- A.M) bigan
ə qalması qeyri-mümkündür. Bütöv Azərbaycan məsələsi Güney
Az
ərbaycanın istiqlaliyyətindən bir qədər sonra baş verəcək. Çünki istər
Quzeyd
ə, istərsə də Güneydə Imperiyalar öz işini görüb. Bütün psixoloji,
tarixi v
ə kulturoloji sədd və manelərin aradan qalxması üçün müəyyən zaman
keçm
əlidir» («Araz», 1997 №1 (2)).
Güney Az
ərbaycan Milli Hərəkatı heç bir zaman milli kimlik
mübariz
əsində öz milli hədəfini sistemli şəkildə ortaya qoymamışdır. Indi
artıq Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı vahid gücə çevrilib Azərbaycan
M
ərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin ideoloji və siyasi doktrinlərini tam qəbul
ed
ərək fəaliyyətə başladıqca onun sıraları daha da genişlənəcək və bizə elə
~ 95 ~
g
əlir ki, Vahid Iran tərəfdarları olan Türklər də son anda bu
Hərəkata dəstək
ver
əcək və nəhayət, ona qoşulacaq. Bu işdə milli kimlik məsələsi ön planda
olacaq v
ə məhz son sözü də bu milli kimlik deyəcək. Beləliklə, Azərbaycan
M
ərkəzli böyük bir Siyasi Hərəkat yaranacaq.
Bu
gün Güney Az
ərbaycanda Milli Hərəkat xalq və xüsusilə gənclər
t
ərəfindən bu və ya digər dərəcədə dəstəklənir. Ona görə də strateji hədəfləri
eyni olan ayrı-ayrı siyasi qüvvələrin bu Hərəkat ətrafında sıx birləşməsinə
ehtiyac duyulur. Əgər bu qüvvələr ayrı-ayrılıqda mübarizə apararsa və bir-
birl
ərini sıradan çıxarmağa çalışarlarsa, düşmən qüvvələr bundan tam
yararlanaraq h
ər birini ayrı-ayrılıqda məhv edərlər. Hərəkat daxili çatışmalar,
liderlik savaşı Hərəkatı parçalayar və yaranan bu boşluğa düşmən qüvvələr
doluşar. Xalqın Milli Hərəkata olan inam və etimadı sarsılar.
Unudulmamalıdır ki, xalq özü müqəddəs olduğu üçün mübarizəni də
müq
əddəs saydığından, ona qatılır. Belə bir müqəddəs mübarizəni
çirkl
əndirməyə, şəxsi anbisiyaya qurban verməyə kimsənin haqqı yoxdur.
Bel
ə bir yol tutan insan əbədi lənətlənməyə məhkumdur. Hərəkatın nüvəsi nə
q
ədər sağlam və güclü olarsa, onun təsir gücü də bir o qədər başarılı olar.
Güney Az
ərbaycan Milli Hərəkatı Iran Mərkəzli fars kimliyinin
Az
ərbaycan Türk kimliyinə qarşı assimilasiya siyasəti yeritdiyinə görə ortaya
çıxmış və Azərbaycan Türk kimliyini qorumaq,
gücləndirmək və inkişaf
etdirm
ək kimi missiyanı öz üzərinə götürmüşdür. Fars şovinizminə qarşı
mübariz
ə aparan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı öz nəzəri platformasını
mü
əyyənləşdirmiş, yeni bir mübarizə mərhələsinə daxil olmuşdur. Bu Hərəkat
1906-11-ci ill
ər Məşrutə, 1920-ci il Xiyabani, 1944-45-ci illər Pişəvəri
H
ərəkatlarını və ümumən 1890-cı ildən başlayan «Tənbəki Hərəkatından»
günümüz
ə qədərki hadisələri təhlil süzgəcindən keçirərək sol, sağ, islam,
liberal v
ə s. kimi «izimləri» bir kənara qoyaraq ilk öncə Azərbaycan
Türkl
ərinin taleyini düşünməli, Iranlılıq anlayışından birdəfəlik əl çəkməlidir.
Çünki Iran dedikd
ə fars, fars dedikdə Iran düşünülür ki, bu da böyük və
əzəmətli bir millətin - Azərbaycan Türklərinin iqtisadi, siyasi və mədəni
inkişafı üçün ən böyük təhlükədir. Artıq tarixi təcrübə göstərdi ki, Azərbaycan
Türkl
əri Iran içərisində heç bir zaman istədikləri azadlıq və inkişafı əldə edə
bilm
əyəcəklər. Bu baxımdan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının gerçək
qay
əsi Güney Azərbaycanın istiqlalına aparan yolu açmaq, Güney Azərbaycan
Türkl
ərini əbədi hürriyyət və səadətə çatdırmaq olmalıdır.
1906-1911-ci ill
ər Məşrutə inqilabını dəstəkləyən (hətta bu yöndə
Az
ərbaycanlılar tərəfində vuruşaraq şəhid olan Amerikalı müəllim Huvard
Baskervilin timsalında) ABŞ, 1945-ci ildə Güney
Azərbaycanda qurulan Milli