Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Ərzaq böhranlarının səbəbi nədir? Bu sualı hər bir
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ərzaq böhranlarının səbəbi nədir Bu sualı hər bir jurnalist özünə verməlidir.
- Azərbaycan öz ərzaq təhlükəsizliyini gücləndirir
153 Ərzaq böhranlarının səbəbi nədir? Bu sualı hər bir jurnalist özünə verməlidir. Bəlkə bu, qeyri-münasib iqlim amilləri ilə bağlıdır? Müəyyən mənada, bu həqiqətən də belədir. Ən yeni tarixdə davamlılığına və coğrafi əhatəliliyinə görə tayı-bərabəri olmayan, 70-80-ci illərdə Afrikada baş vermiş quraqlıq, sözün əsl mənasında, buradakı ölkələri faciə ilə üz-üzə qoydu. Bir çox illər ərzində yağıntının minimuma enməsi, su axarlarının və quyuların quruması, Qərbi Afrikada – Nigeriya, Seneqal, Şari və s. əsas çay arteriyalarının dayazlaşması quraqlığın öldürücü effektini daha da kəskinləşdirir və aclığın qaçılmaz olduğunu şərtləndirir. Lakin, alimlər təsdiq edirlər ki, Sahel faciəsi həm də insanların təbiətdə baş verən proseslərə qarışmasının nəticəsi idi. Hələ bu faciənin baş verməsindən xeyli əvvəl Sahel ölkələri artıq daha çox sosial-iqtisadi amillərlə şərtləndirilən amansız ekoloji böhran zolağına ayaq qoymuşdular. Xüsusilə də odun tədarükü və mal-qaranın otarılması məqsədi ilə ucsuz-bucaqsız ərazilərdə oduncaqlı bitkilərin məhv edilməsi mühüm rol oynamışdı. Zənnimizcə, Afrkada və dünyanın digər regionlarında aclığın və doyunca yeməməyin başlıca səbəblərini sosial- iqtisadi sahədə, daha dəqiq desək, müasir dövrdə zəif inkişaf etmiş ölkələrdə bərqərar olmuş iqtisadi vəziyyətdə və kənd təsərrüfatının texniki təchizat səviyyəsində axtarmaq daha düzgün olardı. Aclıq içində yaşayan regionların ənənəvi kənd təsərrüfatı özünün məhz bu ölkələrə xas olan geriliyi və mühafizəkarlığı ilə fərqlənir və əməyin məhsuldarlığının aşağı düşməsinə şərait yaradır. Hətta, belə bir fikir də vardır ki, bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrin kənd təsərrüfatında bu gün mövcud olan əmək məhsuldarlığı antik dövrdə Yunanıstanda və Romada 154 olan məhsuldarlıqla eyni, bəzi hallarda isə ondan da aşağı səviyyədədir. Eksperimentlərə və risk etməyə meylli olmayan kəndlilər texniki və aqronomik yeniliklərə çox ləng və həvəssiz reaksiya verirlər. Bu da əhalinin sayının sürətlə artdığı bir şəraitdə ərzaqla bağlı vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Jurnalistlər, xüsusilə də ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərini işıqlandıran media işçiləri bu diskurslar üzərində ətraflı dayanmalı, onların mahiyyətinə varmalıdırlar. Aydındır ki, əhalinin sayının sürətlə artması özü-özlüyündə avtomatik olaraq aclığa aparıb çıxarmır. Vəziyyət yalnız demoqrafik artımın ərzaq istehsalı artımını qabaqladığı zaman dramatik xarakter alır. Maraqlısı burasındadır ki, bu cür mənzərələrə zəif inkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində rast gəlinir. Məsələn, keçən əsrin 60-70-ci illərində Hindistanın əhalisi hər il orta hesabla 2,3 % artmışdır. Sonrakı illərdə - 80-ci illərdə və 90-cı illərin əvvəllərində - əhali artımının tempi bir qədər aşağı düşsə də (1,7 %), adambaşına düşən ərzaq istehsalı demoqrafik göstəricilərdən çox dala qalırdı. Kənd təsərrüfatının intensifikasiyasında nəzərəçarpacaq nailiyyətlər əldə etsə də, bu ölkə 1 milyardlıq əhalisinin ərzaqla təmin olunmasında bu gün də ciddi çətinliklər yaşayır. Qonşu Banqladeşdə daha kəskin vəziyyət yaranmışdır. Burada əhali artımının orta illik tempi stabil olaraq 2 % artsa da, ərzaq istehsalının artım imkanları Hindistana nisbətən daha zəifdir. Eyni zamanda, praktik olaraq daim onsuz da ağır olan vəziyyəti daha da çətinləşdirən su daşqınları bu ölkənin başı üzərində damokl qılıncı kimi asılmışdır. Regionun bir sıra digər ölkələrinin də öz əhalisini ərzaqla təmin etmək perspektivləri ürəkaçan deyil. Bu ölkələrdə əhalinin sayı yüksək templə artır və sürətli urbanizasiya vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Afrikada da aclığın kökünün kəsilməsi imkanları çox 155 problemlidir. Qara qitənin təxminən 15 ölkəsində əhalinin artım tempi 3 %-i keçmişdir. Latın Amerkasının da bəzi ölkələrində (Karib hövzəsi) artım tempi çox yüksəkdir. Bütün bunları nəzərə alaraq, bəzi mütəxəssislər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ərzaq probleminin həllini düzgün demoqrafiya siyasətinin aparılması ilə əlaqələndirirlər. Onlar problemin həlli kimi doğumun məhdudlaşdırılmasını təklif edirlər. Həmçinin, “üçüncü dünya”da aclığın aradan qaldırılması sahəsində özünü hələ XX əsrin 60-cı illərində büruzə vermiş “yaşıl inqilab”a böyük ümid bəsləyirlər. Əvvəllər bu anlayış altında əsasən praktik olaraq keyfiyyətcə yeni dənli bitki sortlarının tətbiqi başa düşülürdü və bu sortların ənənəvi sortlardan fərqli olaraq tropik və subtropik şəraitdə yüksək məhsul verəcəyinə inanırdılar. Lakin, sonralar “yaşıl inqilab” terminini, ənənəvi əkinçiliyin modernləşdirilməsi üzrə aqro- texniki tədbirlər də daxil olmaqla, daha geniş mənada işlətməyə başlamışlar. Son 30 ildə adambaşına düşən orta ərzaq qəbulu 18 % artmışdır. Dünyadakı aclıq problemi dünya kənd təsərrüfatı potensialının tükənməsi ilə bağlı deyil, sosial-iqtisadi amillərlə, ilk növbədə əksər dünya ölkələrinin yoxsulluğu ilə bağlıdır ki, burada iqtisadi inkişaf üçün kapitalın olmaması böyük əhali qruplarını ac və yarıac şəkildə mövcud olmağa məcbur edir. Eyni zamanda, inkişaf etmiş sənaye ölkələri (ABŞ və s.) qiymətlərin inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün əlçatmaz olan yüksək səviyyədə saxlanılması məqsədi ilə dənli bitkilərin səpinini azaldılması siyasətini həyata keçirirlər. Məhz zəngin və kasıb ölkələrin maraqlarının parçalanması dünyada ərzaq təhlükəsizliyi probleminin həllinə mane olur. Əgər dünyanın aqrar potensialı gündəlik olaraq adambaşına 2500 kkalori səviyyəsində ərzaq təminatına kifayət edirsə, bunu ayrı-ayrı ölkələr və regionlar haqqında demək olmur. 156 Məsələn, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində dünyada adambaşına düşən orta ərzaq istelakı 2700 kkaloriyə bərabər idisə, ABŞ və Kanadada bu rəqəm 3600 kkal., Qərbi Avropa ölkələrində 3500 kkal., tropik Afrika dövlətlərində - cəmi 2100 kkal., Hindistan və Banqladeşdə isə 2200 kkal. təşkil edirdi. Yəni, bir sıra ölkələrdə istehlak normal həyat fəaliyyəti üçün vacib olan 2500 kkalorilik təməl səviyyəsindən xeyli çox idisə, bəzi ölkələrdə, hələ yüz milyonlarla ac və doyunca yeməyən sadə insanlar bir yana dursun, hətta orta səviyyə bu normadan aşağı olmuşdur. 1,5 mlrd. ha. torpaqda istehsal olunan ərzağın adekvat bölgüsü aparılarsa, bu ərzaqla Yer kürəsində yaşayan bütün əhalini təmin etmək olar. Mütəxəssislərin fikrincə, yaxın 20-50 illik perspektivdə dünyanın ərzaqla təminatında elə bir irəliləyiş görünmür. 1 milyarda qədər doyunca yeməyən insanı təmin etmək üçün əlavə olaraq 120-150 mln. ton taxıl yetişdirmək lazımdır. Müasir dövrdə hökumətlərin və dünya xalqlarının xoş məramları olarsa, bu problemi nəzəri cəhətdən həll etmək mümkündür. Azərbaycan öz ərzaq təhlükəsizliyini gücləndirir Azərbaycanın sürətli sosial-iqtisadi inkişafını xarakterizə edən mühüm amillərdən biri də ölkədə ümumi istehsal həcminin ildən-ilə artması və bunun ən müxtəlif sahələri əhatə etməsidir. İstehsalat və hasilatın real strukturunun təhlili göstərir ki, ölkədə qeyri-neft sektorunda dinamik artım yaşanmaqdadır. Bu vəziyyət Azərbaycanın iqtisadi inkişafında diversifikasiya siyasətinin uğurla reallaşdırılmasından və bu sferada yaşanan tərəqqinin konkret bir sahə üzrə deyil, daha genişmiqyaslı xarakter daşımasından xəbər verir. Bütün bunlar yeni istehsal sahələrinin, iş yerlərinin açılmasında, iqtisadi artımın davamlılığının təmin Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|