Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
105 bağçalarının açılması qarşıya məqsəd kimi qoyuldu. Həmçinin kənd yerlərində uşaq bağçaları açılması ideyası irəli sürüldü. Bundan əlavə uşaq bağçalarında təlim-tərbiyə işinin yaxşılaşdırılması və təkmilləşdirilməsi sahəsində məsələlər müzakirə edildi. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində o zamanlar işin səmərə və keyfiyyətinin yaxşılaşmasında ilk təcrübə üçün nəşr edilmiş kitab və kitabçaların da böyük rolu olmuşdur. O vaxtlar bu sahədə nəşr edilən kitab və kitabçalara nümunə üçün “Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün nağıllar məcmuəsi”, “Tərbiyə prinsipləri”, “Uşaq bağçalarını necə təşkil etməli və onun işini aparmaq qaydaları” adlı kitabçaları göstərmək olar. Bu dövrdə Məktəbəqədər Ali Pedaqoji İnstitutu tələbələrinin təşəbbüsü ilə buraxılan “Rəhbər” məcmuəsində “Məqsəd və yolumuz”, “Tərbiyə haqqında atalar sözü”, “Şəkillər üzrə cavab nağılları” və s. adlı məqalələr dərc olunmuşdu. Məhz bu illərdə və sonrakı dövrlərdə bağça yaşlı uşaqların mənəvi- əxlaqi, estetik və fiziki tərbiyəsinin formalaşmasında uşaq ədəbiyyatının yaradıcılarının, ilk növbədə M.Ə.Sabirin, Abbas Səhhətin, Rəşid bəy Əfəndiyevin, Firudin bəy Köçərlinin, Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin, Sultan Məcid Qənizadənin, Fərhad Ağazadənin, Şaiqin və digər şair və yazıçıların uşaqlar üçün yazdıqları əsərlərin böyük rolu olmuşdur. Elə bu gün də gənc nəslin tərbiyəsi işində bu unudulmaz şəxsiyyətlərin əsərləri müəllim və tərbiyəçilərin stolüstü kitablarındandır. Bütün bunların nəticəsidir ki, o zamanlar uşaq bağçalarının və burada tərbiyə alan uşaqların sayı ildən-ilə artmaqda davam etmişdi. Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri tarixinin tanınmış tədqiqatçısı Əfşan Qədimbəyovanın apardığı tədqiqatlar göstərir ki, əgər 1924-1925- ci dərs ilində respublikada fəaliyyət göstərən 19 uşaq bağçasında 1096 nəfər uşaq tərbiyə alırdısa, 1930-1931-ci dərs ilində uşaq bağçalarının ümumi sayı artaraq 463 olmuş, burada tərbiyə alanların sayı isə artaraq 135,043-ə çatmışdı (33, səh.12). Bu illərdə uşaq bağçalarında aparılan tərbiyənin qarşısında; uşaq kollektivinin təşkili və onun tərbiyədə rolu, uşaqların təşkilatçılıq qabiliyyətini inkişaf etdirilmək, təbiətlə tanışlıq, yoldaşlıq, dostluq və s. keyfiyyətlərin aşılanması kimi vəzifələr qoyulmuşdu. 1926-cı ildə Dövlət Elmi Şurası “Uşaq bağçaları üçün Nizamnamə” təsdiq etdi (22, səh.70). Nizamnamənin birinci bölməsində məqsəd və vəzifələrdən, məktəbəqədər yaşlı uşaqlarla aparılan işin məzmunundan, ictimai tərbiyənin 106 məqsədindən, uşaq bağçalarında işlərin ana dilində aparılmasından və qəbul qaydalarından bəhs edilirdi. Daha sonra bu bölmədə uşaq bağçalarına yetimlərin, anası işdə olan uşaqların, qızıl əsgər və yoxsul kəndli uşaqlarının birinci növbədə qəbul komissiyaları vasitəsi ilə qəbul edilməsi xüsusi qeyd edilirdi. O vaxtlar məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin idarə edilməsində bu nizamnamənin böyük əhəmiyyəti olmuşdu. Belə ki, nizamnamədə uşaq fəaliyyətinin bir çox cəhətləri öz əksini tapmışdı. Məsələn, nizamnamənin uşaq bağçalarının daxili işlərinin təşkilinə həsr edilmiş bölməsində uşaq bağçasının iş müddəti, bağçada uşaqların qidalanması, bir bağçada tərbiyə ala bilən uşaqların minimum və maksimum miqdarı, bağçada məsul şəxs olan müdirin, tərbiyəçinin vəzifələri ətraflı şərh olunurdu. Nizamnamənin başqa bir bölməsində uşaq bağçası kollektivinin işindən bəhs edilərkən göstərilirdi ki, uşaq bağçasının bütün pedaqoji işçiləri müdir və kollektivin birgə fəaliyyəti ilə idarə olunur. Kollektiv müəssisənin ümumi planını və hesabatını nəzərdən keçirir, həmçinin pedaqoji məsələləri müzakirə edir. bu bölmədə daha sonra uşaq bağçasının həyat fəaliyyəti ilə əlaqədar və məktəbəqədər tərbiyə məsələləri üzrə ayda bir dəfədən gec olmayaraq valideynlərlə birlikdə iclas çağırmaq lazım bilinirdi. “Uşaq bağçasının şurası” adlanan bölmədə şura üzvlərinin miqdarı, tərkibi, onun çağırılması vaxtı, həll edəcəyi məsələlər çox yığcam göstərilirdi. Göstərilən nizamnamənin qəbulundan sonra, 1932-ci ildə uşaq bağçaları üçün ilk proqram hazırlandı. Bu proqramda uşaq bağçası və körpələr evinin məktəblə əlaqəsi, uşaqların beynəlmiləl tərbiyəsi, əməyə məhəbbət və s. məsələlər öz əksini tapmışdı. Bununla belə təlim-tərbiyə işlərində uşaqların yaş xüsusiyyətləri, ətraf aləmlə tanışlığın uşaqların əqli, əxlaqi və fiziki tərbiyəsində rolu nəzərə alınırdı. 1934-cü ildə RSFSR Maarif Komissarlığı uşaq bağçaları üçün yeni proqram təsdiq etdi. O vaxtlar onun bəzi mühüm bölmələri Azərbaycan dilinə tərcümə edildi və məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinə çatdırıldı. Lakin 1936-cı ildə ÜİKBP MK- nın pedalogiya ilə bağlı məlum qərarından sonra proqramın tətbiqi dayandırıldı və yeni proqramın hazırlanması məsələsi qarşıya qoyuldu. Yeni proqram məktəbəqədər müəssisələrdə pedalogiyanın təsirini aradan qaldırmalı və uşaqların tərbiyəsində mühüm sənəd olmalı idi. Bütün bunlar onunla nəticələndi ki, 1938-ci ildə “Uşaq 107 bağçasının tərbiyəçisi üçün rəhbərlik” adlanan yeni proqram nəşr olunaraq ölkənin hər yerində olduğu kimi Azərbaycanda da istifadə edildi. Məktəbəqədər təhsil vahid təhsil sisteminin pilləsi olmaqla uşaqların intellektual, fiziki və psixoloji inkişafında, onların şəxsiyyətinin formalaşmasında və məktəbə hazırlanmasında xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Təsadüfi deyil ki, “Təhsil Haqqında Qanun”da göstərilir: “Məktəbəqədər təhsil təhsilin ilk pilləsi olmaqla, ailənin və cəmiyyətin maraqlarına uyğun olaraq, uşaqların erkən yaş dövründən intellektual, fiziki və psixi inkişafını, sadə əmək vərdişlərinə yiyələnməsini, istedad və qabiliyyətlərinin üzə çıxarılmasını, sağlamlığının qorunmasını, estetik tərbiyəsini, təbiətə və insanlara həssas münasibətinin formalaşmasını təmin edir” (69, səh.26). (Maddə 18.1). Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin inkişafı tarixini daha dərindən öyrənmək məqsədi ilə bu problemin pedaqoji ədəbiyyatda – dərs vəsaitlərində və ya problemlə bağlı müxtəlif səviyyələrdə yazılmış kitab və məqalələrdə irəli sürülmüş müddəaların, fikirlərin sərf-nəzər edilməsi lazımdır. Əvvəlcə qeyd edilməlidir ki, tarixən “Məktəbəqədər pedaqogika” ifadəsinə mövcud “Pedaqogika” adlı dərslik və dərs vəsaitlərində müxtəlif mövqedən, müxtəlif baxımdan yanaşılmışdır. Müəlliflərin bir qismi məktəbəqədər pedaqogika deyəndə yalnız uşaq bağçalarında həyata keçirilən tərbiyə işlərini nəzərdə tutursa, bir qismi həmin müəssisədə həyata keçirilən həm tərbiyə, həm də təlim işlərini nəzərdə tutur. Müəlliflərin bir qismi isə məktəbəqədər pedaqogika deyəndə həm ailədə, həm də uşaq bağçalarında həyata keçirilən pedaqoji işin məzmununu göz önünə gətirirlər. Hazırda istifadədə olan və keçmişlərdə yazılmış “Məktəbəqədər pedaqogika” adlı dərs vəsaitlərində isə haqqında danışılan məsələyə yanaşmalarda da müxtəliflik vardır. Birincisi, ona görə ki, 1990-cı illərin sonuna qədər respublikamızda “Məktəbəqədər pedaqogika” adı altında heç bir dərslik və dərs vəsaiti çap olunmadığı üçün bu ifadəyə münasibət bildirən mütəxəssislərin demək olar ki, hamısı keçmiş SSRİ məkanında çap olunmuş ədəbiyyata istinad etmişlər. Ikincisi, respublikamızda hazırlanan “Uşaq bağçasında hazırlanan tərbiyə proqramı”, “Uşaq bağçasında tərbiyə və təlim proqramı” adı altında çap edilmiş ədəbiyyatın heç birində məktəbəqədər pedaqogika ifadəsi işlədilmir və məsələyə məktəbəqədər pedaqogika sferasından Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|