Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 125 Avropanın aparıcı fond birjaları London, Frankfurt və Parisdə yerləşirlər. Avropanın iri birjalarının gündəlik dövriyyəsi $70 mlrd., kapitallaşma səviyyəsi isə $5 trln. təşkil edir. Avropada Londonun aparıcı rolu LIFFE fyuçers birjası hesabına müəyyən olunur. Bu birjada qiymətli metal və neftdə fyuçerslar alınıb satılır. Asiyanın iri birjaları Tokio, Honkonq və Seulda yerləşir. Asiya regionu dünya iqtisadiyyatının və səhm alğı-satqısının 1/3 hissəsini təşkil edir. Asiyanın payına dünya neft ticarətinin ə həmiyyətli payı düşür. Orta və uzun müddətli dövrdə Çinin sürətli inkişafı ilə əlaqədar Asiya regionunun əhəmiyyətinin artması gözlənilir. Ə lavələr lk fond birjası 1611-ci ildə Amsterdamda təsis olunmuşdur. Lakin tədricən dünya maliyyə mərkəzi Londona keçdi. XVIII-ci əsrin ikinci yarısında bir çox sazişlər qəhvəxanalarda bağlanırdı, məsələn, iri sığorta assosiasiya “Lloyd” tarixi qəhvəxanalarda başlanmışdır. 1773-cü ildə dilerlər yığışan qəhvəxanalardan biri “Birja qəhvəxanası” adlanmışdır. 1802-ci ildə fond əməliyyatların həcmi o qədər artmışdır ki, onların həyata keçirilməsi üçün xüsusi binanın ayrılması tələb olunub. XVIII-ci əsrin sonunda Avropanın digər ölkələrində birjalar yaranır, 1878-ci ilin 15 may tarixində Tokioda fond birjası təsis olunmuşdur. Hazırda bir neçə dünya maliyyə mərkəzləri mövcuddur. Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının yaranması XX ə srin əvvəllərinə təsadüf edir və ilk səhmlər 1913-cü ildə Bakı Tacir Bankının nizamnaməsi təsdiq edildikdən sonra buraxılmışdır. Bakı Tacir Bankının əsas səhmdarları Azərbaycanın tanınmış sahibkarları - H.Z. Tağıyev (şuranın sədri), üzvləri M.Ş.Əsədullayev, M.Nağıyev, M.Muxtarov və başqaları (şuranın üzvləri) olmuşdur. XX əsrin ilk iki onilliyində Bakıda bir sıra səhmdar cəmiyyətləri fəaliyyət göstərmişdir. Bu cəmiyyətlərin əksəriyyəti neft istehsalı, emalı Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 126 və ticarəti ilə məşğul olurdu. Onlardan "Neft məhsulları səhmdar cəmiyyəti", "Bülbülə neft və ticarət səhmdar cəmiyyəti", "Balaxanı-Zabrat neft istehsalı səhmdar cəmiyyəti" və digərlərini qeyd etmək olar. Yeni Bakı neft emalı zavodunun, Bakı Tacir Bankının və başqa iri şirkətlərin səhmləri Moskvanın, Sankt-Peterburqun və Rusiyanın digər iri şə hərlərinin fond birjalarında satışa çıxarılırdı. Х IX-XX əsrlərdə Azərbaycanda Rusiyanın iri banklarının Bakı filialları fəaliyyət göstərirdi. Bunlardan Sankt-Peterburq Dövlət Bankını (1874-1920), Sankt-Peterburq Beynəlxalq Kommersiya Bankını (KB) (1868-1920), Voljsk-Kams KB-nı (1870-1920), Rusiya Xarici Ticarət KB-nı (1871-1919), Rusiya Sənaye Ticarət KB-nı (1890-1920), Şimal KB-nı (1901-1910), Rusiya Asiya KB-nı (1910-1920), Azov-Don KB-nı (1877- 1920) və s. göstərmək olar. Hələ 1900-cu ildə "Kaspi" qəzetində veksel islahatı ilə bağlı dərc edilmiş məqalələrdə qiymətli kağızdan geniş istifadə olunduğunu təsdiq edən maraqlı faktlar öz əksini tapmışdır. Həmin dövrdə Bakı Tacir Bankı ilə yanaşı, Bakıda fəaliyyət göstərən digər banklar tərəfindən də veksellər və faiz kağızları buraxılmışdır. Veksellərdən ödəniş prosesində və borc münasibətlərinin formalaşdırılmasında geniş istifadə olunmuşdur. Veksel bazarı Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə də inkişaf etdirilmiş, lakin Sovet hakimiyyəti dövründə məhdudlaşdırılmışdır. Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən (1991-ci il) sonra, daha doğrusu, 1993-cü ildən etibarən ölkəmizdə qısa vaxt ərzində iqtisadi inkişaf prioriteti olaraq bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə əsaslanan, sahibkarlığın və sağlam rəqabət əsasında fəaliyyət göstərən özəl təşəbbüslərin ə sas rol oynadığı, eyni zamanda dövlətin tənzimləyici və strateji inkişaf funksiyaları ilə məhdudlaşdırıldığı iqtisadi münasibətlərin və iqtisadi mühitin formalaşdırılması istiqamətində bütün sahələr üzrə zəruri tədbirlərin həyata Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 127 keçirilməsinə başlanılmışdır. Belə ki, ölkənin qiymətli kağızlar bazarının yaradılması və inkişaf etdirilməsi məqsədilə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Fərmanları ilə 1998-ci il 9 sentyabr tarixində Qiymətli Kağızlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu təsdiq edilmiş, 1998-ci il 30 dekabr tarixində isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmışdır. Fəaliyyət göstərdiyi dövr ə rzində Azərbaycan Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən qiymətli kağızlar bazarının dövlət tənzimlənməsi sistemi yaradılmış, həmçinin müasir tələblərə cavab verən, bazar münasibətləri prinsiplərinə əsaslanan, eləcə də, geniş ə hatəli infrastrukturu olan fond bazarının formalaşdırılması istiqamətində zəruri tədbirlər görülmüşdür. Belə ki, 2001-ci il 15 fevral tarixində bir neçə iri bank və maliyyə strukturlarının təsisçiliyi ilə qiymətli kağızlar bazarının əsas ticarət infrastrukturu sayılan Bakı Fond Birjası yaradılmışdır. Bakı Fond Birjasının əsas funksiyası Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş bütün növ qiymətli kağızlar üzrə alqı-satqını (ticarəti) təşkil etməkdən ibarətdir. Qiymətli kağızlar bazarının digər mühüm infrastrukturu - qiymətli kağızlar bazarı depozitar xidmətinin yaradılması və fəaliyyət göstərməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1997-ci il 14 may tarixli Fərmanı ilə "Milli Depozit Sistemi haqqında" və "Dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi zamanı yaradılmış səhmdar cəmiyyətlərinin və ixtisaslaşdırılmış çek investisiya fondlarının səhmdarlarının reyestrinin aparılması qaydaları haqqında" Əsasnamələr təsdiq edilmiş və 1997-ci il 18 sentyabr tarixindən etibarən Milli Depozit Mərkəzi fəaliyyətə başlamışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında" 1999-cu il 26 iyul tarixli Fərmanının icrası ilə bağlı 1999-cu il 08 sentyabr tarixində Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 128 Milli Depozit Mərkəzi yenidən təsis edilmiş və səhmlərin tam həcmi Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinə keçmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycan Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması haqqında" 2008-ci il 19 noyabr tarixli 52 nömrəli Sərəncamının və "Azərbaycan Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi haqqında Əsasnamənin və Komitənin Strukturunun təsdiq edilməsi barədə" 2009-cu il 5 mart tarixli 70 nömrəli Fərmanının qüvvəyə minməsi ilə ölkənin qiymətli kağızlar bazarının yeni inkişaf mərhələsi başlamışdır. (Mənbə:http://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan_Resp ublikas%C4%B1_Qiym%C9%99tli_Ka%C4%9F%C4%B1zlar _%C3%BCzr%C9%99_D%C3%B6vl%C9%99t_Komit%C9% 99si) 2010-cu ilin 31 dekabrına 20 ən iri birjaların bazar kapitalizasiyası (trln. doll) 1. NYSE Euronext — $15,970 2. NASDAQ — $4,931 3. Tokio fond birjası $3,827 4. London fond birjası — $3,613 5. Ş anxay fond birjası — $2,717 6. Honkonq fond birjası — $2,711 7. Toronto fond birjası — $2,170 8. Bombey fond birjası — $1,631 9. Hindistan milli fond birjası — $1,596 10. San-Paulu fond birjası Бразилия — $1,545 11. Avstraliya qiymətli kağızlar birjası — $1,454 12. Frankfurt fond birjası — $1,429 13. Nordic Stock Exchange Group OMX ( Kopenhagen, Helsinki, slandiya, Stokholm, Tallin, Vilnüs) — $1,311 Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|