Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
209 nailiyyətləri ərzaq yönümlü təbii resursların istifadə- sinə şərait yaratmaqla Litosferdə, Hidrosferdə, Atmosferdə və Biosferdə mövcud olan resursları insanın mənafeyinə doğru yönəltməklə ərzaq məhsullarının davamlı inkişafını təmin edir. Davamlı inkişaf konsepsiyasının tərkib hissələrindən biri də ərzaq məhsullarının iqtisadi ekoloji təhlükəsizliyinin təmin olunması prinsipidir. Bu prinsipin əsası biosferin və insan cəmiyyətinin qorunmasından ibarət olub, qlobal, regional, həmçinin lokal səviyyələrdə həyata keçirilir. Ərzaq təhlükəsizliyi (ƏT) - milli iqtisadiyyatın struktur tərkib hissəsidir, iqtisadi və təbii kompo- nentlərin potensialından səmərəli istifadə olunması nəticəsində bazar münasibətləri ilə xarakterizə olu- nur. Təbii resurslardan istifadənin səmərəliliyi ərzaq təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsi üçün əsas amil- lərdən biridir. Bəşər cəmiyyətinin inkişafı üçün əha- linin ərzaq məhsulları ilə təmin olunması dünya dövlətlərinin əsas məqsədidir. Buradan aydın olur ki, ərzaq məhsullarının mütəmadi istehsalı təbii resurs- ların optimal istifadəsi nəticəsində yaranır və əhali- nin inkişafının əsası kimi qiymətləndirilir. FAO-nun ərzaq və kənd təsərrüfatı təşkilatla- rının məlumatlarında mürəkkəb, fiziki işlə məşğul olan hər bir insan üçün orta hesabla gün ərzində dörd-beş min kilo kalori, zehni əməklə məşğul olan adam üçün 3 min kilo kaloriya malik olan ərzaq məhsulları tələb olunur. 210 BMT-nin məlumatına görə dünyanın bir sıra ölkələrində bir günlük ərzaq istehsalı iki min kalo- ridən yuxarı çıxmır. Dünyada hər nəfərə orta hesabla 2,5 min kilo kalori düşdüyü halda, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iki min kilo kaloridən artıq düşür. BMT-nin ekspertlərinin fikrincə ərzaq təhlükə- sizlik problemi dünya təsərrüfat sisteminin əsas tərkib hissəsi olub dünya siyəsətində əsas yer tutur. Ümumilikdə ərzaq təhlükəsizliyi əhalinin artmaqda olan tələbatının təmin edilməsi üçün ərzaq istehsalı əhəmiyyəti kəsb edən resurslardan məqsədyönlü istifadə olunmasıdır. Bu da öz növbəsində kənd təsərrüfatında bitkiçilik və heyvandarlıq sahələrinin inkişaf etdirilməsi, torpaq və su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi, dünya, dəniz və okeanlarında olan bitki və heyvanat aləminin potensialından məqsədyönlü istifadə olunmasını ərzaq təhlükəsizliyinin qarantı hesab etmək olar. Müstəqillik dönəmini yaşayan postsosialist və postsovet məkanı ölkələrinin, o cümlədən Azərbay- can Respublikasının beynəlxalq münasibətlər siste- minə inteqrasiyasına yönəlik kompleks tədbirlər sistemi dövlətin strateji maraqlarının qorunması baxımından təhlükəsizliyin bütün komponentlərinin reallaşdırılmasını özündə əks etdirməlidir. Təhlükə- sizliyin beynəlxalq, regional və milli səviyyələrinin, eləcə də onun siyasi, iqtisadi, sosial, hərbi ekoloji və digər təzahürlərinin effektiv reallaşdırılması son nəticədə beynəlxalq aləmdə qüdrətli dövlət imicinin 211 formalaşması ilə səciyyələnir. Bu baxımdan dünya birliyinə inteqrasiya prosesini yaşayan postsovet Azərbaycanının milli təhlükəsizliyinin təmin olun- masını şərtləndirən bazis kriteriyalara aşağıdakıları şamil etmək olar: - ölkənin beynəlxalq aləmdə tanınması və dünya birliyinə uğurlu inteqrasiyanın təmin olunması; qonşu ölkələrlə səmərəli regional inteqrasiya münasibətlərinin formalaşdırılması; - ərazi bütövlüyünün qorunması; - cəmiyyətdə siyasi stabilliyin təmin edilməsi; - iqtisadi artıma nail olunması və etibarlı iqtisadi təhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılması; - cəmiyyətdə sosial stabilliyə nail olunması, gəlirlərin ədalətli bölüşdürülməsi və sosial təbəqələşmənin qarşısının alınması. Beləliklə, ölkənin milli təhlükəsizliyinin təmin olunması milli maraqlara zərər vuran destruktiv ten- densiyalarının effektiv şəkildə neytrallaşdırılma- sından, ərazi bütövlüyünün qorunmasından, cəmiy- yətdə effektiv siyasi və sosial-iqtisadi stabillik əldə edilməsindən bilavasitə asılıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, respublikamız dövlət müstəqilliyini zorla cəlb edilmiş müharibə, siyasi qeyri-sabitlik, sosial-iqtisadi böhran şəraitində əldə etmişdir. Eyni zamanda müs- təqilliyin ilkin dövrlərində davamlı ərazi ilhaqı və- təndaş müharibəsi, yenicə yaradılmış dövlətin parça- lanma təhlükəsini yaşaması təbii ki, ölkənin milli təhlükəsizliyinin daxili və xarici mənbədən forma- 212 laşan çoxsaylı faktorların təsiri nəticəsində itirilməsi zərurətini yaratmışdı. Ölkənin milli təhlükəsizliyinə zərbə vuran çoxsaylı faktorlar iqtisadiyyatdan da yan keçməmiş, 1991-1993-cü illər məhsul istehsalının sürətlə aşağı düşməsi, istehlak məhsullarının qiymətlərinin kəskin artımı, halloporik inflyasiyanın hiperinflyasiyayla əvəzlənməsi, daxili bazarda idxal kanallarının xüsusi çəkisinin artması, ixracın həcminin azalması fonunda tədiyyə balansının mənfı saldoda yekunlaşması ilə xarakterik olmuşdur. Bu baxımdan xalqın təkidli tələbi ilə 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıdan mərhum prezident, ümummilli lider H.Ə.Əliyev cənablarının həyata keçirdiyi uzaqgörən daxili və xarici siyasət mühari- bənin dayandırılması, neft kontraktları vasitəsilə ölkəyə iri həcmli investisiyaların cəlb edilməsi, iqti- sadiyyatda maliyyə stabilliyinin təmin edilməsi, bütövlükdə iqtisadi böhranın dayandırılması və iqtisadi artıma nail olunması ilə nəticələnmişdir. Hə- yata keçirilən tədbirlərin iqtisadi səmərəsi olaraq öl- kədə istehsal edilən ümumi daxili məhsulun davamlı artımına nail olunmuşdur. Lakin bütün bunlarla yanaşı beynəlxalq münasibətlər sistemində genişlə- nən qloballaşma təzahürləri postsovet məkanı ölkə- lərində, o cümlədən respublikamızda da milli təhlü- kəsizliyə zərər vuran iqtisadi təzahürləri gücləndir- mişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|