Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 12. Ərzaq təhlükəsizlik modelinin formalaşması.
205 Digər tərəfdən ərzaq təhlükəsizliyinin qorunub saxlanılması kənd təsərrüfatı əhəmiyyətli resursların balanslaşdırılmış qaydada istifadə olunması iqtisadi cəhətdən daha səmərəli sayılır. Bu özlüyündə resurs- lardan ərzaq məhsulları üçün optimal, həmçinin resurs mənbələrindən təkrar istifadə tullantıların emalı, isteh- salçı ilə istehlakçının bir-birinə düzgün təyin olunması hesabına yaranır, formalaşır. Ərzaq təhlükəsizlik mo- deli aşağıdakı formada əks olunur (şəkil 12). Ərzaq məhsulunun strukturu Ərzaq məhsullarının istifadəsi Təbii iqtisadi mühit Sosial iqtisadi mühit Resursa sərf olunan xərclər Resurs mənbələrindən istifadə Ərzaq məhsullarının istehsalı Daxili bazar Xarici bazar Ərzaq təhlükəsizliyi Ümumi bazar 206 Şəkil 12. Ərzaq təhlükəsizlik modelinin formalaşması. "Ərzaq təhlükəsizlik" modelindən aydın olur ki, ərzaq məhsulları istehsal edən müəssisələr ilk növbədə bazarın tələblərinə uyğun məhsullar isteh- salını həyata keçirməlidirlər. Burada ərzaq məhsul- ları istehsalı bolluğu eyni zamanda satış bazarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün şərait yaradır. Digər tərəfdən xarici bazar istehlakçılarının tələbatını təmin etməklə hər iki bazarın təhlükəsizliyini təmin etmiş olur. Ərzaq təhlükəsizliyinin əsas istiqaməti ölkənin milli təhlükəsizliyinin prioritet sahələrindən sayılır. Ümumiyyətlə, dövlət siyasətinin müvəffəqiyyətlə fəaliyyətinə xidmət etməklə iqtisadi amillərin təsiri altında formalaşır. Dövlətin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istehlak xarakterli təsərrüfat sahə- lərinin inkişafının vəziyyətindən daha çox asılıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə ərzaq təhlükəsizliyi nəinki daxili iqtisadi siyasətə, eləcə də ölkədə iqti- sadi sahədə artımın yüksəlməsində, ölkə daxilində siyasi sabitliyin formalaşmasında və beynəlxalq səviyyədə dövlətin istehlak bazarında tanınmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu ölkələr özlərinin strateji əhəmiyyət kəsb edən ərzaq məhsulları sahəsində öz maraqlarını qorumaq məqsədi ilə xarici təsirlərə daha çox davamlılıq nümayiş etdirirlər. 207 Ölkənin strateji ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edil- məsinə yönədilmiş dövlətin ərzaq təminatı siyasəti müxtəlif ticarət formaları, ərzaq məhsullarının müəy- yən qruplarına taarif məhdudiyyətlərinin tətbiqi, qiymət siyasəti, həmçinin ərzaq yardımlarının gös- tərilməsi yolu ilə reallaşır. Bununla yanaşı beynəl- xalq səviyyədə ərzaq təhlükəsizliyi probleminə ABŞ, Yaponiya, Avropa Birliyi ölkələrinin xüsusi qurum- ları və təşkilatları tərəfindən xüsusi fikir verilir. Təcrübə göstərir ki, ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində inkişaf etmiş ölkələrdə siyasi cəhətdən iki mühüm amilin tətbiqi ilə şərtlənir. Birinci amil ərzaq məhsulları istehsalında mühüm əhəmiyyət kəsb edən aqrar sənaye kompleksinin inkişafında müasir klassik model hesab edilir. Bu əsasən interval meyllərin gücləndirilməsinə əsaslanan ən çox ABŞ, Fransa, Böyük Britaniyanın və digər inkişaf etmiş ölkələrin aqrar iqtisadi sahələrində tətbiq olunur. İkinci amil isə kənd təssərüfatında proteksionist siyasətin reallaşdırılması ilə səciyyələnir və xüsusi ilə Kanada, Avropa Birliyi ölkələrində tətbiq olunur. Bu ölkələrdə innovasiya siyasəti aqrar sektorda müasir texnologiyaların tətbiqi, elmi texniki tərəqqinin (ETT) nailiyyətlərinin tətbiqinə əsaslanır. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, daxili və xarici bazarlarda ölkənin milli maraqlarının qorunmasına yönəmlik iqtisadi, o cümlədən aqrar sahədə, həmçinin yeyinti sənayesinin bütün 208 sahələrində ərzaq təhlükəsizliyinin dayanıqlı inkişafından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. 3.4. Ərzaq resurslarının tarazlı inkişafı. Müasir şəraitdə ərzaq yönümlü təbii resursların istehsal dövriyyəsinə cəlb olunmasında ərzaq məhsullarının iqtisadi inkişafı ilə yanaşı, təbii resursların davamlı istifadəsi, ərzaq məhsullarının iqtisadi-ekoloji cəhətdən tədqiq olunması təbiətdən istifadənin qlobal problemlərindən hesab edilir. Bu baxımdan dünyanın bütün ölkələrində ərzaq xarak- terli təbii resurslardan istifadə onların təhlükəsiz- liyinin qorunması, ekoloji cəhətdən insanların sağlamlığına xidmət edən təmiz məhsullar istehsalını həyata keçirməkdən ibarətdir. Ərzaq yönümlü təbii resurslar təbiətdə olduqca zəngindir, lakin onların istifadəsi dünyanın müxtəlif ölkələrində məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsindən və həmin resurslara təsirindən asılı olaraq müəyyən olunur. Təbii resurs- lar istehsalın xarakterindən asılı olaraq istehsal döv- riyyəsinə cəlb olunur və hər bir ölkənin milli maraq- larına xidmət edən qanunçuluq prinsiplərinə əsas- lanır. Ərzaq yönümlü təbii resurslar bilavasitə aqrar sahənin inkişafına xidmət edən resurslar sistemindən ibarət olub, onların istifadəsi istehsal vasitələrinin inkişafı ilə əlaqəli olaraq daım dəyişir və təkmilləşir. Xüsusi ilə Elmi Texniki Tərəqqini (ETT) müasir Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|