Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
77 baxıĢlarına (Ġ.M.Seçenov, Ġ.P.Pavlov) istinad edən bir çox tədqiqatçılar kəkələməni aradan qaldırmaq üçün müasir kompleks yanaĢma metodunu iĢləyib hazırlamıĢlar. V.A.Qilyarovskiy, F.A.Rau, N.P.Tyapkin, M.Xvastev, N.A.Vlasova, S.S.Lyapidevskiy və baĢqaları özlərinin tədqiqatları və əməli fəaliyyətləri ilə kəkələməni aradan qaldırmaq üçün kompleks tibbi-pedaqoji yanaĢma metodunun inkiĢafına kömək etmiĢlər. Müasir kompleks yanaĢma dedikdə müxtəlif mütəxəssislərin səyi və kəkələyənlərin psixofiziki vəziyyətlərinin müxtəlif tərəflərinə ayrı-ayrı vasitələrlə müalicə pedaqoji təsir tədbirləri baĢa düĢülür. Kompleks müalicə-pedaqoji tədbirlər sisteminə tibbi preparatlar, proseduralar, psixoterapiya, müalicəvi idman, loqopedik məĢğələlər, loqopedik ritmika və tərbiyə tədbirləri daxil edilir. Bu sistemin məqsədi nitq qıcolmalarını zəiflətmək və ya aradan qaldırmaq, tənəffüs, səs, nitq və motorika pozulmalarını aradan qaldırmaq, sinir sistemini və bütövlükdə bütün orqanizmi sağlamlaĢdırmaq, öz qüsuruna düzgün olmayan münasibəti dəyiĢdirmək, psixoloji qatlardan onu azad etmək, kəkələyənin sosial reabilitasiyası və adaptasiyasını təĢkil etmək, Ģəxsiyyət və davranıĢını tərbiyə etməkdir. Təsir, xarakterinə görə bütün müalicə-pedaqoji tədbirləri Ģərti olaraq iki tərkib hissəsinə ayırmaq olar: müalicə-sağlamlıq və korreksiya-pedaqoji. Həkim tərəfindən aparılan müalicə sağlamlıq iĢinin əsas vəzifələri aĢağıdakılardan ibarətdir: --kəkələyənlərin sinir sisteminin və fiziki sağlamlığının sağlamlaĢdırılması və möhkəmləndirilməsi; --psixofiziki vəziyyətdə özünü göstərən patoloji halları müalicə etmək; --kəkələyənlərdə özünü göstərən bütün çatıĢ-mamazlıqların müalicəsi və aradan qaldırılması ()motorika pozulmaları, nitq qıcolmalarının zəiflədilməsi və aradan qaldırılması, vegetativ sinir sisteminin pozulmaları və s.); Loqoped tərəfindən aparılan korreksiya- pedaqoji tədbirlərin əsas vəzifəsi aĢağıdakılardır; Nitq qüsurlarının aradan qaldırılması (düzgün olmayan nitqin tərbiyəsi) və kəkələyənlərin psixoloji xüsusiyyətlərinin islahı. Loqoped tibbi-pedaqoji iĢ birliyi təĢkil etməklə lazımi mütəxəssisləri (həkim, tərbiyəçi, musiqi iĢçisi və baĢqaları) kəkələməni aradan qaldırmağa cəlb edir. 78 Müalicə –sağlamldıq tədbirlərilə müalicə üçün düzgün Ģəraitin təĢkili, gün rejimi və rasional qidalanma, tibbi-dərman müalicəsi, fizio və psixoterapiya, müalicəvi idman, möhkəmləndirici proseduralar aiddir. Kompleks yanaĢmanın pedaqoji hissəsinə korreksiya pedaqoji- loqopedik iĢ aiddir. Bu özündə loqopedik məĢğələlər sisteminin, tərbiyə tədbirlərini, loqopedik ritmikanı və valideynlərlə iĢi birləĢdirir. Loqopedik təsir uĢaq Ģəxsiyyətinin və nitqinin onun qüsurunu kompensasiya və ya aradan qaldırılmasını nəzərə almaqla harmonik formalaĢdırılmasına yönəldilmiĢ korreksiya-pedaqoji tədbirlər sistemidir. Loqopedik iĢ müasir dövrdə iki istiqamətdə təĢkil edilir: BirbaĢa loqopedik təsir kəkələyənlərlə fərdi və qrup məĢğələlər zamanı həyata keçirilib. Bu məĢğələlər ümumi və nitq motorikasının, nitq və tənəffüsün ritm və sürətinin normallaĢmasının, sözlü ünsiyyətinin fəallaĢdırılmasının, vacib hallarda isə eĢitmə diqqəti və fonematik qavramanın, səs tələffüzü pozğunluqlarının islahatının, passiv və aktiv lüğətin geniĢləndirilməsinin, cümlənin qrammatik cəhətdən formalaĢmasının inkiĢafına yönəldilir. MəĢğələlərdə kəkələyənlərdə psixoloji sarsıntılar, davranıĢ pozulmaları aradan qaldırılır. Onlarda (Ģagird və yeniyetmələrdə) qüsurlarına düzgün münasibət tərbiyə edilir, intellektual bacarıqların, etik və əxlaqi təsəvvürlərin inkiĢafı və inkiĢaf etmiĢ harmonik Ģəxsiyyət formalaĢması istiqamətində məqsədyönlü iĢ aparılır. Fərdi məĢğələlərə əsasən düzgün nitq məxsusdur. O, kəkələməni müalicə etmək üçün a) nitq gimnastikası (tənəffüs, səs, artikulyasiya, nitqin müxtəlif formaları üçün çalıĢmalar sistemi); b) psixoterapevtik müalicə (uyğun nitq Ģəraiti, nitq məĢğələlərinin ardıcıl çətinləĢdirilməsi, xəstənin əhval-ruhiyyəsinə təsir və s.); farmoseptik və dinamik müalicə (dərmanlar, fizioterapiya və hərəkət çalıĢmaları); iĢləyib hazırlanmıĢdır. Rus alimlərinin metarialın baxıĢlarına (Ġ.M.Seçenov, Ġ.P.Pavlov) istinad edən bir çox təhqiqatçılar kəkələməni aradan qaldırmaq üçün müasir kompleks yanaĢma metodunu iĢləyib hazırlamıĢlar. V.A.Qilyarovskiy, F.A.Rau N.P.Tyapkin, M.Xvastev, N.A.Vlasov, S.S.Lyapidevskiy və baĢqaları özlərinin tədqiqatları və əməli fəaliyyətləri ilə kəkələməni aradan qaldırmaq üçün kompleks tibbi-pedaqoji yanaĢma metodunun inkiĢafına kömək etmiĢlər. Müasir kompleks yanaĢma dedikdə müxtədif mütəxəssislərin səyi və kəkələyənlərin psixofiziki vəziyyətlərinin müxtəlif tərəflərinə ayrı-ayrı vasitələrlə müalicə və pedaqoji təsir tədbirləri baĢa düĢülür. 79 Loqopedik təsir uĢaq Ģəxsiyyətinin və nitqinin onun qüsurunu kompensasiya və ya aradan qaldırılmasını nəzərə almaqla harmonik formalaĢdırılmasına yönəldilmiĢ korreksiya-pedaqoji tədbirlər sistemidir. Loqopedik iĢ müasir dövrdə iki istiqamətdə təĢkil edilir: birbaĢa və dolayısı. BirbaĢa loqopedik təsir kəkələyənlərlə fərdi və qrup məĢğələlər zamanı həyata keçirilir. Bu məĢğələlər ümumi və nitq motorikasının, nitq və tənəffüsün ritm və sürətini normalaĢmasının, sözlü ünsiyyətinin fəallaĢdırılmasının, vacib hallarda isə eĢitmə diqqəti və fonematik qavramanın, səs tələffüzü pozğunluqlarının islahatının, passiv və aktiv lüğətin geniĢləndirilməsinin, cümlənin qrammatik cəhətdən formalaĢmasının inkiĢafına yönəldilir. MəĢğələlərdə kəkələyənlərdə psixoloji sarsıntılar, davranıĢ pozulmaları aradan qaldırılır. Onlarda (Ģagird və yeniyetmələrdə) qüsurlarına düzgün münasibət tərbiyə edilir, intellektual bacarıqların, etik və əxlaqi təsəvvürlərin inkiĢafı və inkiĢaf etmiĢ harmonik Ģəxsiyyət formalaĢması istiqamətində məqsədyönlü iĢ aparılır. Fərdi məĢğələlər əsasən düzgün nitq və davranıĢ vərdiĢlərinin tərbiyəsi sahəsində əlavə çalıĢmaların təĢkili üçün keçirilir (düzgün olmayan səs tələffüzünün korreksiyası, psixoloji xarakterli söhbətlər və s.). Dolayısı ilə loqopedik təsir dedikdə uĢağın bütün rejim saatlarının loqopedləĢməsi və ətrafdakıların ona münasibətinin loqopedik tələblərə cavab verməsi baĢa düĢülür. Bu zaman nitq rejimi xüsusi məna kəsb edir. Məktəbəqədər yaĢlı uĢaqların nitq rejimi böyüklərin birbaĢa köməyi ilə həyata keçirilir və bir nitq mərhələsindən digər mərhələyə keçmə ardıcıllığı onlar tərəfindən nəzarətə götürülür. Məktəblilərin, yeniyetmələrin və böyüklərin nitq rejimi isə onların özləri tərəfindən seçilmiĢ nitq çalıĢmalarının yerinə yetirilməsi və bu gün nitq tələbini baĢa düĢmə, müxtəlif Ģəraitlərdə məĢqləri etmə bacarığını nəzərdə tutur. Loqopedik məĢğələlərin nitq aspekti tənəffüs, səs və artikulyasiya funksiyalarının tənzimlənməsini, koordinasiyasını və düzgün nitq tərbiyəsini nəzərdə tutur. Demək lazımdır ki, elmi ədəbiyyatda düzgün tələffüzün tərbiyəsi haqqında bir neçə fikirlər mövcuddur. Bu tədqiqatçıların bəziləri belə hesab edirlər ki, tənəffüs və didaktik çalıĢmalardan istifadə etməklə tənəffüs üzərində xüsusi iĢləmək lazımdır. Digərləri isə tənəffüsün ritmi sakit, rəvan nitqin təsiri ilə bərpa edilir, yəni ağız, tələsməyən nitq sürətinin tərbiyəsi nəticəsində nitqin bütün komponentlərinin, o cümlədən tənəffüsün normallaĢması baĢ verir. Psixoloji məktəbin nümayəndələri belə hesab edirlər ki, nitqin tərbiyəsi, o cümlədən tənəffüsün normal olması Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|