Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İnzibati hüquq
29 B. İCTİMAİ XİDMƏT MEYARI Dövlətin iqtisadi və ictimai həyata müdaxilə etməyə başlaması ilə "ictimai xidmət" termini İnzibati idarəetmə hüququnun tənzimləmə sahəsini müəyyən edən meyar kimi istifadə edilməyə başlanıb. Bu meyara görə, inzibati orqan- larının ictimai ehtiyacları ödəmək üçün girişdiyi bütün fəaliyyətlər ictimai xidmət sayılır və İnzibati idarəetmə hüququnun predmetini təşkil etdiyi qəbul edilir. Bu meyardan Avropada XX əsrin əvvəlindən istifadə olunur. Ictimai xidmətlər əvəllər ümumi hüquq qaydalarına aparıldığı üçün, inzibati hüququn predmetini müəyyən etmədə ictimai xidmətlərin rejimi əlverişli idi. Özəl sektorun ekonomik güclərinin zəifliyi, ya da sərfəli saymadığı üçün icra etmədiyi fəaliyyətləri, administrasiyanın özü ictimai xidmət şəklində icra etməyə başlayıb. Misal olaraq poçt, dəmir yolları, dəniz yolları və s. göstərmək olar. Məsələn əhalini içməli su ilə təmin edilməsi zərurətdir, lakin bunu xeyir əldə etmək məqsədi ilə həyata keçirmək olmur – yüksək investisiya tələb etdiyi halda vətəndaşlardan alınan pul məbləği xeyli düşük olmalıdır. Buna görə belə xidmətləri təşkil edən fəaliyyətin xüsusiyyətlə ri onların xüsusi (mülki) hüquqdan daha fərqli qaydalara tabe olmasını tələb edir. İnziba ti hüquqa da, xüsusi hüquqdan fərqli qaydalara tabe olan “ictimai xidmətlər hüququ” kimi tərif verilib. Lakin dövlətin iqtisadi və ictimai həyata daha çox müdaxilə etməsi , habelə özəl şəxslərin icra etdiyi ticarət, sənaye və ya iqtisadi fəaliyyəti də dövlətin icra etməyə başlamasından sonra, ictimai xidmət termini get -gedə qeyri-müəyyən hala gəlib və inzibati hüququn tənzimləmə sahəsini ortaya qoyan meyar olmaqdan çıxıb. Çünki bəzi ictimai xidmətlər artıq ümumi hüquq rejiminə tabe olmurdu. Administrasiyanın icra etdiyi bu yeni ictimai xidmətlər özəl sektorla rəqabət şəraitində və müəyyən mənfəət prinsipləri ilə icra edildiyi üçün , onların (xidmətlərin) quruluşu və bəzi prinsipləri İnzibati idarəetmə hüququ sahəsinə daxil olur. Bununla belə, onların fəaliyyəti, xüsusilə ayrı -ayrı şəxslərlə olan münasibətləri özəl hüquq qaydaları ilə tənzimlənir. Üstəlik, Avropada GATS müqaviləsinin və AB Təsis müqaviləsinin təsiri ilə, sərbəst rəqabət qaydaları getdikçə ictimai xidmət növlərinə də tətbiq edilməyə başlanıb. 43 Avropanın bir çox ölkələrində, enerji və rabitə xidmətləri özəlləşdirilib, inhisarçı qaydada aparılmır və xüsusi hüquqa uyğun icra edilir. Belə olan halda, ictmai 43 Avropa Parlamentinin 13.01.2004 tarixli Rezolusiyasına görə, ancaq səhiyyə, təhsil və mənzil təminatı kimi ictimai xidmətlər rəqabət qaydaları xaricində icra oluna bilən ictimai xidmətlər kimi saxlanılıb. GATS müqaviləsinə görə 160-a yaxın xidmət növləri, təhsil və uşaqların qayğısı sektoru daxil olmaqla, bu müqavilə ilə tənzimlənib. Azərbaycan hələ ki GATS`a tərəf olmayıb.
|