~ 217 ~
və keyfiyyətinə görə yığılır. Saxlanmaya qoyulan məhsulun həc-
mindən və realizə müddətindən asılı olaraq kartof, tərəvəz və
meyvənin çoxsaylı yerləşdirmə planı tərtib olunur.
Saxlanmanın texnoloji və iqtisadi göstəricilərinə görə daha
əlverişli üsulu seçilir. Texnoloji göstəricilərə saxlanma rejiminin
maksimum saxlanma müddəti və az itkilərlə dəqiqliklə optimal
hədd daxilində tənzimlənməsi aiddir.
İqtisadi göstəricilərə tikintiyə qoyulan xərclər və istismardakı
xərclər aiddir.
Saxlayıcının yaxud soyuducu kamerasının tutumunu təyin
etmək üçün əvvəlcə onların yük tutumunu (m
3
), başqa sözlə,
məhsulun tutduğu həcmi təyin etmək lazımdır:
V
t
=S
r
H
c
M,
burada: S
r
– yük sahəsi, m
2
;
H
c
– yüklənmə yaxud anbarlaşdırma yüksəkliyi, m;
M – tökülən məhsulun kütləsi, kq/m
3
.
Yük sahəsi – saxlayıcının yaxud soyuducu kameranın birbaşa
meyvə-tərəvəz məhsulu yerləşən sahəsidir. Açıq şəkildə saxlan-
mada yük sahəsi saxlanma üçün binanın sahəsinə bərabərdir. Onu
ölçməklə yaxud tipik layihə üzrə binanın uzunluğunu eninə
vurmaqla təyin edirlər. Tərəvəz və kartofu dolablarda saxladıqda
yük sahəsi bir dolabın tutduğu sahə onun saxlayıcıdakı sayına
vurulur. Bunun üçün dolabın uzunluğu və eni ölçülür.
Qablarda saxlandıqda yük sahəsi bütün məhsul tərəcələrindən
ibarətdir. Hesabat zamanı nəzərə almaq lazımdır ki, hər bir tərə-
cənin ölçüləri aşağıdakından çox olmamalıdır: uzunluğu – 10-12
m və eni 5-7 m.
Tərəcələr elə yerləşdirilməlidir ki, onlarla saxlayıcının divarı,
yaxud soyuducu kamera arasında, həmçinin sütunlar arasında 0,3
m enində sərbəst məkan qalsın. Tərəcələr arasında 0,6-0,7 m
enində keçid saxlanır. Saxlayıcı yaxud iri soyuducu kameraları
boyunca eni 4 m olmaqla mərkəzi keçid qoyulur.
~ 218 ~
Anbarlaşdırma yaxud yüklənmə hündürlüyü, meyvə-tərəvəz
məhsullarının xüsusiyyətlərindən və saxlanma üsulundan asılıdır
(cədvəl 4.15).
Anbarlaşdırmanın yüksəkliyini müəyyən etdikdə nəzərə almaq
lazımdır ki, saxlayıcının aşağı hissəsindən məhsul tərəcəsinin yu-
xarısına qədər azı 0,2 m, kartof, yaxud tərəvəz topasının yuxarısı-
nadək azı 0,8 m məsafə olmalıdır.
Cədvəl 4.15
Məhsulun anbarlaşdırma yaxud yüklənmə yüksəkliyi
Məhsulun növü
Saxlanma üsulu
Yüklənmə yaxud anbarlaş-
dırmanın maksimum
yüksəkliyi, m
Kartof
Açıq tökülməklə
4,0
Konteynerlərdə
5,5
Kök
Açıq tökülməklə
2,8
Konteynerlərdə
5,0
Baş soğan
Topalarla
2,8
Qutu altlıqlarında qutularda
5,0
Açıq tökülməklə
2,8
Kələm
Konteynerlərdə
5,5
~ 219 ~
ƏDƏBİYYAT
1.
Abasov İ. Azərbaycanın və dünya ölkələrinin kənd təsərrü-
fatı. Bakı, 2013, 712 səh.
2.
Nəbiyev Ə.Ə. Şərabın kimyası. Bakı: Elm, 2010, 472 səh.
3.
Fətəliyev H.K., Məmmədov F.Y. Şərabın kimyası. Gəncə,
1984, 62 səh.
4.
Fətəliyev H.K. Şərabın texnologiyası. Gəncə, 1986, 97 səh.
5.
Fətəliyev H.K. Şərabçılıq. I hissə. Bakı: Bilik, 1995, 260
səh.
6.
Fətəliyev H.K. Şərabçılıq. II hissə. Bakı: Bilik, 1995, 160
səh.
7.
Fətəliyev H.K. Alkoqollu içkilərin texnologiyası. Bakı:
Elm, 2007, 516 səh.
8.
Fətəliyev H.K., Mikayılov V.Ş. Tünd alkoqollu içkilər.
Bakı: Elm, 2007, 172 səh.
9.
Fətəliyev H.K. Bitkiçilik məhsullarının saxlanması və emalı
texnologiyası. Bakı: Elm, 2010, 432 səh.
10.
Fətəliyev H.K. Şərabın texnologiyası. Bakı: Elm, 2011,
596 səh.
11.
Fətəliyev H.K., Mikayılov V.Ş. Qida məhsulları mühən-
disliyinin hesabatları. Bakı, Kooperasiya nəşriyyatı, 2012, 176
səh.
12.
Fətəliyev H.K., İsmayılov M.T. Titrəyişli maserasiya ilə
süfrə şərablarının texnologiyasının təkmilləşdirilməsi. Bakı, 2012,
50 səh.
13.
Fətəliyev H.K. Şərabçılıqdan praktikum. Bakı, Elm, 2013,
328 səh.
14.
Həsənova S.X., İsgəndərov Ə.H. Kənd təsərrüfatı məhsul-
larının saxlanması və emalı. Kirovabad, AKTİ, 1970, 286 səh.
15.
Xəlilov A.H., Mikayılov V.Ş. Ərzaq məhsullarının eksper-
tizasının təyini metodları. Bakı, 2009, 356 səh.
16.
İlçenko S.Q., Marx A.T., Fan-Yunq A.F. Konservləşdir-
mənin texnologiyası və texniki-kimyəvi nəzarət. Bakı, Maarif,
~ 220 ~
1966, 492 səh.
17.
Великая Е.И., Суходол В.Ф. Лабораторный практикум
по курсу общей технологии бродильных производств (общие
методы контроля) 2-ое изд. перераб. и доп. Москва ЛиПП,
1983, 312 стр.
18.
Карпов Б.А., Курдина В.Н., Ралль Ю.С. Учебное посо-
бие для лабораторно-практических занятий по курсу хране-
ния и технологии сельскохозяйственных продуктов. Москва,
1972, 180 стр.
19.
Лебедев Е.И. Комплексное использование сырья в
пищевой промышленности. М., ЛиПП, 1982, 237 стр.
20.
Мельник Б.Е., Лебедев В.Б., Винников Г.А. Техноло-
гия приемки, хранения и переработки зерна. М., Агропромиз-
дат, 1990, 367 стр.
21.
Методы технохимического контролья в виноделии.
Под. ред. Гержиковой В.Г. Симферополь: «Таврида», 2002,
260 стр.
22.
Скрипников Ю.Г. Переработка плодов и ягод и техно-
химический контроль. М., Колос, 1979, 280 стр.
23.
Справочник товароведа продовольственных товаров.
М., Экономика, 1987, 367 стр.
24.
Плотникова Т.В., Позняковский В.М., Ларина Т.В.,
Елисеева Л.Г. Экспертиза свежик плодов и овощей. Новоси-
бирск, 2001, 302 стр.
25.
Фаталиев Х.К. Совершенствование технологии Азер-
байджанских вин. Баку: Элм, 2004, 134 стр.
26.
Фаталиев Х.К., Кишковский З.Н., Джабраилов А.Д.
Перспективы применение электроконтактного нагрева при
выработке виноградного сока и других продуктов. Баку: Аз-
НИИНТИ, 1989, 30 стр.
27.
Флауменбаум Б.Л. Основы консервирования пищевых
продуктов. М., ЛиПП, 1982, 272 стр.
28.
Трисвятский Л.А., Лесик Б.В., Курдина В.Н. Хранение
и технология сельско-хозяйственных продуктов. М., Колос,
1983, 383 стр.
~ 221 ~
29.
Широков Е.П. Технология хранения и переработки
плодов и овощей. М., Колос, 1978, 311 стр.
30.
Широков Е.П. Практикум по технологии хранеия пе-
реработки плодов и овощей. Москва, Колос, 1985, 192 стр.
31.
Щеглов Н.Г. Технология консервирования плодов и
овощей. М., «Палеотип», 2002, 380 стр.
~ 222 ~
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ ------------------------------------------------------------------- 3
GİRİŞ ---------------------------------------------------------------------- 5
BİRİNCİ FƏSİL --------------------------------------------------------- 8
Dən və dən məhsullarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi ------ 8
1.1. Analiz üçün orta nümunənin götürülmə qaydası ------------ 8
1.2. Dənin texnoloji xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi ---- 11
1.3. Dən kütləsində qarışıqların təyini ---------------------------- 16
1.4. Dənin natura çəkisinin təyini --------------------------------- 18
1.5. Dənin mütləq çəkisinin təyini --------------------------------- 21
1.6. Dənin şüşəvariliyinin təyini ----------------------------------- 22
1.7. Saxlanan dən kütləsində həşərat və gənələrin təyini ------ 24
1.7.1. Zərərvericilər və onların qarşısının alınması yolları -- 24
1.7.2. Dənin uzunburunlarla gizli zədələnməsinin təyini ---- 27
1.7.3. Dənlərin anbar zərərvericiləri ilə zədələnmə
dərəcəsinin təyini -------------------------------------------------- 28
1.8. Dənin nəmliyi və onun təyini üsulları ----------------------- 29
1.8.1. Ümumi anlayış --------------------------------------------- 29
1.8.2. Dənin nəmliyinin təyini ----------------------------------- 31
1.8.3. Nəmliyin texniki qurutma yolu ilə təyini -------------- 32
1.8.4. Yağlı toxumların nəmliyinin təyini --------------------- 33
1.8.5. Nəmliyin elektrik nəmlik ölçən ilə təyini -------------- 33
1.9. Yarma istehsal olunan dənlərdə nüvə faizinin təyini ------ 34
1.10. Unun keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi -------------------- 35
1.10.1. Unun çıxım və sortları ----------------------------------- 35
1.10.2. Unun keyfiyyət göstəriciləri ---------------------------- 36
1.10.3. Unun keyfiyyətinin orqanoleptik göstəriciləri ------- 37
~ 223 ~
1.10.4. Unun fiziki-kimyəvi keyfiyyət göstəriciləri ---------- 39
1.10.5. Unun zərərvericilərlə yoluxmasının təyini ----------- 40
1.10.6. Unda turşuluğunvə minerallığın təyini ---------------- 40
1.10.7. Buğda ununda kleykovinanın təyini ------------------- 42
1.11. Çörəyin keyfiyyət göstəricilərinin təyini ------------------ 45
1.11.1. Çörəkdə məsaməliliyin təyini -------------------------- 46
1.11.2. Xəmirin qaz yaratma xüsusiyyəti ---------------------- 46
1.11.3. Çörəkdə turşuluğun təyini ------------------------------ 47
1.11.4. Nümunəvi laboratoriya bişirməsi ilə buğda ununun
keyfiyyətinin təyini ----------------------------------------------- 47
İKİNCİ FƏSİL ---------------------------------------------------------- 52
Təzə və emal olunmuş bitkiçilik məhsullarının keyfiyyətinin
təhlili ---------------------------------------------------------------------- 52
2.1. Meyvə-tərəvəz və kartofdan orta nümunənin götürülməsi 52
2.2. Meyvə və tərəvəzlərin mexaniki möhkəmliyinin təyini -- 56
2.3. Meyvə-tərəvəzlərdə C vitaminin miqdarının təyini ------- 58
2.4. Efir yağlarının miqdarının təyini ----------------------------- 61
2.5. Kartofda nişastanın miqdarının yumruların sıxlığına görə
təyini ------------------------------------------------------------------- 63
2.6. Kartofdan nişastanın alınması və onun nəmliyinin təyini 67
2.7. Fenol maddələrinin miqdarının təyini ----------------------- 69
2.8. Pektin maddələrinin miqdarının təyini ---------------------- 72
2.9. Sellülozanın miqdarının təyini -------------------------------- 74
2.10. Kök meyvəsində
- karotinin ekspres-metodla təyini --- 76
2.11. Etil spirtinin miqdarının bixromat metodu ilə təyini ----- 78
2.12. Turşuların təyini ----------------------------------------------- 79
2.12.1. Təzə və emal olunmuş meyvə-tərəvəzlərdə titrləşən
turşuluğun təyini -------------------------------------------------- 79
2.12.2. Fəal turşuluğun təyini ----------------------------------- 82
2.12.3. Uçucu turşuların miqdarının təyini -------------------- 82
~ 224 ~
2.13. Şəkərlərin miqdarının təyini --------------------------------- 85
2.14. Müxtəlif bitkilərin toxum və vegetativ hissələrində
zülalların miqdarının təyini ----------------------------------------- 89
2.15. Şəkərin keyfiyyətinin təyini --------------------------------- 93
2.15.1. Orta nümunənin götürülməsi --------------------------- 93
2.15.2. Şəkərin orqanoleptik göstəricilərinin təyini ---------- 94
2.15.3. Şəkərin nəmliyinin təyini ------------------------------- 95
2.15.4. Dairəvi şkalalı yarımkölgəli polyarimerin köməyi ilə
şəkərdə saxarozanın miqdarının təyini ------------------------- 96
2.15.5. Saxarometrin köməyi ilə şəkərdə saxarozanın təyini
(standart üsul, DÖST 12571-67) -------------------------------- 97
2.15.6. Şəkərin rənginin təyini ---------------------------------- 98
2.15.7. Rafinad qəndinin suda həll olma müddətinin
təyini -------------------------------------------------------------- 101
2.15.8. Rafinad qəndində ovuntuların miqdarının təyini -- 102
2.16. Bitki yağlarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi ----- 102
2.17. Standart yod məhlulunun hazırlanması ------------------ 107
2.18. Kükürd anhidridinin təyini --------------------------------- 108
2.19. Refraktometrlə quru maddələrin miqdarının təyini - 110
2.20. Pomidorda quru maddələrin miqdarının təyini --------- 115
ÜÇÜNCÜ BÖLMƏ -------------------------------------------------- 117
Meyvə-tərəvəz konservlərinin hazırlanması və keyfiyyətinin
təhlili ------------------------------------------------------------------- 1177
3.1. Konservlərin sterilizə və pasterizə edilməsi ------------- 1177
3.2. Şəkərlə konservləşdirilən meyvə-giləmeyvənin
keyfiyyətinin təhlili ------------------------------------------------ 118
3.2.1. Şəkərlə konservləşdirmənin aparılması -------------- 118
3.2.2. Şəkərlə konservləşdirilən məhsulların tədqiqi ------- 125
3.2.3. Orqanoleptik göstəricilərin təyini -------------------- 126
3.2.4. Mürəbbədə meyvənin miqdarının təyini ------------- 126
~ 225 ~
3.3. Meyvə-giləmeyvə kompotlarının hazırlanması ---------- 127
3.4. Şirələrin hazırlanması ---------------------------------------- 130
3.5. Pomidordan şirələr və digər məhsullar istehsalı --------- 132
3.6. Təbii tərəvəz konservlərinin hazırlanması ---------------- 137
3.7. Meyvə və tərəvəzlərin qurudulması ------------------------ 139
3.7.1. Xammalın qurudulması və məhsul çıxımının
hesabatı ----------------------------------------------------------- 139
3.7.2. Qurudulmuş meyvələrin texniki təhlili --------------- 142
3.7.3. Metal qarışıqlarının təyini ------------------------------ 142
3.7.4. Bərk mineral qarışıqların təyini ----------------------- 143
3.7.5. Quru meyvə məhsullarının nəmliyinin təyini ------- 143
3.8. Dondurulmuş meyvə, giləmeyvə və tərəvəzlərin
müayinəsi ----------------------------------------------------------- 144
3.9. Kələmin turşudulması ---------------------------------------- 147
3.10. Xiyar və pomidorun duza qoyulması --------------------- 150
3.11. Almanın suya qoyulması ----------------------------------- 150
3.12. Marinadların hazırlanma texnologiyası ------------------ 152
3.13. Meyvə və giləmeyvələrin sulfitləşdirilməsi ------------- 155
3.14. Konservlərin qida dəyərinin müəyyən olunması ------- 157
3.15. Sirkə aldehidinin miqdarının təyini----------------------- 160
3.16. Məhlulun qatılığının areometrlə təyini ------------------- 163
3.17. Külün qələviliyinin təyini ---------------------------------- 166
3.18. Natrium xloridin miqdarının təyini ----------------------- 167
3.19. Meyvə-tərəvəzlərin və onların emal məhsullarının
orqanoleptik qiymətləndirilməsi --------------------------------- 168
DÖRDÜNCÜ FƏSIL ------------------------------------------------ 173
Bitkiçilik məhsullarının saxlanması zamanı baş verən proseslər və
aparılan hesabatlar ---------------------------------------------------- 173
~ 226 ~
4.1. Dənli bitki məhsullarının saxlanması ---------------------- 173
4.1.1. Xırman təsərrüfatı, meydançanın ölçülərinin
hesabatı ----------------------------------------------------------- 173
4.1.2. Saxlayıcılara tələbatın hesabatı və saxlanan dən
məhsulunun keyfiyyətinə nəzarət ----------------------------- 174
4.1.3. Dənin tədarük kondisiyası ------------------------------ 179
4.1.4. Qurutma zamanı dənin kütlə itkisinin hesablanması 180
4.1.5. Nəmliyin və zibil qarışıqlarının miqdarına görə dənin
çəkisinin dəyişməsi --------------------------------------------- 181
4.1.6. Saxlanmada dənin çəkisində təbii itkilər ------------- 183
4.1.7. Müxtəlif bitkilərin dən və toxumlarına görə hesablama
qaydaları ---------------------------------------------------------- 185
4.2. Kartof, tərəvəz və meyvənin saxlanma rejimi ------------ 187
4.2.1. Meyvə və tərəvəzlərin soyuducuda saxlanması ----- 187
4.2.2. Uzun müddətli saxlanmada təbii itkilər -------------- 192
4.2.3. Meyvə və tərəvəzlərin saxlanma rejiminə nəzarət -- 194
4.2.4. Saxlanacaq məhsulin miqdarının, soyuduculara və
qablara tələbatın hesabatı -------------------------------------- 197
4.2.5. Sulu məhsulların kameralarda yerləşdirilmə
qaydası ------------------------------------------------------------ 199
4.2.6. Fəal havalandırma şəraitində stasionar saxlayıcılarda
saxlanmanın hesabatı ------------------------------------------- 201
4.2.7. Kartof, tərəvəz və meyvələrin spesifik keyfiyyət
göstəricilərinin təyini ------------------------------------------- 202
4.2.8. Başlanğıc kütləyə görə analizlərin nəticələrinin
verilməsi ---------------------------------------------------------- 204
4.2.9. Kartof, meyvə və tərəvəzlərin saxlanmasında təbii itki
və qalıqların təyini ---------------------------------------------- 205
4.2.10. Texnoloji göstərcilərə görə tərəvəz saxlayıcılarının
qiymətləndirilməsi (kənarda keçirilən dərs) ----------------- 208
~ 227 ~
4.2.11. Burt (tranşey) altındakı torpaq sahəsinin hesabatı,
məhsulun burtda yerləşdirilmə planı ------------------------- 210
4.2.12. Daimi meyvə-tərəvəz saxlayıcıların tutumunun təyin
olunması ---------------------------------------------------------- 214
ƏDƏBİYYAT --------------------------------------------------------- 219
Dostları ilə paylaş: |