Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| qiymət
dəyişikliyi və təsir dairəsinin məhdudlaşdu'ilması istiqamətində olur. Qeyri-leqal iqtisadi razılaşma və ya əməkdaşlıq əsasən bir neçə cəhətlə müşahidə olunur: • qiymət sərtliyi ilə; xərc və tələbin dəyişilməsindən asılı olmayaraq müəyyən firmalar qiyməti dəyişməz saxlayırlar. Onlar hesab edirlər ki, əgər qiyməti yüksəltsələr, onda digərləri də belə addım atarlar, nəticədə bazarın bir hissəsini itirmiş olarlar; 199 • qiymətlərdə liderliyi əldə saxlamaqla; Bazarda və sahədə fəaliyyət göstərən iri firmanın müəyyən etdiyi qiymətlə. Digər firmalarda öz məhsullarına həmin qiyməti təyin edirlər. Bu bir növ gizli razılaşma kimi özünü büruzə verir. • patent üzrə istehsalın ixtisaslaşdırılması və koopera- siyalaşdırılmasına görə razılığın əldə olunması; • konsorsium şəklində firmaların ümumi elmi tədqiqatların, iri investisiya layihələrinin tikintisinin birgə aparılmasına görə birləşməsi, Burada iştirak edən firmalar bazarın bölgüsü üzrə razılaşmaya gəlirlər. Oliqopoliya şəraitində inhisarın fəaliyyətini bəzi hallarda «oyun nəzəriyyəsi)) metodundan da istifadə olunur. Bu nəzəriyyənin baniləri C. Fon Neyman və O.Morgenştern olmuşdur. Onun iqtisadi təhlilin aparılmasına tətbiq olunması ilə firmaların oliqopolik şəraitindəki fəaliyyətlərinin şərhi üçün olduqca əhəmiyyətli olmuşdur. «Oyun nəzəriyyəsi)). Bazardakı davranışa oyun kimi baxaraq burada iştirak edənlərin qərar qəbul etmələrini, müəyyən oyun qaydalarına malik olduqlarını, oyunun nəticələrinə görə mükafatın və ya cərimənin hesablanacağını bilirlər. Oyun qaydalarını qəbul etməklə, iştirakçıların tərəf müqabil kimi hansı strategiyanın seçilməsindən xəbərsiz olduğundan yalnız proqnozun qurulması üzərində düşünə bilər. Bazarda oyun vəziyyətini, analoji olaraq «məhbusun dilemması)) ilə izah etmək olar. Burada ehtimalın mövcudluğu və ya müəyyən tarazlığın əldə olunması müşahidə olunur. Bir işdə günahlandırılan iki «məhbusun dilemmasına)) diqqət yetirək. Məhbuslar dilemma qarşısında qalıblar, əgər onlar cinayətlərini etiraf etməsələr onda hər biri bir il iş alırlar, əgər onlardan biri etiraz etsə onda bir neçə ay müddəti ilə həbsxanaya göndərilir, digəri isə 10 il iş alır. Əgər hər ikisi etiraz etsə hərəsi 5 il iş alır. İş burasındadır ki, onların hər biri ayrılıqda öz qarşısında dilemma etməyi qoyub. Bunu cədvəl 2-də də görmək olar: 200 |