Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Şəkil 4
Qrafik təsvirdən göründüyü kimi torpaq təklifi qeyri- elastik, lakin torpağa olan tələb isə elastikdir. Məhz torpağa olan tələbin elastikliyi icarə haqqının kəmiyyətinə təsir göstərir. Ona görə də ümumilikdə torpaq rentası ilə hər hansı bir məqsəd üçün istifadə ediləcək torpaq rentasını fərqləndirmək lazımdır. Torpağın qiyməti, tələb və təklifdən asılı olaraq müəyyən edilir. Onların arasındakı tarazlıq səviyyəsindən asılı olaraq, bazar qiymətinin davamlı meyli formalaşır. İstehsal dövriyyəsinə cəlb olunan torpağın qiyməti ilə, otlaq sahənin qiyməti fərqlidir. Bu da ondan irəli gəlir ki, müxtəlif məqsədlər üçün icarəyə götürülən torpağın münbitliyinin artırılması üçün icarədarın gördüyü iqtisadi tədbirlər, müqavilə dövrünün axırına qədər onun qiymətini artırır. Nəticədə müqavilə dövrünün sonunda torpaq sahibi, daha yaxşı torpaq sahəsini əldə edir ki, bu da onun sonrakı dövrlərdə icarəyə verildiyi zaman daha yüksək qiymətə təklif olunmasına 138 səbəb olur. Bu meyli xarakter alaraq, ona olan tələb əyrisinin dəyişilməsinə səbəb olur. Buna görə də torpağın qısa və ya uzun müddətə icarəyə verilməsindən asılı olmayaraq qiymət amili ilə düz mütənasibdir. Çünki istehsalçı istər müxtəlif bitkilərin əkilməsi və ya tikililərin aparılması üçün istifadə etdiyi torpaq, ona bərabər kəmiyyətli qazanca təminat verir. Ona görə də istehsalçı torpaqdan ən yaxşı alternativdən əldə etdiyi gəlirə müvafiq olaraq torpaq sahibinə məbləğ ödəməlidir. Ödənilməli olan məbləğ, torpağa görə ödəmə olan rentadan az olmamalıdır. Renta həm də torpağa çəkilən kapital qoyuluşunun səmərəliliyinin minimum həddini müəyyən edir. Beləliklə, görürük ki, torpağın qiyməti, renta və icarə haqqından orada istehsal olunan məhsulun kəmiyyət və qiymətindən, tələb və təklif tarazlığından asılı olaraq müəyyən olunan məbləğdir. Əmək amilinə olan qiymət kimi əks olunan əməkhaqqı, torpaq amilindən fərqli olaraq həm tələb, həm də təklif baxımından elastikdir. Şəkil 5-dəki qrafik təsvirdən görünür ki, əmək bazarında DD - əmək tələbi əyrisi ilə, SS - əmək təklifi əyrisi arasındakı E tarazlıq nöqtəsi dəyişiləndir. Bu o vaxt baş verir ki, əməkhaqqının səviyyəsində dəyişiklik baş verir. Belə ki, əməyə olan DıDı yüksək tələb əyrisi, eyni vaxtda məşğulluğu, həm də əməkhaqqını artırır. Yəni P - Pı-ə, Q - Qı-ə doğru hərəkət etməklə əmək resurslarına olan tələb və təklifin tarazlıq nöqtəsinin də E-dən Eı-ə doğru hərəkətini təmin edir. Əməyə olan tələb əyrisinin baş verməsi son məhsulun əldə olunmasından asılıdır, yəni bu, hər məşğul olan işçilərin artımına düşən məhsul artımı əsasında əməyə olan tələb əyrisini əsaslandırır. 139 |