Dərs vəsaiti neft-qaz sənayesiNİN İNKİŞaf məRHƏLƏLƏRİ

FONTAN İSTİSMAR ÜSULU HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT 
Neft yataqlarının işlәnmә prosesinin әn mәhsuldar dövrü quyuların fontan üsulu ilә
istismarıdır. Neft yataqları mәhz bu dövrdә әn böyük lay enerjisinә malik olur. Quyuların 

---

fontan vurması әsasәn yeni açılmış yataqlarda baş verir. Bu zaman layın enerji ehtiyatı 
böyük olur, yәni quyu dibindә olan tәzyiq maye sütununun hidrostatik tәzyiqi, quyu 
ağzında әks tәzyiq vә mayenin hәrәkәti ilә bağlı olan sürtünmә qüvvәsinin dәf 
edilmәsinә sәrf olunan tәzyiqi üstәlәyir. İstәnilәn fontan quyusunun işlәmәsi üçün 
ümumi mütlәq şәrt aşağıdakı bәrabәrlik kimi olar:
Pq.d.=Ph+Psür+Pq.a
Burada- Pq.d.quyudibi tәzyiqi;Ph- maye sütununun hidrostatik tәzyiqi;Pq.a. - 
quyuağzında әks 
tәzyiq; 
Psür- sürtünmә zamanı yaranan tәzyiq 
itkisidir
. 
Fontan istismar üsulunda mayenin iki tәbii enerji mәnbәyi vardır:
1.Layın hidrostatik tәzyiqi;
2.Lay qazlarının potensial enerjisi.
Fontan istismar üsulunda hidrostatik lay tәzyiqi vә lay qazlarının potensial enerjisi 
mühüm әhәmiyyәt kәsb edir. Mәlumdur ki, lay daxilindә neftlә birlikdә böyük hәcmdә 
karbohidrogen mәnşәli qazlar vardır. Bu qazlar müxtәlif termobarik şәraitdә olur. Qazlar 
neftdә ya tamamilә, ya da qismәn hәll olmuş vә ya sıxılmış sәrbәst halda olur. Hәr iki 
halda bu qazlar böyük potensial eneriyә malik olduğu üçün mühüm әhәmiyyәt kәsb 
edir. Yuxarıda deyilәnlәrә әsasәn quyularda iki növ fontanvurmanı fәrqlәndirmәk olar:
1.Qaz qabarcığı olmayan artezian fontanvurması; neftçıxarmada artezian 
fontanvurmasına az hallarda rast gәlinir, çünki çox hallarda maye quyu dibindәn quyu 
ağzına hәrәkәt etdikcә nasos-kompressor borularında yaranan tәzyiq doyma tәzyiqindәn 
aşağı düşür. Bu zaman neftdәn qaz ayrılması baş verir. Artezian fontanvurma neftdә hәll 
olmuş qazların tamamilә olmaması vә quyudibi tәzyiqinin qazsız maye sütununun 
hidrostatik tәzyiqindәn çox olduğu halda mümkündür. 
2.Fontan vurma şәraitini yüngüllәşdirәn qaz qabarcıqları olan mayenin fontan 
vurması: bu, әn geniş yayılmış fontanvurma üsuludur.