Dərs vəsaiti neft-qaz sənayesiNİN İNKİŞaf məRHƏLƏLƏRİ

Fontan quyusunun avadanlığı. 
Neft yataqlarının işlәnmәsi vә quyuların istismarı şәraitlәrinin müxtәlif olması, fontan 
quyularının avadanlığına kifayәt qәdәr sәrt tәlәblәr qoyur. Avadanlığa qoyulan sәrt 
tәlәblәr yerin tәkinin, әtraf mühitin, tәhlükәsizlik texnikası vә işlәyәn heyәtin hәyat 
fәaliyyәtinin tәmin edilmәsi uçun zәrururi olan qanunlar ilә şәrtlәnir. Fontan quyularının 
avadanlığı aşağıdakı elementlәrdәn ibarәtdir: kәmәr başlığı, fontan armaturu vә 
manifold.
Fontan vә qazlift quyularını mәnimsәmәk vә istismara buraxmaq üçün ona bir vә ya 
iki çәrgәli NKB endirilir, kәmәr başlığında isә fontan armaturu quraşdırılır. Fontan 
armaturu-nasos-kompresor borularının asılması, quyu mәhsulunun yer sәthinә 
yönәldilmәsi, nasos-kompressor boruları ilә istismar kәmәri arasındakı fәzanının 
hermetiklәşdirilmәsi, elәcә dә quyunun iş rejiminә nәzarәt edilmәsi vә tәnzimlәnmәsi 
üçün nәzәrdә tutulur. Fontan armaturu aşağıdakı әmәliyyatların aparılmasına imkan 
verir:

---

a) fontan vә kompressor (qazlift) quyularının mәnimsәnilmәsi vә istismara 
buraxılması üzrә işlәrin aparılmasına;
b) sıxılmış qaz (hava), maye vә onların qarışığının quyuya vurulmasına;
c) quyunun mәhsulunun kollektor, separator vә neft yığım mәntәqәlәrinә 
istiqamәtlәndirilmәsinә;
ç) quyudan hasil edilәn mәhsulun tәnzimlәnmәsinә;
d) quyudibi, quyuağzı, halqavari vә boruarxası tәzyiqlәrin ölçülmәsinә;
e) müxtәlif tәdqiqat vә geoloji-texniki tәdbirlәrin (qaldırıcı borunun parafin, duz vә s. 
tәmizlәnmәsi) aparılmasına;
ә) su vә ya gil mәhlulu ilә quyunu boğmaq vә ya müәyyәn olunmuş vaxta qәdәr 
bağlanılmasına.
Boru başlığı vә fontan yolkasından ibarәt olan fontan armaturu qarşılıqlı polad dәyişilә 
bilәn üç ağızlı, dörd ağızlı, qol borusundan vә bağlayıcı qurğudan (siyirtmә vә 
kranlardan) yığılır.
Boru başlığı, aşağı flәnslә kәmәr başlığının yuxarı flәnsınә bağlanır vә qaldırıcı 
(fontan) borularının asılması, boruarxası fәzanın hermetikliyi (istismar kәmәri vә fontan 
boruları arasında), hәmçinin bu fәzadan quyunu mәnimsәmәk üçün su, neft, qazın 
(sıxılmış havanın) vurulması vә boruları qaldırmadan onu qum tıxacından yumaq vә 
başqa әmәliyyatlar üçün nәzәrdә tutulur.
Fontan yolkası-boru başlığının üzәrindә quraşdırılan fontan armaturunun yuxarı 
hissәsidir, quyunun mәhsulunun çıxış xәttinә istiqamәtlәndirilmәsi, maye vә qaz 
hasilatının tәnzimlәnmәsi, müxtәlif tәdqiqat işlәrinin aparılması, quyu mәhsulunun bir 
atqı xәttindәn o biri atqı xәttinә keçirilmәsi, ştuserlәrin yoxlanılması vә dәyişilmәsi, işçi 
manifoldda vә çıxış xәttindә tәmir işlәrinin aparılmasını, zәruri halda fontan vuran 
quyunun tәzyiq altında bağlanılması üçün nәzәrdә tutulur. İstismar xarakteristikasına 
görә (hasilat, tәzyiq, temperatur, qaz amili vә s.) fontan quyuları müxtәlif olur. Buna 
görә müxtәlif iş şәraitinә hesablanmış fontan armaturları buraxılır. Fontan armaturları 
konstruktiv vә möhkәmlik әlamәtlәrinә görә fәrqlәnir:
- işçi tәzyiqinә görә -7- 105 MPa; - gövdә boyu keçid kәsiyinin ölçülәrinә görә -50 – 100 
mm; - fontan yolkasının konstruksiyasına görә – dörd boğazlı vә üç boğazlı quyuya 
buraxılan boru cәrgәlәrinin sayına görә – bir cәrgәli vә iki cәrgәli; - bağlayıcı qurğuların 
növünә görә (siyirtmә vә yә kranla); - armaturun elementlәrinin birlәşmә növünә görә - 
flanslı vә yivli.

---